Εισπνοή.
Τους τελευταίους δύο μήνες, η ζωή μας θυμίζει σκηνή από την ταινία “Sully”, του 2016 με πρωταγωνιστή τον Τομ Χανκς και σκηνοθέτη τον Κλιντ Ίστγουντ. Η ταινία περιγράφει το πραγματικό γεγονός που συνέβη στην Νέα Υόρκη τον Γενάρη του 2009, την επιτυχή προσθαλάσσωση ενός αεροσκάφος στον ποταμό Χάντσον, μετά από ατύχημα που έγινε όταν ένα σμήνος πουλιών βρέθηκε στο δρόμο του αεροσκάφους με αποτέλεσμα αρκετά από τα πτηνά να καταλήξουν στους κινητήρες και να καταστραφούν και οι δύο –γεγονός μοναδικό στην ιστορία της αεροπλοΐας.
Όταν ο κυβερνήτης του αεροσκάφους συνειδητοποίησε πως δεν θα τα κατάφερνε να προσγειωθεί σε κάποιο από τα κοντινά αεροδρόμια, πήρε την απόφαση να προσθαλασσώσει το σκάφος και μέσω του μεγαφώνου είπε τρεις λέξεις που κανένας μας δεν θέλει να ακούσει στην διάρκεια μιας πτήσης: “Brace for impact” ή στα ελληνικά «Προετοιμαστείτε για πρόσκρουση». Αμέσως μετά το πλήρωμα της καμπίνας των επιβατών άρχισε να φωνάζει ρυθμικά “Brace, brace, brace! Heads down! Stay Down!” ή αλλιώς «Προετοιμαστείτε, προετοιμαστείτε, προετοιμαστείτε! Τα κεφάλια κάτω! Μένουμε κάτω!»
Εκπνοή.
Κάπου εδώ μοιάζει να βρίσκεται ο κόσμος τους τελευταίους δύο μήνες. Στην τηλεόραση, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, Ίντερνετ, αλλά και στους χώρους της δουλειάς, στις επαφές με τους οικείους και τους φίλους το θέμα που κυριαρχεί είναι αυτό της Covid-19, της ασθένειας που προκαλεί ο Κορονοϊός, Sars-Cov-2. Αναφορές για ασθενείς, για θανάτους, για ΜΕΘ που γεμίζουν, για χιλιάδες νεκρούς σε άλλες χώρες, στην Ιταλία και την Ισπανία. Φοράμε μάσκες και πότε; Παραμένουμε μακριά από τους άλλους και πόσο; Να αγκαλιάσω τα παιδιά μου; Έστειλα μήνυμα για να πάω στο μάρκετ;
Εισπνοή.
Στην περίπτωση της προσθαλάσσωσης το ρυθμικό τραγούδι που επαναλαμβάνει το πλήρωμα της καμπίνας των επιβατών σκοπό έχει να προετοιμάσει τους επιβάτες για το τι θα συμβεί μετά την προσθαλάσσωση. Σε περιπτώσεις κινδύνου ενεργοποιούνται μια σειρά από ορμόνες που στο τέλος δημιουργούν αυτό το αίσθημα του «Fight or Flight», του «παλεύεις ή φεύγεις». Αδρεναλίνη, κορτιζόνη, νοραδρεναλίνη ακόμα και καλσιτονίνη παίρνουν μέρος σε αυτή την διαδικασία. Στην περίπτωση της προσθαλάσσωσης η ενεργοποίηση της είναι αυτό ακριβώς που χρειαζόμαστε για να προετοιμαστούν οι επιβάτες να παλέψουν για την ζωή τους.
Εκπνοή.
Τι γίνεται όμως αν αυτό δεν κρατήσει τρία λεπτά, αλλά τρεις μήνες; Ο ψυχοφαρμακολόγος Stephen Stahl, στην προσπάθειά του να εξηγήσει την έννοια της ψυχικής υγείας και το γιατί δεν έχουμε ακόμα βρει ένα γονίδιο που να συνδέεται με κάποια ψυχική διαταραχή, είπε πως η ψυχική υγεία μοιάζει με μια γέφυρα. Το κάθε κομμάτι της γέφυρας αντιστοιχεί σε ένα γονίδιο –η άσφαλτος, το τσιμέντο, οι μεταλλικές δοκοί, όλα- με αποτέλεσμα δεν φτάνει μόνο ένα γονίδιο να είναι «προβληματικό» για να εμφανιστεί ψυχική ασθένεια. Η κάθε γέφυρα αντέχει ένα συγκεκριμένο φορτίο που όταν αυτό ξεπεραστεί αρχίζει και παθαίνει ζημιές. Όταν λοιπόν αυξάνει η πίεση και το βάρος η «γέφυρα» μπορεί να πάθει ζημιές είτε γιατί φορτωθήκαμε πολλά, είτε γιατί οι αντοχές της είναι μειωμένες.
Εισπνοή.
Και φυσικά στην εποχή του κορονοϊού όλων οι «γέφυρες» έχουν φορτωθεί. Οι τηλεοράσεις «παίζουν» συνεχώς νέα για τον αριθμό όσων έχουν νοσήσει, όσων έχουν νοσηλευθεί, έχουν καταλήξει στο νοσοκομείο ή έχουν πεθάνει. Εδώ, στις ΗΠΑ, στην Κίνα, σε όλον τον κόσμο. Όλες αυτές οι ορμόνες που έχουν σαν σκοπό να μας προετοιμάσουν να αντιδράσουμε μπροστά στον κίνδυνο, όσο χρήσιμες και αν είναι βραχυπρόθεσμα όταν παγιδεύεσαι για εβδομάδες ή μήνες σε αυτή την κατάσταση προκαλούν προβλήματα καθώς μεταβάλουν την φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού. Η άνοδος της πίεσης λίγο πριν το βάλεις στα πόδια ή ετοιμαστείς για μάχη είναι αυτό που έχεις ανάγκη. Η αύξηση της πίεσης για εβδομάδες και μήνες όμως κάνει ζημιές στον οργανισμό. Η ταχυκαρδία και η ταχύπνοια προσπαθεί να προετοιμάσει το άτομο, γεμίζοντας το αίμα του με οξυγόνο προετοιμάζοντάς το για δράση, αλλά μια παρατεταμένη ταχυκαρδία θα μπορούσε να δημιουργήσει άλλα προβλήματα. Όλα αυτά που είναι καλά για λίγο, όταν γίνονται πιο μόνιμα αρχίζουν και προκαλούν ζημιές. Το άγχος που σε βοηθάει να συγκεντρωθείς για να είσαι πιο αποτελεσματικός, όταν παρατείνεται σε θολώνει.
Εκπνοή.
Έτσι και η γέφυρα που αντιπροσωπεύει την ψυχική υγεία του καθενός φορτώνεται, σε υπερβολικό βαθμό. Σαν ξαφνικά να αποφάσισαν όλα τα αυτοκίνητα της πόλης να την διασχίσουν.
Υπάρχει και μια λάθος εντύπωση στο θέμα της ψυχικής υγείας. Υπάρχει η εντύπωση πως αρρωσταίνουν οι αδύναμοι, εκείνοι που δεν μπορούν να αντιδράσουν διαφορετικά. Αυτό όμως είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα λάθη στο πως αντιμετωπίζουμε την ψυχική υγεία. Δεν αρρωσταίνουν μόνο οι πιο αδύναμοι, αλλά και οι δυνατοί, εκείνοι που θα καταφέρουν να σφίξουν τα δόντια και να κρατήσουν. Όσο περισσότερο κρατήσεις τόσο πιο πιθανό να πάθεις ζημιά. Είναι σαν να προσπαθείς να κρατήσεις σε ορθή γωνία με το σώμα σου ένα βαρύ βιβλίο. Στα δέκα δευτερόλεπτα το χέρι αρχίζει και τρέμει και αν ξεπεράσεις το λεπτό αρχίζεις να έχεις κράμπες.
Εισπνοή.
Στην εποχή του Κορονοϊού τα πάντα γύρω μας είναι απειλητικά και τρομαχτικά. Σφίγγουμε τα δόντια, κρατάμε την αναπνοή μας και περιμένουμε το αεροπλάνο να χτυπήσει την θάλασσα για να τιναχτούμε, να παλέψουμε για την ζωή μας –όσο δυνατόν είναι αυτό έναντι ενός αόρατου εχθρού-, προσπαθούμε να απομονωθούμε, πλένουμε τα χέρια, φοράμε μάσκα και γάντια, αποφεύγουμε τους άλλους, έχουμε επαφή με όσο λιγότερα άτομα γίνεται, επικοινωνούμε με τους άλλους από το τηλέφωνο ή τον υπολογιστή, βγαίνουμε από το σπίτι όσο λιγότερο γίνεται.
Εκπνοή.
Και το χειρότερο είναι πως μετά από την έκτακτη ανάγκη που βρισκόμαστε τώρα, που σφίγγουμε τα δόντια και κρατάμε άμυνα, θα έρθει και η στιγμή που θα χαλαρώσουμε, που θα πρέπει να κάνουμε απολογισμό, να μετρήσουμε τους νεκρούς και να θρηνήσουμε. Γιατί οι γέφυρες όλων μας είναι μεταξύ τους συνδεδεμένες και όταν καταρρέει μία και οι άλλες παθαίνουν ζημιές. Είναι οι γονείς μας που κινδυνεύουν να πεθάνουν, οι συνάδελφοί μας, οι φίλοι, οι γείτονες. Είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Εισπνοή.
Και όσο σφίγγουμε τα δόντια, ας θυμηθούμε πως είμαστε δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα περνάει κάτι παρόμοιο. Αιώνες πριν είχαμε την πανώλη, πριν εκατό χρόνια την Ισπανική γρίπη και για χιλιάδες χρόνια –ίσως και περισσότερο- την ευλογιά –που εξαλείψαμε-, την φυματίωση, την χολέρα. Εκατοντάδες, χιλιάδες ασθένειες απείλησαν την ανθρωπότητα. Η ισπανική γρίπη σκότωσε δεκάδες εκατομμύρια σε όλον τον κόσμο και η πανώλη σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού, σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης.
Εκπνοή.
Σήμερα, εκατόμβες νεκρών είναι μερικές χιλιάδες. Σήμερα μπορούμε να βοηθήσουμε τους ασθενείς με οξυγόνο, αναπνευστήρες, φάρμακα. Περισσότερο ανησυχούμε μήπως ξεπεραστεί η ικανότητα του συστήματος να νοσηλεύει, για να μην ανεβούν υπερβολικά τα νούμερα εκείνων που έχουν ανάγκη νοσηλείας, πράγμα που θα εκτοξεύσει την θνησιμότητα στα ύψη. Σήμερα πολεμούμε για να περιορίσουμε τα θύματα και να μειώσουμε την ύφεση στην οικονομία. Σήμερα, αν και κάποιοι από εμάς μπορεί να παλέψουν και να χάσουν την μάχη με τον κορονοϊό, η ανθρωπότητα δεν κινδυνεύει και όσες ζημιές και να γίνουν, οι γέφυρες επισκευάζονται.
Ανησυχούμε, προσέχουμε, αλλά δεν μας πιάνει πανικός.
Θα τα καταφέρουμε.
Τα καταφέρνουμε.
Εισπνοή
«Προετοιμαστείτε, προετοιμαστείτε, προετοιμαστείτε.»
Εκπνοή.
Νώντας Βασιλικός
MD Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπεύτης
Επιμελητής Ψυχιατρική Κλινική Ενηλίκων Γ.Ν. “Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ”
#menoumespeedy
