Συγκριτικά με τις προηγούμενες δεκαετίες, οι αφηγήσεις μας για το έπος του 40’ και την ελληνική αντίσταση έχουν γίνει αρκετά συμπεριληπτικές και απομακρύνονται σιγά σιγά από τον εθνοκεντρισμό- εν μέρει λόγω χρονικής απόστασης, η οποία μας επέτρεψε να εστιάσουμε στη μεγάλη εικόνα.

Ιδιαίτερα φέτος, όχι μόνο η εθνική επέτειος γιορτάστηκε χωρίς τις συνηθισμένες παρελάσεις εξαιτίας της πανδημίας, αλλά και ενσωματώθηκε στην επικαιρότητα· πολλά περισσότερα ήταν τα δημόσια πρόσωπα που έκαναν λόγο για πάταξη του φασισμού, υιοθετώντας μια πιο διεθνιστική προσέγγιση, και λιγότεροι εκείνοι που μίλησαν για εθνική υπερηφάνεια. Μάλλον η δίκη της Χρυσής Αυγής μας κατέστησε επιτελούς σαφές το πόσο επουσιώδης και πανανθρώπινη είναι η μάχη κατά των ακροδεξιών φρονημάτων, ξεπερνώντας κατά πολύ τον ελληνικό μικρόκοσμο.

Η ιστορία ωστόσο, πέρα από τ’ ότι γράφεται από τους νικητές, επιδέχεται πολλές ζυμώσεις πριν καταλήξει στα ώτα των συνεχιστών της.

Τους Γερμανούς πολλοί εμίσησαν, τους Ιταλούς ουδείς

Και για του λόγου το αληθές, παρόλο που ο ελληνοιταλικός πόλεμος δεν πέρασε για τον άμαχο πληθυσμό τόσο αναίμακτα όσο έχει χαραχθεί στη σύγχρονη συλλογική μνήμη, ο ελληνικός λαός συνεχίζει να κάνει λόγο για το προοίμιο της γερμανικής κατοχής με τρόπο σχεδόν γελοιογραφικό.

Ακόμα και τα τραγούδια που αναφέρονται στα αντίστοιχα γεγονότα («κορόιδο Μουσολίνι») ή οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για να τα περιγράψουμε («τους πετάξαμε στη θάλασσα», «αέρα», «Ιταλοί μακαρονάδες») έχουν τόνο κοροϊδευτικό και σχεδόν αισιόδοξο. Κοιτάν δηλαδή τον εχθρό κατάματα, ως κάτι χρονικά μακρινό, και δεν τον εντυπώνουν στις σελίδες της ιστορίας με ιδιαίτερα αυστηρή κριτική ματιά. Θα λέγαμε πως οι αφηγήσεις δημιουργούν έως κι αισθήματα λύπης απέναντί τους, αντί για θυμού.

Κάτι τέτοιο επουδενί δεν έχει συμβεί με τους Γερμανούς, καθώς ακούμε τις γενιές που βίωσαν τον πόλεμο να κάνουν ακόμα λόγο για «Γερμαναράδες», ενώ σε κάθε επέτειο του «ΌΧΙ » η αρχική μας σελίδα βρίθει από άρθρα που αφορούν τις γερμανικές βαναυσότητες και τα απάνθρωπα βασανιστήρια που έλαβαν χώρα στην κατοχή.

Οι Ιταλοί έχουν όμως κι αυτοί μαυρίσει τις σελίδες της τότε ιστορίες με διόλου ευκαταφρόνητες και απεχθείς πράξεις. Μερικά από τα πολλά παραδείγματα είναι τα εξής:

• Στις 16 Φεβρουαρίου 1943, οι Ιταλοί διέταξαν τη συγκέντρωση των κατοίκων του Δομένικου στην πλατεία, συλλαμβάνοντας 117 άνδρες αμάχους και καίγοντας συνολικά 105 σπίτια. Κάποιοι που προσπάθησαν να δραπετεύσουν σταμάτησαν από τις κάνες των πολυβόλων και οι υπόλοιποι εκτελέστηκαν ανά ομάδες.

• Τον ίδιο μήνα του ίδιου έτους, ο ιταλικός σχηματισμός με προορισμό το χωριό Τσιότσιο, κοντά στη Λάρισα, δέχτηκε επίθεση από ανταρτικά σώματα. Οι Ιταλοί θεώρησαν ότι είχαν προδοθεί από κατοίκους του Τσιότσιου και επέστρεψαν την επομένη. Πυρπόλησαν 23 σπίτια, τουφέκισαν πέντε άνδρες και πήραν 40 ως ομήρους.

• Στα χωριά Βουνοχώρα και Αγία Ευφημία εκτελέσθηκαν ακόμη και τυφλοί και 90χρονοι γέροντες .

• Στον Άλμυρο εκτελέστηκαν 33 κάτοικοι, στην Πελοπόννησο στις Παρασκιές Καλαβρύτων τρεις, στη Βόνιτσα αξιωματικοί του Ελληνικού στρατού βασανίστηκαν μέχρι θανάτου με φρικτούς τρόπους. Οι Ιταλοί μαστίγωναν κατοίκους χωριών, τους έκλεβαν τα υπάρχοντα, τους ξυλοκοπούσαν, λεηλατούσαν σπίτια και εκκλησίες, αφαίρεσαν αρχαία δοχεία και τεμάχια μαρμάρων από τη Δήλο. Βασάνισαν με απεχθείς τρόπους Έλληνες πατριώτες με τη συνδρομή Ελλήνων συνεργατών τους.

Οι παραπάνω περιπτώσεις δε διαφέρουν ιδιαίτερα από τα εγκλήματα πολέμου της ναζιστικής Γερμανίας. Ωστόσο η γείτονα χώρα, θεωρούταν ανέκαθεν φιλική προς την Ελλάδα και πολιτισμικά προσηνής, ενώ οι Γερμανοί κουβαλάνε ακόμα το στίγμα του ανάλγητου, ψυχρού λαού που οφείλει να απολογείται για όλα όσα συνέβησαν σχεδόν εκατό χρόνια πριν.

Στην Ιταλία έχει δοθεί προ πολλού συγχωροχάρτι, καθώς ο εκεί φασισμός έχει καταγραφεί ως ένα απλό ιστορικό παραστράτημα, την ίδια στιγμή που πολλοί εξ’ ημών θεωρούν ακόμα υποσυνείδητα πως η Γερμανία έχει τον ναζισμό στο αίμα της.

Δε θα περάσει ο φασισμός;

Απ’ ότι όλοι δυστυχώς διαπιστώσαμε με αφορμή τη θλιβερή άνοδο της ακροδεξιάς σε όλη την Ευρώπη – με την Ελλάδα να μην ξεφεύγει απ’ τον κανόνα- ο φασισμός δεν είναι στο αίμα κανενός. Ο φασισμός δεν είναι καν ιδεολογία, είναι μια ανάπηρη θεώρηση του κόσμου που βρίσκει πάτημα όταν το άτομο χάνει κάθε μέσο αυτοπροσδιορισμού πέρα από το έθνος και την πατρίδα.

Το να αναλωνόμαστε ακόμα σε έχθρες μεταξύ λαών αναπαράγοντας κακόγουστα στερεότυπα για Γερμαναράδες από τη μια και μακαρονάδες από την άλλη, μας αποπροσανατολίζει από το να δούμε τον πραγματικό εχθρό που δεν είναι άλλος από τον φασισμό, τον ναζισμό κι όλα τα παρεμφερή σε -ισμό. Εκεί πρέπει να διοχετευτεί το μίσος, κι όχι σ’ έναν λαό που έτυχε να βρεθεί στο λάθος γεωγραφικό μήκος και πλάτος τη λάθος στιγμή.

Παντού μπορεί να συμβεί. Σε όλους μας. Ας επαγρυπνούμε γι’ αυτό, κάθε ώρα και λεπτό της ημέρας, αυτή τη φορά όχι με βάση παιδικές αφηγήσεις για καλούς και κακούς. 

Με πληροφορίες από το ethnos.gr

Ντορίνα Παπαγεωργίου