Γνωστά έθιμα του Θερινού Ηλιοστασίου από όλο τον κόσμο

Δύση του ήλιου από το “Summer Solstice Festival” στο Στόουνχετζ

Κλήδονας: Mια τελετουργία με αρχαίες ρίζες

Ο κλήδονας δεν είναι ένα απλό πανηγύρι όπως τα έχουμε συνηθίσει.

Αν ψάξει κανείς τις ρίζες και τα νοήματα του θα εκπλαγεί καθώς πρόκειται για μια πανάρχαια τελετουργία που, σαφώς με πολλές διαφοροποιήσεις, έχει περάσει στη σύγχρονη εποχή όμως διατηρεί κάτι από τη μαγεία της αρχαιότητας και τη γοητεία της μαντικής, δια του λόγου.

Την καταγωγή του πρέπει να την αναζητήσουμε στις τελετουργίες καθαρμού και μαντείας της Αρχαίας Ελλάδας, οι οποίες με τη σειρά του εδράζονταν στην  πίστη της μαγικής δύναμης του λόγου, ως παράγοντα επηρεασμού της εξέλιξης των πραγμάτων . Ότι δηλαδή τα σημαινόμενα του εκφωνούμενου λόγου μπορούν να γίνουν πράξη.

Τη λέξη κλήδονα τη συναντάμε από την αρχαϊκή εποχή ,8ος  -7ος  αιώνας, τόσο στα έπη του Ομήρου όσο και στον Ησίοδο. Στα γραπτά τους υπάρχει ως  κληδών, κληηδών ,κλεηδών κληδόνα, που σημαίνει φωνή, φήμη, θεϊκός λόγος, προφητεία.

Στάμνα με νερό και σημαδεμένα ριζικάρια στην Κρήτη

Γενικότερα για τη δύναμη που μπορεί να έχει ο λόγος και τις τελετουργίες που σχετίζονται με αυτόν μπορούμε να ανατρέξουμε εκτός από τον Ησίοδο, στον Πλούταρχο, τον Αιλιανό και το Δίωνα Χρυσόστομο.

Κατά την αρχαιότητα λοιπόν ο κλήδονας ήταν ένα μέσο μαντικής και μάλιστα μέσα από τυχαίες φωνές και λόγους που λειτουργούσαν ως χρησμοί . Για την ερμηνεία τους υπήρχαν οι λεγόμενοι κληδονιστές ή κληδονιστικοί.

Στον Αισχύλο και στον  “Προμηθέα Δεσμώτη”, στο χορό των ωκεανίδων νυμφών αναφέρεται το εξής :Τρόπους δε μαντικής εστοίχισα κάκρινα πρώτος εξ ονειράτων α χρη ύπαρ γενέσθαι κληδόνας δε δυσηκρίτους  εγνώρισ’ αυτοίς…

Μάλιστα είναι ενδιαφέρον που στις μέρες μας ο κλήδονας  συμπίπτει με το θερινό ηλιοστάσιο που αποτελεί κατάλοιπο της λατρείας του ηλίου, για αυτό και σε πολλά μέρη αναφέρονται στη γιορτή ως  “Τ’ Αγιαννιού του λιοτροπιού”.

 Η φωτιά που ανάβουμε για να κάψουμε τους μάηδες,πάνω από την οποία πηδούν νέες και νέοι, έχει νόημα καθαρτικό,εξαγνίζει  και καθαρούς μας μεταφέρει στη νέα περίοδο που ξεκινά.

Το ρόλο των χρησμών στη σύγχρονη μορφή του κλήδονα τον έχουν οι μαντινάδες που συνοδεύουν τα ριζικάρια που βγαίνουν μέσα από τη στάμνα. Ορισμένες από αυτές είναι:

«Να τη χαρώ τη γλώσσα σου, τη σχιζομυγδαλάτη,
που είναι μέσα καρφωτή και ζάχαρη γεμάτη».

«Να χαμηλώναν τα βουνά, να ψήλωναν τα δέντρα,
να σ’ έβλεπα αγάπη μου, να πιάναμε κουβέντα».

«Μες στην καρέκλα κάθεσαι, μες στα ξερά τα ξύλα,
κι από τις ομορφάδες σου κάνουν βλαστούς τα φύλλα».

«Το μπόι σου το μέτρησα με μια χρυσή κορδέλα,
άλλη ωραιότερη δεν είναι από σένα».

Η τελετουργία που ακολουθείται στην Κρήτη στη γιορτή του κλήδονα προβλέπει την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, ανύπαντρες κοπέλες να πάνε ως το πηγάδι ή την πηγή του χωριού και να μεταφέρουν το «αμίλητο νερό».

Το νερό αυτό πρέπει να μπει σε στάμνα, όπου ρίχνουν σημαδεμένα τα ριζικάρια τους, συνήθως φρούτα, και στη συνέχεια καλύπτουν με ένα κόκκινο πανί παραμένοντας όλο το βράδυ σε ανοικτό εξωτερικό χώρο κάτω από τα άστρα.

 Το απόγευμα της επόμενης ημέρας όλες οι κοπέλες μαζεύονται στην πλατεία κι έχοντας μάρτυρες τους μεγαλύτερους βγάζουν από τη στάμνα τα ριζικάρια συνοδεύοντας την έξοδο τους από το νερό με μια τυχαία μαντινάδα. Αυτή η μαντινάδα θεωρείται πως προλέγει τα μελλούμενα για την κοπέλα στην οποία ανήκει το ριζικάρι.

Πανηγύρι Άϊ Γιαννιού με φωτια στον Πόρο

Το θερινό ηλιοστάσιο στην σύγχρονη Ευρώπη

Μία από τις πιο γνωστές γιορτές του θερινού ηλιοστασίου-αν όχι η πιο γνωστή στο κόσμο-γίνεται στο Στόουνχετζ της Αγγλίας. Κάθε χρόνο συγκεντρώνονται στο σημείο παγανιστές, δρυΐδες των αρχαίων κελτών, άνθρωποι ντυμένοι με ινδιάνικες στολές και τουρίστες στο σημείο για τον εορτασμού του θερινού ηλιοστασίου. Στα ερείπια του Στόουνχετζ η ανατολή του θερινού ηλιοστασίου εμφανίζεται στον ορίζοντα σε ευθυγράμμιση με την ογκώδη κύρια πέτρα του μνημείου και όσοι δίνουν το παρών αρχίζουν να χειροκροτούν.

Επίσης υπάρχουν εκείνοι που προσεύχονται και οι «περίεργοι» που τραβάνε συνεχώς φωτογραφίες. Στο σημείο γίνονται τελετές για το θερινό ηλιοστάσιο εδώ και χιλιάδες χρόνια, γεγονός που έχει αποδειχτεί από πρόσφατες ανασκαφές που έφεραν στο φως κόκαλ ζώων. Το Στόουνχετζ είναι ένα μέρος για το οποίο έχουν γραφτεί πολλά ενώ μέχρι και σήμερα αποτελεί ένα μυστήριο της ιστορίας. Υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι το μνημείο, χτίστηκε είτε από Μυκηναίους, είτε από Ρωμαίους είτε από Βρετανούς, υπάρχουν όμως και ορισμένοι που υποστηρίζουν ότι το κατασκεύασαν εξωγήινοι.

Σκανδιναβία: Βίκινγκ, χοροί και γεννητούρια

Στην Σουηδία κάθε χρόνο λαμβάνει χώρα το φεστιβάλ Μιντσομάρ το οποίο γίνεται στα πλαίσια του εορτασμού για το θερινό ηλιοστάσιο. Η συγκεκριμένη μέρα είναι αργία στη χώρα ενώ όλοι οι κάτοικοι στολίζουν τα σπίτια τους με λουλούδια και στη συνέχεια χορεύουν παραδοσιακά τραγούδια. Φυσικά δεν θα μπορούσαν να λείπουν και τα πυροτεχνήματα ενώ άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι πολλές γέννες στην χώρα γίνονται εννέα μήνες μετά από το θερινό ηλιοστάσιο. Γενικά στη Σουηδία επικρατεί μία χαρούμενη ατμόσφαιρα με πολύ χορό, κέφι ενώ οι κάτοικοι ντύνονται Βίκινγκ και κυκλοφορούν στους δρόμους.

Στην Νορβηγία και την Δανία τα πράγματα είναι πιο λιτά καθώς υπάρχουν πυροτεχνήματα το απόγευμα της 21ης Ιουνίου. Τα έθιμα της Σκανδιναβικής Χερσονήσου χρονολογούνται από τα αρχαία χρόνια και είναι παγανιστικά ενώ συμβολίζουν την νίκη του θεού Ήλιου ενάντια στο σκότος.

Midsommar

Κροατία: Το μαγικό δάσος και η κακιά νύμφη

Στην Κροατία το θερινό ηλιοστάσιο γιορτάζεται όπως στην χώρα μας, δηλαδή την ημέρα του Αϊ Γιάννη. Ωστόσο υπάρχουν πολύ που βλέπουν την γιορτή κάπως διαφορετικά και πιστεύουν ότι είναι κάτι παραπάνω από ένας καλοκαιρινός εορτασμός. Σύμφωνα με την παράδοση, όσοι πάνε στο δάσος εκείνη την ημέρα μπορούν να μιλήσουν στα ζώα. Μάλιστα, όσοι τολμηροί το επιχειρήσουν θα πρέπει να προμηθευτούν αλάτι και να δημιουργήσουν ένα κύκλο στον οποίο θα σταθούν μέσα προκειμένου να γλυτώσουν από την κακιά νύμφη και άλλα πλάσματα που καραδοκούν. Τα ζώα υποτίθεται ότι θα αποκαλύψουν σε όποιον τα επισκεφτεί τα μυστικά του κόσμου ενώ στη συνέχεια θα έχει την δυνατότητα και να τα καταλαβαίνει. Σύμφωνα με την παράδοση στο δάσος υπάρχει όμως και η Βίλα, μία κακιά νύμφη που είναι ντυμένη στα λευκά, με μακριά ξανθά μαλλιά, σώμα ανθρώπου και πόδια κατσίκας. Η Βίλα δελεάζει με πειρασμούς όσους επισκεφτούν το δάσος αλλά δεν πρέπει να ενδώσουν και να φύγουν από τον κύκλο από αλάτι που έχουν φτιάξει επειδή θα τους σκοτώσει.

Οι Κροάτες λένε ότι πολλοί που επισκέφτηκαν τα δάση εκείνη την ημέρα δεν γύρισαν ποτέ πίσω. Πάντως ένα είναι το σίγουρο, ότι όποιος δεν επισκεφτεί το μαγικό δάσος για να μιλήσει με τα ζώα, θα δει εκατοντάδες πυροτεχνήματα στον ουρανό και φωτιές δίπλα από ποτάμια και την θάλασσα, πάνω από τις οποίες πηδούν νέοι εργένηδες.

Ανατολική Ευρώπη και Ρωσία: Η φύση είναι μαγεμένη και οι γυναίκες κολυμπούν ημίγυμνες 

Οι Σλάβοι και οι Ρώσοι γιορτάζουν την ημέρα του θερινού ηλιοστασίου όπως έκαναν πριν από χιλιάδες χρόνια οι παγανιστές που τιμούσαν τον θεό του καλοκαιριού και του ήλιου, Κουπάλα. Οι παγανιστές πιστεύουν ότι την νύχτα όλα μαγεύονται από τον Κουπάλα και μετακινούνται δέντρα στα δάση, ενώ όλα τα φυτά και τα ζώα μπορούν να μιλήσουν. Οι κάτοικοι των χωρών ανάβουν φωτιές και πετάνε φλεγόμενα ξύλα σε ποτάμια και λίμνες. Παράλληλα τραγουδάνε, χορεύουν και κάνουν άλματα πάνω από την φωτιά. Επίσης νέες κοπέλες κολυμπούν ημίγυμνες και αφήνουν στεφάνια με λουλούδια στα ποτάμια ενώ κατά την διάρκεια των εορτασμών γνωρίζονται μεταξύ τους νέοι.

Κίνα: Η μέρα του Δράκου του Νερού προς τιμήν ενός αγαπημένου ποιητή

Το φεστιβάλ του Δράκου του Νερού δεν συμπίπτει με τους εορτασμούς του υπόλοιπου κόσμου καθώς οι Κινέζοι δεν ακολουθούν το Γρηγοριανό Ημερολόγιο αλλά είναι αφιερωμένο στο θερινό ηλιοστάσιο και σε έναν αγαπημένο ποιητή της χώρας. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Τσου που είχε αυτοεξορισθεί, έμαθε ότι η πολιτεία του κατακτήθηκε και αυτοκτόνησε μέσα στα νερά του ποταμού Μι Λουό την ημέρα του θερινού ηλιοστασίου.

Οι κάτοικοι που τον αγαπούσαν πολύ πήγαν με τις βάρκες και άρχισαν να πετάνε ρύζι και φύλα μπαμπού για να μην φάνε τα ψάρια τον ποιητή. Από τότε και μέχρι σήμερα, στον ποταμό Μι Λουό ξεπροβάλλουν οι βάρκες με τη δρακόμορφη πλώρη και τους ομοιόμορφα ντυμένους κωπηλάτες που μοιάζουν με τα εκατό πόδια του δράκοντα. Δέκα πληρώματα διαγωνίζονται για να τιμήσουν τον θάνατο του Τσου Γιουάν, τον τρίτο π.Χ. αιώνα, ενός ποιητή και υπουργού της αρχαίας πόλης – κράτους του Τσου, στην περίοδο των Πολέμων ανάμεσα στις επτά πολιτείες. Σχεδόν σε όλες τις κινεζικές επαρχίες οι κωπηλατοδρομίες αναβιώνουν το θρύλο και τιμούν τη γιορτή του δράκου, ενώ έχουν αναπτυχθεί κι άλλα τοπικά έθιμα.

Ένα από τα διασκεδαστικά είναι το κυνήγι της πάπιας μέσα σε λίμνες ή ποταμούς. Πολλά από αυτά τα έθιμα έχουν ηλικία πολλών αιώνων και αναπτύχθηκαν κυρίως στη διάρκεια της δυναστείας των Τσιγκ. Επίσης στην Ταϊβάν, οι κάτοικοι το μεσημέρι φέρνουν νερό από πηγάδια επειδή πιστεύουν ότι εκείνη την ημέρα αποκτά μαγικές ιδιότητες και διώχνει τα κακά πνεύματα, προστατεύοντας τους ντόπιους από λιμούς κι κατάρες. Οι κάτοικοι της Κίνας και της Ταϊβάν, προς τιμήν του ποιητή τρώνε ζόνγκι (ρύζι τυλιγμένο σε φύλλα μπαμπού) ενώ πίνουν και κρασί.