H απόλυτη ξενέρα και απογοήτευση που φάγαμε ως πιτσιρίκια όταν μάθαμε πως τα δώρα των Χριστουγέννων μας τα φέρνουν οι γονείς μας, κι όχι ένας χοντρός παππούλης με γενειάδα που κάνει χο, χο, χο, για μερικούς ήταν έως και τραυματική, σβήνοντας οριστικά ένα μέρος της μαγείας των γιορτών που είχαν πλάσει στη φαντασία τους.
Η κατάρρευση των παιδικών μας μύθων δε περιορίζεται σαφώς στην διαλεύκανση της πραγματικότητας σχετικά με τον Άι-Βασίλη, καθώς αποτελεί μια φυσιολογική διεργασία στην πορεία μας προς την ενηλικίωση. Ωστόσο, για τον μικρόκοσμο του παιδιού, μπορεί η αποκάλυψη αυτή να φαντάζει ακόμα και ως εξαπάτηση.
Τι είναι λοιπόν προτιμότερο; Να ενισχύουν οι γονείς την παιδική αυτή φαντασίωση για όσο κρατήσει, ή να αρκούνται στην αλήθεια, που έτσι κι αλλιώς κάποια στιγμή θα μαθευτεί;
Ο Άι-Βασίλης ως αναπόσπαστο κομμάτι της ανάπτυξης δεξιοτήτων
Οι…«pro Santa Claus» ειδικοί και παιδοψυχολόγοι, πιστεύουν πως η κατασκευή του μύθου του Άι-Βασίλη, υπάρχει σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα από τα τυχόν διηγήματα που θα χρησιμοποιήσουν οι γονείς προκειμένου να την υποστηρίξουν.
Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν έχουν μάθει ακόμα να διαχωρίζουν την πραγματικότητα από τη φαντασία, ούτε να διαβάζουν τους συμβολισμούς πίσω από γεγονότα και πρόσωπα· εξ΄ ου και οι αντιδράσεις των περισσότερων τετράχρονων, που όσους Άι-Βασίλιδες κι αν συναντήσουν σε μια βόλτα στο εμπορικό, θα πιστέψουν πως όλοι είναι αληθινοί, χωρίς να αναρωτηθούν για την πραγματική ταυτότητα τους.
Αυτό συμβαίνει διότι το παιδί, μέχρι να αναπτύξει μια πιο σφαιρική και κριτική αντίληψη για τον κόσμο που το περιβάλλει, βρίσκεται σε θέση παθητικού δέκτη ως προς τα ερεθίσματα που λαμβάνει, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να τ’ αμφισβητήσει. Αυτή είναι και η λεγόμενη «μαγική φάση» της παιδικής ηλικίας, οπότε και το παιδί ερμηνεύει με όσα μόνο ξέρει αυτά που δε μπορεί να εξηγήσει.
Συμπερασματικά, ακόμα κι αν οι γονείς δεν επέμβουν καθόλου στην όλη ιστορία Άι-Βασίλης, είναι πολύ πιθανό το παιδί να αναζητήσει από μόνο του μεταφυσικές εξηγήσεις για την πανταχού παρούσα μορφή που παρελαύνει στις τηλεοράσεις, στα τραγούδια και στα μπουκάλια της κόκα-κόλα κατά την περίοδο των Χριστουγέννων.
Όσο λοιπόν το παιδί δεν αμφισβητεί καν την ύπαρξη του Άι-Βασίλη ή τα λεγόμενα των γονιών του, σημαίνει πως δεν έχει περάσει ακόμα στο επόμενο στάδιο της ερμηνείας του κόσμου. Τη μέρα που θα διατυπωθεί η ερώτηση «μαμά, υπάρχει Άι-Βασίλης;», τότε και μόνο τότε συμβουλεύεται στους γονείς να επανεξετάσουν το κατά πόσο θα παρέμβουν, και πάλι κάνοντας διευκρινιστικές ερωτήσεις στο παιδί για να καταλάβουν σε τι φάση βρίσκεται σε σχέση με τον μύθο.
Φυσικά, από τα υπέρ της υπόθεσης δε θα μπορούσε να λείπει και το γεγονός πως ο Άι-Βασίλης σαν concept χτίζει υπέροχες παιδικές αναμνήσεις, ενισχύοντας ταυτόχρονα και τον δεσμό μεταξύ παιδιού και γονέα όταν, για παράδειγμα, τοποθετούν μαζί συνωμοτικά τα κουλουράκια στο τραπέζι την παραμονή των Χριστουγέννων για να τα βρει ο Άι-Βασίλης.
Καλά όλα αυτά, αλλά δεν παραμένει ψέμα;
Στην απέναντι όχθη των προηγούμενων επιχειρημάτων, θα συναντήσουμε τους ειδικούς εκείνους που βλέπουν το ζήτημα λίγο πιο κυνικά, υποστηρίζοντας πως ο συγκεκριμένος μύθος αντί να ενισχύει την εύθραυστη εμπιστοσύνη μεταξύ γονέα και παιδιού, την υπονομεύει, καθώς δεν έχουν όλα τα παιδιά τις ίδιες αντοχές αναφορικά με την αντιμετώπιση της πραγματικότητας, όταν αυτή αποκαλυφθεί.
Παράλληλα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που βασίζουν την αρνητική τους στάση κυρίως στην ηθική διάσταση του ζητήματος, η οποία δύναται να δημιουργήσει στο παιδί μια διαστρεβλωμένη κοσμοθεωρία απέναντι στην πραγματικότητα.
Το δίπολο, για παράδειγμα, του καλού και του κακού παιδιού, που το ένα αξίζει δώρο ενώ το άλλο όχι, ίσως και να καταλήξει σε μια ηθικολογική θεώρηση του κόσμου, καθώς εμμέσως πλην σαφώς τα παιδιά διδάσκονται πως εκτός από τις πράξεις τους, πρέπει να λογοκρίνουν και τις σκέψεις τους, και πως οφείλουμε να είμαστε καλοί άνθρωποι για ν’ ανταμειφτούμε, κι όχι επειδή αυτό είναι το σωστό.
Για άλλους πάλι, η υπόθεση Άι-Βασίλης συγκρούεται αναπόφευκτα με την άνιση, σκληρή πραγματικότητα που συναντάμε στον έξω κόσμο. Σε περίπτωση που το παιδί μας αντιληφθεί πως κάποιοι συμμαθητές ή φίλοι του δεν παίρνουν δώρα τα Χριστούγεννα γιατί προέρχονται από φτωχές οικογένειες, οι απαντήσεις που μπορούμε να δώσουμε για να σώσουμε τον μύθο και παράλληλα να μην υπονομεύσουμε το βαθύ αυτό κοινωνικό πρόβλημα, είναι πραγματικά ελάχιστες.
Ανεξαρτήτως όλων των παραπάνω ωστόσο, το αν θα αποκαλύψετε ή όχι την αλήθεια στο παιδί, έχει μικρότερη σημασία από τα διδάγματα με τα οποία θα συνοδέψετε την ενίσχυση ή την κατάρρευση του μύθου.
Αν πείτε για παράδειγμα πως τα δώρα του τα φέρνουν οι γονείς του, επειδή θέλουν να το φροντίζουν και να το βλέπουν ευτυχισμένο, η στάση σας θα αξιολογηθεί σε βάθος χρόνου θετικά από το παιδικό του μυαλό, καθώς η μαγεία του μύθου θα μετουσιωθεί σε κάτι άλλο, που θα χτίσει γερές βάσεις για το μέλλον.
Αν πάλι επιλέξετε να αγκαλιάσετε τον μύθο του Άι-Βασίλη, χρησιμοποιώντας την ιστορία προκειμένου να χτίσετε μαζί του αναμνήσεις και συμμετέχοντας ενεργά στον ενθουσιασμό του, η εμπειρία θα έχει και πάλι πιθανότατα θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της συναισθηματικής του νοημοσύνης και στη διάπλαση της προσωπικότητάς του.
Ντορίνα Παπαγερωργίου
