Η Βαλέρια Καρακάση ειδικευόμενη Ψυχίατρος Γ’ Ψυχιατρικής κλινικής ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ και υποψήφια διδάκτωρ του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.αναλύει το αν συνδέεται η πανδημία του Covid-19 με την αύξηση των ψυχικών διαταραχών.
Η ψυχική υγεία έχει απασχολήσει μεγάλο μέρος της σκέψης και ροής ειδήσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι κυβερνήσεις δυσκολεύτηκαν να μας ευαισθητοποιήσουν στις απώλειες που απαιτούσε η απομόνωση. «Μετά από συμφορές, ειρωνικά, οι άνθρωποι επανέρχονται στην κανονικότητα, παρά την απόλυτη καταστροφή». (Kingstone Η, Pilkington V. Will the Covid-19 pandemic lead to an increase in suicides?The Article. https://www.thearticle.com/will-the-covid-19-pandemic-lead-to-an-increase-in-suicides) «Είδαμε την ανθεκτικότητα των Βρετανών, για παράδειγμα, μετά το Blitz, με την πεποίθηση ότι αυτό που δεν τους σκότωσε τους έκανε πιο δυνατούς. Αυτές είναι πρώτες μέρες σε ένα μη-προγραμματισμένο παγκόσμιο πείραμα καθώς δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η επιβάρυνση της ψυχικής μας υγείας και εάν αυτό θα οδηγήσει σε αύξηση των αυτοκτονιών».
Μετά την 9/11, φαινόταν ότι τίποτα δεν θα ήταν το ίδιο ξανά. Ο κόσμος άλλαξε ριζικά εκείνη την ημέρα του Σεπτεμβρίου και πολλοί πίστευαν ότι δεν θα ταξιδέψουν ποτέ ξανά. Στη συνέχεια, η ανθρωπότητα προσαρμόστηκε σε μία νέα κανονικότητα πτήσεων με περισσότερη ασφάλεια και λιγότερες αποσκευές. Το 2008, η οικονομική κατάρρευση κατέστρεψε πολλές ζωές. Ο πλανήτης χρειάστηκε χρόνια για να επιστρέψει σε έναν άξονα. Έγινε μετάβαση από τον ένα τρόπο ζωής σε έναν άλλο, και εκεί βρεθήκαμε ξανά σε άλλο τρόπο ζωής, με τη καραντίνα και το lockdown.
«Είναι ένα φυσικό πείραμα, κατά κάποιον τρόπο», δήλωσε ο Μάθιου Νόκ, καθηγητής ψυχολογίας στο Χάρβαρντ. «Δεν υπάρχει μόνο αύξηση στο άγχος, αλλά το πιο σημαντικό κομμάτι είναι η κοινωνική απομόνωση». «Δεν είχαμε ζήσει ποτέ στο παρελθόν κάτι τέτοιο – και γνωρίζουμε ότι η κοινωνική απομόνωση σχετίζεται με την αυτοκτονία», πρόσθεσε.
Οι άνθρωποι αφαιρούν τη ζωή τους για διάφορους λόγους, και συχνά είναι αποτέλεσμα διαταραχών ψυχικής υγείας. Όταν οι άνθρωποι μπουν σε μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο, κάτι που είναι πιθανό να συμβεί και κατά τη διάρκεια της πανδημίας, συχνά αισθάνονται αιώνια καταδικασμένοι και απελπισμένοι. Μερικές φορές σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, τα άτομα με μείζονα κατάθλιψη μπορούν να αναπτύξουν πεποιθήσεις παραληρητικές ότι «τιμωρούνται από μια υψηλότερη δύναμη ή έχουν καταληφθεί από σκοτεινές δυνάμεις και ότι δεν θα ανακάμψουν ποτέ». Τέτοιες έντονες πεποιθήσεις συνοδευόμενες από αισθήματα απελπισίας, ανημπόριας και σμικρότητας μπορούν να οδηγήσουν τραγικά τους ανθρώπους να δώσουν τέλος στη ζωής τους ακόμη και για μη ρεαλιστικούς λόγους.
Η αυτοκτονία μπορεί, επίσης, να συμβεί στα πλαίσια μιας παρορμητικής πράξης στα πλαίσια μιας διαταραχής των παρορμήσεων και άρσης αναστολών μέσα σε ένα αίσθημα αδιεξόδου, όπως για παράδειγμα μετά από χρήση ουσιών. Τα πράγματα μπορεί να φαίνονταν καλύτερα την επόμενη μέρα, εάν, δυστυχώς, δεν είχαν προλάβει ενεργήσουν. Επιπλέον, υπάρχουν όσοι αποπειρώνται να προβούν σε αυτοχειρία μέσα σε μία συμβολική κραυγή για βοήθεια, τραβώντας την προσοχή των ανθρώπων στο πόσο απελπισμένοι μπορεί να αισθάνονται ή την επιθυμία να τερματίσουν τον αφόρητο συναισθηματικό ή σωματικό πόνο.
Το κλείσιμο των επιχειρήσεων και του κοινωνικο-οικονομικού status, οι οικονομικές δυσκολίες ή τα ανυπέρβλητα χρέη μπορούν να πυροδοτήσουν συναισθήματα αποτυχίας που μπορούν να οδηγήσουν σε κατάθλιψη και να επιδεινώσουν τις αυτοκτονικές σκέψεις.
Τα επιδημιολογικά δεδομένα σχετικά με την αυτοκτονία ως φαινόμενο έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς περίπου 800.000 άνθρωποι τερματίζουν τη ζωή τους κάθε χρόνο σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ πολλές περισσότερες είναι οι απόπειρες αυτοκτονίας. (WHO. Suicide data. https://www.who.int/mental_health/prevention/suicide/suicideprevent/en/) Γνωρίζουμε ότι στις ΗΠΑ τα ποσοστά αυτοκτονίας έχουν αυξηθεί εκθετικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, αλλά μετά την οικονομική καταστροφή του 2008, οι αριθμοί διπλασιάστηκαν. Όσον αφορά την Ελλάδα, αισθητή αύξηση των αυτοκτονιών εντοπίστηκε από την ερευνητική ομάδα του Κωνσταντίνου Φουντουλάκη, καθηγητή ψυχιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το 2010 (εξετάζοντας την περίοδο ύφεσης 2009-2015), και παρόλο που σημειώθηκε ιστορικά υψηλό ρεκόρ το 2014-2015 για τα Ελληνικά επίπεδα αυτοκτονιών, τα ποσοστά αυτοκτονιών στην Ελλάδα παρέμειναν σχετικά χαμηλά σε παγκόσμιο επίπεδο (με θέση αυτοκτονικότητας 133 στις 194 χώρες). (Fountoulakis KN. Suicides in Greece before and during the period of austerity by sex and age group: Relationship to unemployment and economic variables. J Affect Disord. 2020 Jan 1;260:174-182; Fountoulakis KN. Suicide and the economic situation in Europe: are we experiencing the development of a ‘reverse stigma’? Br J Psychiatry. 2016 Oct;209(4):273-274; Fountoulakis KN. Suicide rate in Greece stabilizes at historically high levels but still lowest in Europe. J Affect Disord. 2019 Jul 1;254:117-119).
Η Ελλάδα ανήκει στις χώρες με χαμηλό ποσοστό αυτοκτονιών, με 5 περιπτώσεις αυτοκτονίας στους 100.000 κατοίκους και 526 περιπτώσεις αυτοκτονίας ετησίως (με αυξημένη αναλογία ανδρών κατά 4 φορές συγκριτικά με τις γυναίκες). (World Population Review. Suicide Rate by Country 2019. http://worldpopulationreview.com/countries/suicide-rate-by-country/)
Παρόλα αυτά μια παρακμάζουσα οικονομία, με απώλεια θέσεων εργασίας και εξώσεις είναι μία συνθήκη καταστροφική.
Ως ανθρωπότητα έχουμε ζούμε πάντοτε σε αβέβαιες εποχές – η βεβαιότητα είναι μια αίσθηση πλασματική. Ωστόσο, η αβεβαιότητα της πανδημίας μπορεί να μας οδηγήσει στο μέλλον να ανακαλύψουμε αν η πανδημία επηρέασε το σκεπτικό των ανθρώπων, οδηγώντας τους ίσως να πιστέψουν υπερβολικά πράγματα που εντείνουν την αρνητική διάθεση. Η επιδημία θα μπορούσε να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται ότι το μέλλον τους είναι σκοτεινό και δύσκολο, οδηγώντας τους σε αισθήματα απελπισίας. Ίσως επιπλέον, να κάνουν σκέψεις για μια αλλαγή στον τρόπο ζωής που έχει σφραγιστεί «για πάντα» και «μόνιμα».
Καθώς τα μέτρα του lockdown μειώνονται, και περιμένουμε με ανυπομονησία να δούμε αν ένα δεύτερο κύμα θα κατακλύσει τον κόσμο, θα ανακαλύψουμε τα αποτελέσματα της απομόνωσης, τις συνέπειες για τους πιο ευάλωτους και αν οδήγησε κάποιους από αυτούς να πάρουν την τελική απόφαση.
Βαλέρια Καρακάση
Ειδικευόμενη Ψυχίατρος Γ’ Ψυχιατρικής κλινικής ΠΓΝΘ ΑΧΕΠΑ
Υποψήφια διδάκτωρ Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
#επικοινωνουμε_ελευθερα
#paramenoume_speedy
