Η φετινή επέτειος του Πολυτεχνείου υπονομεύθηκε με πράξεις και λόγια που δεν τιμούν την πολιτική ηγεσία.
Η 17η Νοεμβρίου για το 2020 επισκιάζεται από αναχρονιστικές αποφάσεις που υπενθυμίζουν ότι ανελεύθερες κυβερνήσεις υπάρχουν και στις δημοκρατίες, αρκεί να βρεθεί μια αρκετά καλή δικαιολογία για να επιβάλλουν την τάξη στο όνομα της ασφάλειας- βλέπε πανδημία.
Πλέον ειρωνικό λοιπόν το timing, αλλά δυστυχώς παρόμοιες τακτικές έχουν πάψει να μας προκαλούν ιδιαίτερη έκπληξη.
Οι κυβερνήσεις των αρίστων είχαν ανέκαθεν έναν καλό λόγο για να στήνουν τις νέες γενιές στον τοίχο, καθώς στα μάτια τους βλέπουν τον μεγαλύτερο εχθρό τους. Το καινούριο, το φρέσκο, το παράτολμο, η έλλειψη φόβου, μοιάζουν όλα ξένα σ’ εκείνους που θέλουν μια κοινωνία που χαροπαλεύει στη ναφθαλίνη.
Και μέσα από την επαναστατική δεξαμενή της κοινωνίας, οι πιο επικίνδυνοι για τον συντηρητισμό ήταν ανέκαθεν οι φοιτητές. Διότι βρίσκονται ακριβώς σ’ εκείνο το μεταβατικό στάδιο μεταξύ εφηβικού ιδεαλισμού και ενηλικίωσης, το οποίο, σε συνδυασμό με την ιδεολογική τριβή που προσφέρει το πανεπιστημιακό περιβάλλον, δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για πολιτική επαγρύπνηση.
Πέρα από τα δικά μας παιδιά του Πολυτεχνείου, των οποίων τον αγώνα κανείς δεν έχει τη δύναμη να σπρώξει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, η παγκόσμια ιστορία είναι μεστή από φοιτητικές εξεγέρσεις που κυριολεκτικά άλλαξαν τον κόσμο, ιδιαίτερα κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.
Ας ανατρέξουμε λοιπόν σε μερικές από αυτές με αφορμή την αυριανή επέτειο, η οποία θα τιμηθεί φέτος υπό ακριβώς εκείνο τον φόβο εναντίον του οποίου πάλεψαν οι φοιτητές, τον Νοέμβριο του 1974.
1. Διαμαρτυρίες ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ (1966-1969)
Ο πλέον καταστροφικότερος πόλεμος στη μεταπολεμική ιστορία των Η.Π.Α, άφησε αγιάτρευτες πληγές για τον αμερικάνικο λαό. Καθώς οι συγκρούσεις κλιμακώνονταν προοδευτικά στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, με όλο και περισσότερα νεαρά σε ηλικία άτομα να επιστρατεύονται, διάσπαρτες αντιπολεμικές εξεγέρσεις άρχισαν να εγείρονται σε ολόκληρη τη χώρα.
Το κίνημα είχε ως αφετηρία τα φοιτητικά campus, με δημοφιλέστερη διαμαρτυρία να είναι εκείνη του Πανεπιστημίου του Kent, το οποίο είδες τέσσερις φοιτητές του να πέφτουν νεκροί όταν οι αστυνομικές αρχές άνοιξαν πυρά εναντίον των διαδηλωτών. Το γεγονός πυροδότησε διαμαρτυρίες συμπαράστασης σε παγκόσμιο επίπεδο, με αποτέλεσμα πολλά πανεπιστήμια να χρειαστεί να βάλουν λουκέτο για ένα διάστημα.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο Nixon, ο αντιπολεμικός αγώνας της νεολαίας υπήρξε καταλυτικός στην τελική απόφαση για απόσυρση των στρατευμάτων το 1973.
2. Ο Μάης του 68’
«Να είστε ρεαλιστές· ζητήστε το αδύνατο»
Και πράγματι, οι Γάλλοι φοιτητές, στην ίσως σημαντικότερη εξέγερση του 20ου αιώνα, ζήτησαν το ανέφικτο -και το απέκτησαν. Ζήτησαν ελευθερία.
Πυρήνας των διαμαρτυριών υπήρξε η αμφισβήτηση του κατεστημένου και της εξουσίας, η απομυθοποίηση του θεσμού της θρησκείας, η πάλη ενάντια του συντηρητισμού, καθώς και η υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, της σεξουαλικής ελευθερίας και του διεθνισμού.
Φιλόδοξο εγχείρημα, που όμως άλλαξε τον ρου της ιστορίας, καθώς κατάφερε να πάρει με το μέρος του την εργατική τάξη της Γαλλίας. Με διαδηλώσεις που ξεκίνησαν από το Καρτιέ Λατάν του Παρισιού, οι οποίες οδήγησαν σε σκληρές οδομαχίες μεταξύ φοιτητών και αστυνομίας, το κίνημα εξαπλώθηκε ταχύτατα και, παρότι βραχυπρόθεσμα στέφθηκε με αποτυχία, η επιρροή του παρέμεινε ανεξίτηλη στη συλλογική μνήμη.
Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες του συνοψίζονται στη δημιουργία γόνιμου εδάφους για τη δράση του φεμινιστικού κινήματος, στην αύξηση των μισθών όσον αφορά τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα και σε μια πρωτοφανή απελευθέρωση της ανθρώπινης σεξουαλικότητας.
3. Διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος του Απαρτχάιντ (1976)
Το απάνθρωπο, ρατσιστικό καθεστώς της Νότιας Αφρικής γνωστό ως Απαρτχάιντ, καταπίεζε με θεσμική βούλα τους μαύρους κατοίκους τη χώρας για σχεδόν μισό αιώνα, επιβάλλοντας νόμους διαχωρισμού των φυλών που υπονόμευαν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητα των γηγενών Αφρικανών.
Με αφορμή την επιβολή της γλώσσας Afrikaans στα Πανεπιστήμια, περίπου 20.000 φοιτητές εγκαινίασαν μια σειρά διαμαρτυριών γνωστή ως Soweto Uprising, καθώς η απόφαση αυτή αντικατόπτριζε την προσπάθεια των λευκών δυναστών να καταστήσουν αόρατη την εντόπια αφρικάνικη κουλτούρα.
Η εξέγερση είχε τραγικές συνέπειες· τουλάχιστον 176 φοιτητές έπεσαν νεκροί μετά από συγκρούσεις με τις αρχές, γεγονός που προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες συμπαράστασης στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις Η.Π.Α, με τους εκεί φοιτητές να απαιτούν με τη σειρά τους τη λήξη των φυλετικών διαχωρισμών στα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
4. Συμβάντα στην πλατεία Tiananmen της Κίνας (1989)
Ο θάνατος του πρώην αρχηγού του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, τροφοδότησε το 1989 φοιτητικές διαμαρτυρίες υπέρ της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας, με εικονική στιγμή την συλλογική κατάληψη στην πλατεία Tiananmen.
Ο λόγος για τον οποίο έχει μείνει η συγκεκριμένη ημέρα στην ιστορία, έχει να κάνει κυρίως με στην φασιστική κρατική αντίδραση απέναντι στην αναταραχή· επανδρωμένα τανκς εισέβαλλαν στην πλατεία προκειμένου να διαλύσουν τη συγκέντρωση, σκορπώντας πανικό και ρίχνοντας δακρυγόνα στους φοιτητές.
Τον γύρο του κόσμου έκανε μετά το γεγονός η εικόνα ενός 19χρονου φοιτητή – η ταυτότητα του οποίου δεν επαληθεύτηκε ποτέ – που στάθηκε με αυταπάρνηση μπροστά στην παράταξη των τανκς, βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή του.
Το συμβάν στην πλατεία Tiananmen ήταν λοιπόν ένας ιδεολογικός αγώνας που βρίσκει αρκετά κοινά σημεία με τις αφηγήσεις του δικού μας Πολυτεχνείου.
Ντορίνα Παπαγεωργίου
