“Αυτός πρέπει να είναι πολύ μορφωμένος, άκου τον πως μιλάει”. “Αυτή μιλά την γλώσσα των νέων”. Όλοι σίγουρα κάποια στιγμή στη ζωή μας είτε έχουμε χρησιμοποιήσει τις παραπάνω φράσεις, είτε τις έχουμε ακούσει, καθώς ο τρόπος που χειρίζονται οι άνθρωποι τη γλώσσα, αυτόματα τους προσδίδει διάφορα χαρακτηριστικά. Ανέκαθεν για την κοινωνία, το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε σχετίζεται με την κοινωνική μας θέση, το μορφωτικό επίπεδο, την ηλικία ακόμα και το επάγγελμα που ασκούμε.
Γλώσσα και χάσμα γενεών
Παρατηρώντας τα χειρόγραφα ανθρώπων που έχουν γεννηθεί ανάμεσα στο ’40 και ’50 και έχουν λάβει έστω την στοιχειώδη μόρφωση, μπορεί να δει κανείς περισπωμένες και δασείες, όπως επίσης και ολόκληρες προτάσεις να κλείνονται στην απλή καθαρεύουσα. Ίσως κάτι τέτοιο για τις νεότερες να αποτελεί κάτι παλαιικό και “ανορθόγραφο”, παρόλα αυτά είναι κάτι απολύτως φυσιολογικό: Οι άνθρωποι των προηγούμενων γενιών έμαθαν να μιλούν αλλιώς την γλώσσα, είχαν διαφορετικά ακούσματα, αλλά όπως και διαφορετικά κοινωνικά και πολιτισμικά ερεθίσματα. Η γιατί η γλώσσα της κάθε γενιάς είναι διαφορετική από αυτήν της προηγούμενης. Η γλώσσα αναπλάθεται και μεταμορφώνεται ώστε κάθε φορά να εξυπηρετεί νέους σκοπούς.
Γλώσσα και κοινωνική τάξη – μορφωτικό επίπεδο
Όπως είναι φυσικό, όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο μόρφωσης, τόσο σωστότερη είναι και η χρήση της γλώσσας, καθώς όσο ανεβαίνει κανείς τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, όλο και περισσότερο εμπλουτίζει το λεξιλόγιο του. Παρόλα αυτά αυτό δεν ισχύει πάντα, ειδικά στις μέρες μας που οι κοινωνικές τάξεις ρυθμίζονται από πολλούς παράγοντες. Για παράδειγμα, μπορεί άνθρωποι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο να βρίσκονται στις χαμηλότερες οικονομικές τάξεις, ενώ ταυτόχρονα να συμβαίνει το αντίστροφο. Πάντως, ανάμεσα στους διάφορους επαγγελματικούς κλάδους μπορεί να βρει κανείς φράσεις που παραπέμπουν απευθείας εκεί. Άλλωστε είναι γνωστά τα λεγόμενα “ανέκδοτα των φυσικών” ή οι γλωσσικοί κώδικες που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι της αγοράς.
Όταν οι λέξεις γίνονται μέσο πειθούς
Η γλώσσα δεν χρησιμοποιείται μόνο για να περιγράψει καταστάσεις ή να εκφράσει σκέψεις και συναισθήματα. Η γλώσσα και κατ’ επέκταση ο λόγος, συχνά λειτουργεί ως ένα εκφραστικό μέσο, το οποίο χρησιμοποιείται από τον πομπό ώστε να πείσει το ακροατήριο σχετικά με κάποιο θέμα που ο ίδιος επιθυμεί. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο πως αρκετοί επιλέγουν να χρησιμοποιούν βαρύγδουπες λέξεις ή πομπώδεις εκφράσεις για να εντυπωσιάσουν τον ακροατή τους και εκ των πραγμάτων αυτό δεν σημαίνει πως η χρήση της γλώσσας γίνεται με τον σωστό τρόπο.
Η γλώσσα της νέας γενιάς
Η νέα γενιά, σε κάθε εποχή, μπορεί να πει κανείς πως είναι η πιο ευρηματική σε θέματα χρήσης της γλώσσας καθώς αλλάζει την σημασία των λέξεων, φτιάχνοντας την δική της αργκώ. Αν κάποιος βρεθεί σε παρέες νέων και εφήβων θα ακούσει να λέξεις και προτάσεις ολόκληρες τις οποίες πραγματικά δεν μπορεί να κατανοήσει. Αυτό συμβαίνει επειδή οι νέοι είναι και αυτοί που σχετίζονται πιο άμεσα με τις νέες τάσεις (είτε στην μόδα είτε στην μουσική) και συνηθίζουν να “ελληνικοποιούν” ξένες λέξεις και φράσεις, δημιουργώντας το δικό τους λεξιλόγιο.
Τέλος, αν θα ήθελε κανείς να ερευνήσει τις μεταβολές της κοινωνίας σε κάθε επίπεδο με την πάροδο των χρόνων, θα μπορούσε να εξετάσει την χρήση της γλώσσας σε κάθε ιστορική περίοδο, καθώς αυτό θα τον βοηθούσε να εντοπίσει πολλά επιμέρους κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά.
Άννα Σαϊνίδου
