Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα που έχει απασχολήσει την ανθρωπότητα είναι το κατά πόσο είμαστε μόνοι μας σε αυτό το αχανές σύμπαν. Αμέτρητοι πλανήτες υπάρχουν κάπου στο κενό του διαστήματος και μοιάζει κάπως απίθανο η γη να είναι ο μοναδικός που έχει ζωή. Την ίδια στιγμή ωστόσο θα ήταν ενδιαφέρον να σκεφτούμε και από την άλλη πλευρά. Αν οι εξωγήινοι υπάρχουν πόσοι από αυτούς θα μπορούσαν να μας δουν και θα έψαχναν για εμάς;
Το ερώτημα αυτό προσπάθησαν να απαντήσουν η διακεκριμένη αστρονόμος Λίζα Καλτενέγκερ του Πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης και η αστροφυσικός δρ Τζάκι Φάχερτι του Αμερικανικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, οι οποίες αναζήτησαν τα αστρικά συστήματα του διαστήματος που θα είχαν βρεθεί σε θέση να «δουν» τη Γη κατά τα προηγούμενα 5.000 χρόνια.
Όπως αναφέρεται στο άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Nature», οι επιστήμονες ανέλυσαν τη βάση δεδομένων του τροχιακού ευρωπαϊκού τηλεσκοπίου Gaia, η οποία περιλαμβάνει τον πιο ολοκληρωμένο έως τώρα κατάλογο των κοντινών αστρονομικών αντικειμένων, σε απόσταση 100 παρσέκ (περίπου 326 ετών φωτός) από τη Γη.
Μέσα από αυτό κατέληξαν στην εκτίμηση ότι περίπου 1.715 κοντινά αστρικά (ηλιακά) συστήματα- εφόσον ήταν κατοικημένα- θα μπορούν να δουν τη Γη από την γειτονιά τους! Μάλιστα, άλλα 319 αναμένεται να προστεθούν στη λίστα μέσα στα επόμενα 5.000 χρόνια (συνολικά 2.034), καθώς θα πάρουν την «κατάλληλη» θέση.
Ανάμεσα σε αυτά που βρίσκονται στην σωστή θέση, οι επιστήμονες θεωρούν ότι υπάρχουν 46 αστρικά συστήματα που είναι αρκετά κοντά μας ώστε οι πλανήτες τους να μπορούν να εντοπίσουν ένα καθαρό σημάδι για την ύπαρξη της γήινης ανθρωπότητας καθώς θα μπορούσαν να λάβουν τα ραδιοσήματα που εκπέμπονται από τη Γη τα τελευταία σχεδόν 100 χρόνια.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι 29 από αυτούς τους πλανήτες είναι δυνητικά κατοικήσιμοι και σε κατάλληλη θέση για να παρακολουθήσουν τις κινήσεις της Γης και να λάβουν τις εκπομπές της επιτρέποντας σε όποιον παρακολουθεί να καταλάβει ότι στον πλανήτη μας υπάρχει κάποιο είδος νοημοσύνης. Φυσικά αυτό θα προϋπέθετε και στους πλανήτες αυτούς να υπάρχει ένα εξελιγμένο είδος ζωής για να μπορέσει να αντιληφθεί και να αξιοποιήσει αυτά τα στοιχεία.
«Ένας τρόπος για να εντοπίσουμε πλανήτες είναι όταν διέρχονται μπροστά από το άστρο τους και εμποδίζουν το φως που φτάνει σε εμάς», αναφέρει η Λίζα Καλτενέγκερ. «Έτσι, αναρωτηθήκαμε ‘Για ποιον θα ήμασταν εξωγήινοι αν κάποιος άλλος κοιτούσε προς τα εδώ; Υπάρχει ένα μικροσκοπικό σημείο στον ουρανό, όπου άλλα συστήματα αστεριών βρίσκονται στην πρώτη κοσμική θέση για να δουν την Γη ως έναν πλανήτη που διέρχεται μπροστά από το άστρο του», συμπληρώνει.
«Από τη σκοπιά των εξωπλανητών, εμείς είμαστε οι ‘εξωγήινοι’. Η ανάλυση μας δείχνει ότι ακόμη και τα πλησιέστερα άστρα βρίσκονται για πάνω από 1.000 χρόνια σε θέση που τους επιτρέπει να βλέπουν τη Γη. Αυτό τους δίνει επαρκές χρονικό περιθώριο, εφόσον έχουν πολιτισμούς, να εντοπίσουν τη Γη ως ένα ενδιαφέροντα πλανήτη», σχολίασε η Καλτενέγκερ.
Οι αστρονόμοι στη Γη έχουν εντοπίσει χιλιάδες πλανήτες έξω από το ηλιακό μας σύστημα. Περίπου το 70% από αυτούς εντοπίζονται όταν κάτι άγνωστο περνά μπροστά απ’ το συνοδό τους αστέρι και εμποδίζει ένα μέρος του φωτός του που φτάνει στα τηλεσκόπια. Αυτό το άγνωστο είναι ο εξωπλανήτης.
Οι πλανήτες που μας «βλέπουν»
Για να καταλάβουν ποια αστρικά συστήματα είναι στο κατάλληλο σημείο για να δουν τη Γη να περνά μπροστά από τον Ήλιο, η Καλτενέγκερ και η Φάχερτι εξέτασαν τον κατάλογο της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας, Gaia, όπου καταγράφονται όλες οι θέσεις των αστεριών και οι κινήσεις τους. Έτσι, κατέληξαν σε 2.034 ηλιακά συστήματα μέσα σε ένα εύρος 326 ετών φωτός όπου υπάρχουν εξωπλανήτες στους οποίους θα μπορούσε κάποιος να παρατηρήσει την Γη να «μπλοκάρει» το φως του ήλιου σε ένα χρονικό περιθώριο πριν από 5.000 χρόνια μέχρι και σε 5.000 χρόνια από τώρα.
Ένα από αυτά τα αστέρια είναι γνωστό ως Ross 128, ένας ερυθρός νάνος στον αστερισμό της Παρθένου, και το σύστημα πλανητών που βρίσκεται γύρω από αυτό είναι σε απόσταση «μόνο» 11 ετών φωτός από τη Γη. Γύρω από το αστέρι κινείται ένας εξωπλανήτης σχεδόν διπλάσιος από τη Γη, ο οποίος βρίσκεται σε κατάλληλη απόσταση για να λάβει τυχόν εκπομπές ραδιοσημάτων που στέλνονται από την Γη. Εφόσον υπάρχει ζωή στον συγκριμένο εξωπλανήτη και τα όντα του είναι εφοδιασμένα με τον κατάλληλο εξοπλισμό, οι κάτοικοί του μπορούσαν να δουν την Γη να περνά μπροστά από τον Ήλιο για περίπου 2.000 χρόνια. Ωστόσο, ο πλανήτης έχασε την… καλή του θέση πριν από περίπου 900 χρόνια.
Την ίδια στιγμή, γύρω από το άστρο Teegarden βρίσκονται σε τροχιά δύο εξωπλανήτες που μπορούν να φιλοξενούν ζωή και είναι μόνο 12,5 έτη φωτός μακριά μας. Αν υπάρχει κάποια εξελιγμένη μορφή ζωής εκεί, σε 29 χρόνια θα μπορέσουν να δουν την Γη να περνά μπροστά από τον Ήλιο, αλλά και να καταγράψουν τα ραδιοσήματά της.
Στα 45 έτη φωτός μακριά βρίσκεται το σύστημα του άστρου Trappist-1. Πρόκειται για μια απόσταση όπου θα μπορούσαν να ακουστούν τα ραδιοσήματα που εκπέμπει η Γη. Γύρω από αυτό το άστρο κινούνται επτά πλανήτες και οι τέσσερις από αυτούς βρίσκονται στη ζώνη που τους επιτρέπει δυνητικά να υποστηρίξουν ζωή. Το σύστημα αυτό εκτιμάται ότι θα εισέλθει σε αυτή τη ζώνη θέασης της Γης σε 1.642 χρόνια και θα παραμείνει εκεί επί 2.371 χρόνια.
Οι αστρονόμοι εκτιμούν ότι καθώς οι συνθήκες στον ουρανό μεταβάλλονται συνεχώς από τη διαρκή κίνηση των άστρων και των πλανητών-συνοδών τους, μέσα στα επόμενα 5.000 χρόνια άλλα 319 άστρα θα βρεθούν σε κατάλληλη θέση για να μπορούν να «βλέπουν» τη Γη και να λαμβάνουν τα σήματά μας.
Η καθηγήτρια Μπεθ Μπίλερ του Ινστιτούτου Αστρονομίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου-η οποία δεν συμμετείχε στην μελέτη- αναφέρει ότι η έρευνα αυτή θα μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι επιστήμονες προσεγγίζουν το Seti, το πρόγραμμα για τον εντοπισμό εξωγήινης ζωής. «Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο είναι το πόσα λίγα αστέρια μέσα στο πεδίο απόστασης των 326 ετών φωτός θα μπορούσαν να δουν τη Γη να περνάει μπροστά από τον Ήλιο», αναφέρει η Μπίλερ.
«Η μέθοδος παρακολούθησης δια της διέλευσης του άστρου απαιτεί μια πολύ ακριβή ευθυγράμμιση μεταξύ του διερχόμενου πλανήτη, του αστεριού του και του ήλιου ενός συγκεκριμένου πλανήτη ώστε να εντοπιστεί, οπότε το αποτέλεσμα δεν με εξέπληξε. Τώρα είμαι περίεργη να εντοπίσουμε πόσα κοντινά αστέρια από τον κατάλογο Gaia βρίσκονται στο κατάλληλο σημείο ώστε να εντοπίσουν τη Γη μέσω κάποιας άλλης μεθόδου εντοπισμού εξωπλανητών, όπως η ακτινική ταχύτητα ή η απευθείας θέαση», συμπληρώνει.
Τα άστρα που βρίσκονται σε προνομιακή θέση για να βλέπουν τη Γη για καιρό, θεωρούνται στόχοι προτεραιότητας προκειμένου να γίνει αναζήτηση δυνητικά κατοικήσιμων εξωπλανητών με τα επίγεια και διαστημικά τηλεσκόπια, όπως το αμερικανικό James Webb που αναμένεται να εκτοξευθεί φέτος. Επιπλέον παρατηρήσεις που αναμένεται να γίνουν με πιο προηγμένα τηλεσκόπια θα αναζητήσουν περισσότερα σημάδια ζωής σε εξωπλανήτες αναλύοντας τη σύνθεση της ατμόσφαιράς τους.
