Σχόλιο του Παναγιώτη Γεωργιάδη*για το φαινόμενο της ακρίβειας και τις επιπτώσεις που έχει στους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών.
«Πληθαίνουν οι καταγγελίες των καταναλωτών για αυξήσεις στα είδη πρώτης ανάγκης που επιβαρύνουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό, σε μια περίοδο που εξακολουθούμε να «μετράμε τις πληγές» της πανδημίας του κορωνοιού, που συνεχίζει την ανεξέλεγκτη πορεία της.
Το φαινόμενο της ακρίβειας άρχισε να γίνεται αισθητό την περίοδο πριν από το Πάσχα του 2020 και συνεχίστηκε έκτοτε με αμείωτους ρυθμούς ανατιμήσεων σε μία σειρά από είδη πρώτης ανάγκης, που σε συνδυασμό με την τεράστιες αύξηση στις τιμές των καυσίμων και της ενέργειας εκτροχίασαν τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς. Το πρόσφατο κύμα κακοκαιρίας στην χώρα μας, η γενικότερη πολιτικοοικονομική αστάθεια στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα λόγω της πανδημίας, αλλά και η κορύφωση της έντασης μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας που αποτελεί τον βασικό προμηθευτή φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχουν εκτινάξει τις τιμές.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ που δόθηκαν στην δημοσιότητα στις αρχές του μήνα, μέσα σε ένα έτος (Δεκέμβριος 2021- Δεκέμβριος 2020), οι τεράστιες αυξήσεις στην τιμή του φυσικού αερίου κατά 134,5%, του ηλεκτρικού ρεύματος κατά 45%, του πετρελαίου θέρμανσης κατά 34,1%, και των καυσίμων κίνησης κατά 21,7%, εκτόξευσαν τον Γενικό Δείκτη Καταναλωτή που σημείωσε αύξηση 5,1%. Παράλληλα, αυξήσεις τιμών υπήρξαν σε όλα τα είδη (πλην χοιρινού και αλλαντικών), που απαρτίζουν το λεγόμενο «καλάθι της νοικοκυράς» και ειδικότερα καταγράφηκαν οι εξής: Αρνί- κατσίκι (19,7%), Άλλα βρώσιμα έλαια (17,1%), Ελαιόλαδο (17%), Πατάτες (14,2%), Ζυμαρικά (7,6%), Νωπά ψάρια (6,7%), Πουλερικά (6,6%), Τυριά (5,5%), Νωπά φρούτα (5,5%), Νωπά λαχανικά (5,5%), Ψωμί (4,9%), Μοσχάρι (4,2%) και Καφές (3,4%). Επίσης καταγράφεται άνοδος 18% στην ομάδα «Στέγαση», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε ενοίκια κατοικιών, ηλεκτρισμό, φυσικό αέριο, πετρέλαιο θέρμανσης.
Στις ανωτέρω αυξήσεις φωτιά ήρθαν να προστεθούν οι επιπτώσεις από την πρόσφατη κακοκαιρία που έπληξε την παραγωγή των αγροτών, που συνδυαστικά με την επί 3ημέρου παράλυση του κρατικού μηχανισμού και των μεταφορών στην Αττική, οδήγησε σε ελλείψεις, και περαιτέρω εκτίναξη τιμών, στα φρέσκα προϊόντα και δη στα οπωροκηπευτικά. Είναι ενδεικτικό ότι με βάση το στατιστικό δελτίο τιμών της Κεντρικής Αγοράς (ΟΚΑΑ), πριν ακόμη διαμορφωθεί η εικόνα από τις καταστροφές, δηλαδή με δειγματοληψία της Δευτέρας 24/1, οι αυξήσεις είναι τεράστιες. Η επικρατούσα τιμή στα αγγουράκια ήταν 2,30 ευρώ το κιλό, όταν πέρσι ήταν μόλις 1 ευρώ. Τα κολοκύθια πωλούνταν προς 1,50 ευρώ, δηλαδή 0,20 ευρώ παραπάνω από πέρσι και 0,30 ευρώ ακριβότερα από την προηγούμενη εβδομάδα. Αντίστοιχα και στα κουνουπίδια, όπου η επικρατέστερη τιμή ήταν 1,10 ευρώ έναντι 0,43 ευρώ πέρσι, στις μελιτζάνες 2,80 ευρώ έναντι 2 ευρώ πέρσι και 1,80 ευρώ την περασμένη εβδομάδα, στα μπρόκολα 1,60 ευρώ δηλαδή 1 ευρώ ακριβότερα από πέρσι.
Περαιτέρω λόγω της έξαρσης της πανδημίας με την υπερμεταδοτικότητα της μετάλλαξης όμικρον, ο οικογενειακός προϋπολογισμός επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο. Το κόστος για μια τετραμελή οικογένεια για τεστ (PCR, self και rapid), απολυμαντικά και μάσκες προστίθεται σε έναν ήδη ασφυκτικό οικονομικό προϋπολογισμό, ενδεικτικά οι μάσκες KN95, οι οποίες είναι μιας χρήσης κοστίζουν περίπου από 0,50 λεπτά έως 1 ευρώ η καθεμία.
Τα νούμερα είναι αμείλικτα επιβεβαιώνοντας αυτό που βιώνουμε όλοι στην καθημερινότητα μας, ότι η ζωή μας έχει ακριβύνει σε όλα τα επίπεδα, χωρίς τίποτα να φαίνεται ικανό να ανακόψει αυτή την άνοδο. Οι προβλέψεις για το 2022 είναι εφιαλτικές καθώς οι διεθνείς τιμές των τροφίμων συνεχίζουν να καταγράφουν ανοδικές τάσεις λόγω των συνθηκών που επικρατούν με την εφοδιαστική αλυσίδα, τα λιπάσματα, τις πρώτες ύλες και την ενέργεια. ‘Ήδη στα προθεσμιακά συμβόλαια για βασικά αγαθά, που επηρεάζουν μια σειρά άλλων προϊόντων ο τιμές κινούνται ανοδικά π.χ. σιτάρι (+20,34%), καλαμπόκι (+22,57%), ρύζι (+17,98%), ζάχαρη.
Στην χώρα μας μεγάλη αύξηση της τάξης του 25% σημείωσε ο γενικός δείκτης τιμών εισαγωγών στη βιομηχανία τον περασμένο Νοέμβριο σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Νοεμβρίου 2020, έναντι μείωσης 9,9% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση των αντίστοιχων δεικτών το 2020 με το 2019. Να σημειωθεί ότι ο δείκτης αυτός αφορά μια μεγάλη γκάμα προϊόντων που διακινούνται και από τα σούπερ μάρκετ κι όχι μόνο. Ουσιαστικά η κίνηση αυτή αποτελεί ένα πρόδρομο δείγμα για την πορεία του πληθωρισμού και δίνει εικόνα για την κίνηση των τιμών στην λιανική. Άλλωστε από τη βιομηχανία προέρχονται μια σειρά από προϊόντα πρώτης ανάγκης, είτε αυτά είναι καταναλωτικά αγαθά, είτε διαρκή αγαθά (εξοπλισμός), είτε άλλα προϊόντα μεταποίησης.
Ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος και του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, Γιάννης Χατζηθεοδοσίου προέβλεψε ότι η ενεργειακή κρίση θα καλύψει όλο το έτος, ενώ για τις ανατιμήσεις προέβλεψε ότι θα ενισχυθούν το επόμενο δίμηνο ξεπερνώντας σε κάποια προϊόντα το 30%.
Οι αυξήσεις φωτιά έχουν εξανεμίσει την όποια αύξηση στο διαθέσιμο εισόδημα, που με βάση τις αναφορές της κυβέρνησης (με στοιχεια από την ΕΛΣΤΑΤ) φτάνει το 7% το 2021. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Εργασίας ΙΝΕ ΓΣΕΕ η απώλεια αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων λόγω του κύματος ακρίβειας για τον κατώτατο μισθό έφτασε το 10,4%, ενώ για τον μέσο μισθό των εργαζομένων μερικής απασχόλησης άγγιξε το 13,7%. Συνολικά το μέσο μηνιαίο ατομικό διαθέσιμο εισόδημα απώλεσε περίπου 7% της αγοραστικής του δύναμης σε ετήσια βάση.
Παράλληλα επειδή κατά την λαϊκή παροιμία ΄΄ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται΄΄, πληθαίνουν στην αγορά οι αποκλίνουσες ή παραβατικές συμπεριφορές κάποιων επιτήδειων, όπως υπερβολικές ανατιμήσεις ή παράνομες συμπράξεις μεταξύ επιχειρήσεων και εφαρμογή πρακτικών εναρμόνισης τιμών ΄΄καρτέλ΄΄ εις βάρος των καταναλωτών και του δημοσίου συμφέροντος. Επίσης παρατηρούνται και «καμουφλαρισμένες» αυξήσεις οι οποίες οδηγούν σε ανεπίτρεπτη παραπλάνηση του καταναλωτή, όπως για παράδειγμα στα καθαριστικά ή στα αναψυκτικά και σε άλλα προϊόντα συσκευασίας, όπου η τιμή παραμένει η ίδια αλλά μειώνεται η ποσότητα, χωρίς αυτό να γίνεται αντιληπτό από τον καταναλωτή.
Μέσα σε όλο αυτό το ορυμαγδό της ακρίβειας, των ανατιμήσεων και των πρακτικών εναρμόνισης τιμών, ο καταναλωτής νιώθει ανυπεράσπιστος και ευάλωτος. Μόνο όπλο του, είναι η καταγγελία που μπορεί να υποβάλλει στην Επιτροπή Ανταγωνισμού (ΕΑ) που είναι αρμόδια για τις ανωτέρω παραβάσεις που εμπίπτουν στις διατάξεις του ν. 2251/1994 που κωδικοποιήθηκε με τον ν. 4512/2018 προστασίας καταναλωτών και του ν. 3959/2011 για την προστασία του ελεύθερου ανταγωνισμού, και η συλλογική αντίδραση μέσω των πιστοποιημένων και ανεξάρτητων Ενώσεων Καταναλωτών.
Η κυβέρνηση παράλληλα για να στηρίξει τους καταναλωτές οφείλει να λάβει άμεσα μέτρα, όπως αφενός μεν να εντατικοποιήσει τις διαδικασίες ελέγχου της αγοράς και πάταξης φαινομένων αισχροκέρδειας, αφετέρου να λάβει μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα ακόμη και εάν έχουν προσωρινό χαρακτήρα, όπως ενδεικτικά μείωσης για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα του ΦΠΑ σε βασικά είδη που απαρτίζουν το λεγόμενο «καλάθι της νοικοκυράς», στα καύσιμα και την ενέργεια, ενώ θα μπορούσε να στηρίξει και με επιδόματα τα πλέον ευάλωτα νοικοκυριά για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν σε αυτή την κρίση που θα γίνει ακόμη πιο έντονη τους επόμενους μήνες.»
*Δικηγόρος Παρ΄ Αρείω Πάγω, Μέλος ΔΣ – Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων του Ν.ΙΝΚΑ,
Α. Συντονιστής της δημοτικής παράταξης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ-ΜΑΖΙ.
