Γράφει η Μαρία Λίλα
Καθώς κλιμακώνεται η ένταση των ΗΠΑ και της Ρωσίας, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στην Ουκρανία, αλλά ο Nord Stream 2, ένας αγωγός που κατασκευάστηκε για να φέρει το ρωσικό αέριο, κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα, απευθείας στη Γερμανία, όπως έχουμε όλοι διαπιστώσει, είναι αναπόσπαστο μέρος, αυτής της ιστορίας.
Η υφυπουργός Πολιτικών Υποθέσεων των ΗΠΑ, Βικτόρια Νούλαντ, διαμήνυσε στις 27 Ιανουαρίου ότι «εάν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, … θα συνεργαστούμε με τη Γερμανία για να διασφαλίσουμε ότι αυτό (ο αγωγός) δεν θα προχωρήσει».
Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο-πότε απειλές και τις πότε κυρώσεις, το Nord Stream 2 καθυστερεί με την Ευρώπη να αμφισβητεί την ηγεσία των ΗΠΑ και την Ουκρανία να ζητεί μια πιο έντονη επίδειξη δύναμης από την ΕΕ όσον αφορά τις κυρώσεις.
Ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας Ντμίτρο Κουλέμπα κάλεσε την ΕΕ να οριστικοποιήσει το σχέδιο κυρώσεων κατά της Ρωσίας και να το δημοσιοποιήσει, για να στείλει το μήνυμα στον Πούτιν ότι η Δύση δεν μπλοφάρει.
«Κάντε το γνωστό για τους Ρώσους και για όλους, ώστε οι Ρώσοι να δουν τι τους περιμένει», είπε ο Κουλέμπα σε συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες, την Τετάρτη.
Από τη δεκαετία του 1960, όταν η Ευρώπη άρχισε για πρώτη φορά να εισάγει ρωσικό φυσικό αέριο, η Ουάσιγκτον αντιλήφθηκε τη ρωσική ενέργεια ως απειλή για την ηγεμονία των ΗΠΑ και την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.
Πιο πρόσφατα, με το fracking, οι ΗΠΑ έγιναν ο μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου στον κόσμο και σημαντικός εξαγωγέας LNG (υγροποιημένου φυσικού αερίου) που θέλει τώρα να κυριαρχήσει στην τεράστια αγορά της Ευρώπης, εκτοπίζοντας το ρωσικό αέριο.
Με το Nord Stream 2 να έχει ολοκληρωθεί και να είναι έτοιμο να λειτουργήσει μόλις δοθεί η έγκριση των γερμανικών ρυθμιστικών αρχών, το διακύβευμα για την Ουάσιγκτον, είναι υψηλό.
Αμέσως μετά την έναρξη της κατασκευής του αγωγού το 2018, οι ΗΠΑ ψήφισαν νόμο που απείλησε με κυρώσεις το ελβετικό πλοίο που τοποθετούσε τον αγωγό.
Οι Ελβετοί αποχώρησαν και δύο ρωσικά πλοία ολοκλήρωσαν τη γραμμή, παρά τις κυρώσεις. Οι ΗΠΑ απείλησαν επίσης τους Γερμανούς εργολάβους, αλλά το Βερολίνο δεν έκανε πίσω.
Το 2021, με την κατασκευή σχεδόν να έχει ολοκληρωθεί, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ επισκέφθηκε τον Λευκό Οίκο, επιμένοντας στη λειτουργία του Nord Stream 2.
Τότε ο Τζο Μπάιντεν υποχώρησε, θέλοντας να βελτιώσει τις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Γερμανία, την πιο ισχυρή χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Nord Stream 2, όπως και ο προκάτοχός του Nord Stream 1, ξεκίνησε ως κοινοπραξία (με το 51% στη ρωσική Gazprom, 49% Royal Dutch Shell και αυστριακές, γαλλικές και γερμανικές εταιρείες).
Στη συνέχεια, η κυβέρνηση της Πολωνίας επικαλέστηκε ανάρμοστη πολιτική μονοπωλίου αναγκάζοντας τους ευρωπαίους εταίρους της στην ΕΕ να εγκαταλείψουν το μερίδιό τους, δημιουργώντας άλλη μια καθυστέρηση. Οι ευρωπαϊκές εταιρείες παραιτήθηκαν από τη συμμετοχή τους, αλλά παρέμειναν ως ισοδύναμοι χρηματοοικονομικοί επενδυτές.
Όταν οι Ευρωπαίοι παραιτήθηκαν από τη συμμετοχή τους, η Gazprom έγινε ο μοναδικός ιδιοκτήτης του αγωγού. Και είναι επίσης ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στον κόσμο, έχοντας το μονοπώλιο των αγωγών φυσικού αερίου στη Ρωσία.
Η Gazprom θέλει να παραδώσει το δικό της φυσικό αέριο, μέσω του αγωγού της στην Ευρώπη. Η ΕΕ, από την άλλη πλευρά, υποστηρίζει από το 2009 ότι οι φορείς εκμετάλλευσης αγωγών, προκειμένου να ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό στην αγορά, δεν μπορούν να κατέχουν το φυσικό αέριο που μεταφέρουν.
Μετά την έναρξη της κατασκευής του Nord Stream 2, η ΕΕ επέκτεινε τους κανόνες της και στους νέους θαλάσσιους αγωγούς, που προέρχονται από το εξωτερικό.
Ο Nord Stream 2 ήταν ο μόνος αγωγός που επηρεάστηκε. Ενώ αυτοί οι αγωγοί που ολοκληρώθηκαν πριν από τον Μάιο του 2019 εξαιρούνταν, η ολοκλήρωσή τους καθυστέρησε λόγω των κυρώσεων των ΗΠΑ για την κατασκευή αγωγών. Η Gazprom ισχυρίστηκε διάκριση και άσκησε έφεση. Τον Αύγουστο του 2021, ένα γερμανικό δικαστήριο την απέρριψε και στη συνέχεια, η Gazprom προσέφυγε στο Ανώτατο Δικαστήριο της Γερμανίας.
Οι Γερμανοί βιομήχανοι είναι απελπισμένοι για το ρωσικό αέριο. Η Γερμανία έχει μόλις 17 ημέρες φυσικού αερίου σε αποθήκευση.
Οι ασταθείς βραχυπρόθεσμες τιμές spot έχουν επιδεινώσει τα δεινά τους. Οι εισαγωγές φυσικού αερίου της ΕΕ μετατοπίζονται ολοένα και περισσότερο από τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια με τιμαριθμικές τιμές στο αργό πετρέλαιο, προς τις βραχυπρόθεσμες συμφωνίες με πολλούς εμπόρους σε αγορές spot.
Το 2020, οι τιμές spot ήταν περίπου οι μισές από εκείνες των μακροπρόθεσμων συμβολαίων της Gazprom.
Αυξήθηκαν έως και επταπλασιάστηκαν το 2021, αντανακλώντας ένα ευρύ μείγμα παραγόντων.
Από την πλευρά της ζήτησης, η οικονομική ανάκαμψη από την πανδημία ενίσχυσε τη ζήτηση για φυσικό αέριο στην Ασία καθώς και στην Ευρώπη. Από την πλευρά της προσφοράς, οι πράσινες πηγές ενέργειας μειώθηκαν στην κεντρική Ευρώπη, λόγω των συννεφιασμένων ημερών, χωρίς ανέμους.
Με τον παροπλισμό των σταθμών άνθρακα και πυρηνικής ενέργειας, οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας στράφηκαν στο φυσικό αέριο.
Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί κατηγόρησαν τη Ρωσία για τις υψηλές τιμές του φυσικού αερίου, αλλά η Gazprom επιβεβαίωσε ότι προμήθευε στα ποσά που ορίζονταν στα μακροπρόθεσμα συμβόλαιά της. Η Gazprom θέλει μακροπρόθεσμα συμβόλαια για να υποστηρίξουν το τεράστιο κεφαλαιουχικό κόστος των επενδύσεων σε κοιτάσματα φυσικού αερίου και αγωγών.
Οι αγωγοί και οι θαλάσσιες διαδρομές τους προς την ευρωπαϊκή και ασιατική αγορά είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία της Ρωσίας.
Το Nord Stream 2 έχει μεγάλη εμπορική αξία. Δεν επιβαρύνεται με τέλη μεταφοράς. Η διαδρομή προς την αγορά είναι πολύ συντομότερη από τους παλαιωμένους αγωγούς, μέσω Ουκρανίας.
Στον αντίποδα, η Ουκρανία εξαρτάται από τα τέλη διέλευσης του φυσικού αερίου, που μεταφέρεται μέσω των δικών της, αγωγών.
Ο Nord Stream 2 παραμένει μετέωρος εξαιτίας των έντονων αντιδράσεων της Πολωνίας και της Ουκρανίας, που εκτιμούν ότι θα μειώσει τον όγκο (ποσότητα-αποθήκευση) και τα τέλη διέλευσης στους αγωγούς, μέσω των χωρών τους.
Η Γερμανία, η Αυστρία, η Τσεχία και άλλα κράτη μέλη της ΕΕ, τον θέλουν. Η Γερμανία, η οποία έχει τεράστιο βάρος στην ΕΕ, βλέπει το φυσικό αέριο ως μεταβατικό καύσιμο, μετά τη σταδιακή κατάργηση των πυρηνικών και του άνθρακα.
Πολλά εμπόδια κατά τη διάρκεια και μετά την κατασκευή καθυστέρησαν την πιστοποίηση του Nord Stream 2. Το πιο πρόσφατη ανάγκασε την ελβετική εταιρεία εκμετάλλευσης του να δημιουργήσει μια γερμανική θυγατρική για το τμήμα του αγωγού, στα γερμανικά ύδατα. Μετά την τελική πιστοποίηση, η Γερμανία θα γίνει το κύριο σημείο εισόδου της Ευρώπης για το ρωσικό αέριο.
Η τρέχουσα κρίση μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ σιγοβράζει, εδώ και πολλά χρόνια.
Με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το ΝΑΤΟ επέκτεινε την παρουσία του στην Ανατολική Ευρώπη. Το ΝΑΤΟ διευκολύνει την ηγεσία των ΗΠΑ, κρατώντας τις ευρωπαϊκές χώρες στο πλευρό της, ενάντια στη Ρωσία. Από ρωσικής σκοπιάς, το ΝΑΤΟ είναι προκλητικό και απειλητικό.
Μέρος της συμφωνίας που υποστήριξε τη διάλυση της ΕΣΣΔ ήταν η διαβεβαίωση της Δύσης ότι δεν θα επεκταθεί στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, μια υπόσχεση που το ΝΑΤΟ δεν τήρησε, με την τοποθέτηση στρατευμάτων, πλοίων και αεροπλάνων, κατά μήκος των συνόρων της Ρωσίας.
