Γράφει η Μαρία Λίλα
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή στην Τουρκία αυξήθηκε κατά 11,1% τον Ιανουάριο, ανεβάζοντας τον ετήσιο πληθωρισμό της χώρας, στο 48,7%, το υψηλότερο ποσοστό των τελευταίων δύο δεκαετιών, σύμφωνα με τα στοιχεία, που δημοσίευσε την περασμένη Πέμπτη, η Τουρκική Στατιστική Υπηρεσία (TUIK).
Ο πληθωρισμός του Ιανουαρίου υπερέβη, κατά πολύ, τόσο τις προβλέψεις του υπουργού Οικονομικών Νουρεντίν Νεμπάτι, όσο και τις πιο ρεαλιστικές εκτιμήσεις της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας.
Σύμφωνα με πολλούς εγχώριους αναλυτές και οικονομολόγους, ο πληθωρισμός είναι πιθανό να φτάσει σε ετήσιο ρυθμό έως και το 70%, τους επόμενους μήνες
Ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 36% τον περασμένο Δεκέμβριο, από 21,3% τον Νοέμβριο του 2021 και 19,9% τον Οκτώβριο, του ίδιου έτους.
Πληθωρισμός σχεδόν 49% είχε να εμφανιστεί στην Τουρκία, εδώ και δύο δεκαετίες.
Η προοπτική για ποσοστά 60% ακόμη και 70% προκαλεί έντονη ανησυχία και πολλούς να αναρωτιούνται με φόβο εάν η Τουρκία επιστρέφει στα ταραχώδη τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Η τελευταία φορά που η Τουρκία είδε παρόμοιες αυξήσεις τιμών ήταν το 2001, όταν ο ετήσιος πληθωρισμός έφτασε στο 68%, εν μέσω μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης, που σήμανε το τέλος της κυβέρνησης συνασπισμού και ώθησε το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία, το αμέσως επόμενο έτος.
Οι τιμές των τροφίμων και της ενέργειας ξεχωρίζουν στην τρέχουσα πληθωριστική τάση της χώρας, επιδεινώνοντας το ήδη κακό κλίμα, που τρέφει τη λαϊκή αγανάκτηση ενώ πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους.
Η Τουρκία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο εισαγόμενο πετρέλαιο και φυσικό αέριο για να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της βιομηχανίας, του εμπορίου και των νοικοκυριών. Το ποσό των εισαγωγών ενέργειας αυξήθηκε κατά 75,5% το 2021, φθάνοντας τα 50,5 δισεκατομμύρια δολάρια.
Το τεράστιο άλμα των ανατιμήσεων στην Τουρκία, οφείλεται αφενός στην άνοδο των παγκόσμιων τιμών ενέργειας και αφετέρου στην υποτίμηση του νομίσματός της, το οποίο έχασε περίπου το 40% της αξίας του, έναντι του δολαρίου, πέρυσι.
Περίπου οι μισές από τις εισαγωγές ενέργειας της Τουρκίας το 2021, έγιναν τους τελευταίους τέσσερις μήνες του έτους, περίοδο κατά την οποία, η Κεντρική Τράπεζα μείωσε το επιτόκιο τέσσερις φορές, λαμβάνοντας υπόψη την αμφιλεγόμενη άποψη Ερντογάν ότι τα υψηλά επιτόκια προκαλούν υψηλό πληθωρισμό.
Οι μειώσεις των επιτοκίων ώθησαν τις πραγματικές αποδόσεις της λίρας σε αρνητικό έδαφος και τροφοδότησαν μια φρενήρη αύξηση των τιμών συναλλάγματος, η οποία με τη σειρά της, οδήγησε σε συνεχείς αυξήσεις των τιμών στα καύσιμα, το ηλεκτρικό ρεύμα και το φυσικό αέριο.
Ο κύριος μοχλός του πληθωρισμού του περασμένου μήνα ήταν οι αυξήσεις των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος την 1η Ιανουαρίου, οι οποίες ήταν -κατά μέσο όρο 70% για τα νοικοκυριά- και προκάλεσαν πανεθνική κατακραυγή.
Μόνες τους αντιπροσώπευαν 1,6 ποσοστιαίες μονάδες του μηνιαίου πληθωρισμού 11%, ακόμη και όταν η TUIK αναθεώρησε τους συντελεστές στάθμισης που αποδίδονται σε είδη και κατηγορίες στο καλάθι του πληθωρισμού, μείωσε λίγο το μερίδιο της ηλεκτρικής ενέργειας. Και με μια αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου για τα νοικοκυριά κατά 25% και μια σειρά από αυξήσεις τιμών στη βενζίνη, το υγραέριο και το ντίζελ, οι συνολικές τιμές της ενέργειας είχαν τεράστιο αντίκτυπο στον ρυθμό πληθωρισμού του Ιανουαρίου, στην Τουρκία.
Υπήρξαν επίσης αυξήσεις των τιμών στα μέσα μαζικής μεταφοράς, άμεση συνέπεια της αύξησης του ενεργειακού κόστους. Οι τιμές των υπηρεσιών μεταφοράς, που παρέχονται κυρίως από τις τοπικές διοικήσεις, καθώς και ορισμένων ιδιωτικών υπηρεσιών, όπως τα ταξί και τα μικρά λεωφορεία που εκτελούν σταθερά δρομολόγια, αυξήθηκαν κατά 36%.
Η αύξηση των τιμών των αυτοκινήτων συνέβαλε, επίσης, κατά 0,7 μονάδες στον πληθωρισμό του Ιανουαρίου.
Σημειώθηκαν επίσης σημαντικές αυξήσεις τιμών στην ομάδα τροφίμων και ποτών, επηρεάζοντας εξίσου τα νοικοκυριά και τα καταστήματα εστίασης και διασκέδασης.
Οι τιμές των αλκοολούχων ποτών, συμπεριλαμβανομένου του ουίσκι, του κρασιού, της μπύρας και του εθνικού ποτού ρακί, παρουσίασαν μεγάλη άνοδο της τάξης του 40%, συμβάλλοντας 0,12 ποσοστιαίες μονάδες στον πληθωρισμό.
Η απότομη αύξηση των τιμών καταναλωτή τον Ιανουάριο είναι απίθανο να υποχωρήσει γρήγορα τους επόμενους μήνες και η Τουρκία αν συνεχίσει αυτή την πορεία, ενδέχεται να τερματίσει φέτος πρώτη και να ξεπεράσει την Αργεντινή στο ράλι του πληθωρισμού, των αναδυόμενων οικονομιών.
