Εβδομάδα “Black Friday”: Φέτος όλα είναι αλλιώς

Ήταν 24/9 του 1869, όταν η αμερικανική αγορά χρυσού είχε συντριβεί. Συγκεκριμένα, οι Jay Gould και Jim Fisk, συνεργάστηκαν για να αγοράσουν όσο μπορούσαν από το χρυσό των Η.Π.Α., ελπίζοντας να εξασφαλίσουν τρελά κέρδη. Την Παρασκευή του Σεπτεμβρίου, η συνωμοσία τελικά ξεδιπλώθηκε, στέλνοντας τη χρηματιστηριακή αγορά σε ελεύθερη πτώση και χρεοκοπώντας τους πάντες. Τότε ήταν και η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε ο όρος «Black Friday».

Στην πορεία η “Μαύρη Παρασκευή” άλλαξε εντελώς νόημα. Ήδη από τον 19ο αιώνα είχε καθιερωθεί στις ΗΠΑ τα μαγαζιά να διοργανώνουν παρελάσεις στους δρόμους των μεγαλουπόλεων για να σηματοδοτήσουν την πρώτη ημέρα των προσφορών της χριστουγεννιάτικης περιόδου. Τη δεκαετία του 1960, στις ΗΠΑ υπήρχε μια συνήθεια για τους καταστηματάρχες: Για τις ημέρες που είχαν μεγάλο τζίρο σημείωναν το νούμερο στα λογιστικά φύλλα με μαύρο χρώμα, ενώ τις ημέρες που δεν έκαναν αρκετές πωλήσεις, τα σημείωναν με κόκκινο. Καθώς λοιπόν, η πρώτη μέρα των Ευχαριστιών είχε πάντα μεγάλο τζίρο, η ημέρα ονομάστηκε “Black Friday”.

Μια άλλη εκδοχή, δεν είναι τόσο θετική καθώς περιγράφει την κυκλοφοριακή συμφόρηση από αυτοκίνητα και πεζούς, που προκαλούνταν εξαιτίας των προσφορών της χριστουγεννιάτικης περιόδου. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε από τους αστυνομικούς της Φιλαδέλφειας των ΗΠΑ οι οποίοι αναγκάζονταν να εργάζονται υπερωρίες ώστε να διαχειριστούν την κατάσταση.

Η εμφάνιση της Black Friday στη χώρα μας έγινε το 2015, όταν ένα πολυκατάστημα αποφάσισε να υιοθετήσει την συγκεκριμένη εκπτωτική πρακτική, καθώς αυτή η αμερικανική συνήθεια ήδη είχε εξαπλωθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Την επόμενη χρονιά σχεδόν όλες οι ελληνικές επιχειρήσεις ακολούθησαν ένα εντυπωσιακό “ψαλίδισμα τιμών” και φυσικά οι καταναλωτές ξεχύθηκαν στους δρόμους για να ψωνίσουν. Η κοσμοσυρροή έξω από τα εμπορικά καταστήματα, ειδικά τα πρώτα χρόνια, ήταν πρωτοφανής. Ο εθισμός στην κατανάλωση και στις προσφορές για μια εβδομάδα, είχε την τιμητική του. Για τους επικριτές της, η Black Friday είναι η τρανταχτή απόδειξη των τραγικών συνεπειών που επιφέρει η οικονομία της αγοράς στον πολιτισμό.

Οι εικόνες ανθρώπων να κάνουν ακόμα και κοπάνα από τις δουλείες τους ώστε να αγοράσουν ένα νέο τάμπλετ, η να ρίχνουν αγκωνιές στον διπλανό τους απέχουν πολύ από αυτό που θα έλεγε κανείς πως ταιριάζει με τον “πολιτισμό” του 21ου αιώνα. Εδώ η ψυχολογία των μαζών έρχεται να απαντήσει: Όταν οι περισσότεροι θα κάνουν τα πάντα για να αποκτήσουν κάτι, το οποίο τις περισσότερες φορές δεν το χρειάζονται πραγματικά-, οι όροι του παιχνιδιού αλλάζουν, οπότε είναι κοινωνικά αποδεκτό να κάνω κι εγώ το ίδιο.

Αλλά φέτος δεν είναι έτσι. Η πανδημία έχει σακατέψει την αγορά και ο μόνος τρόπος να μπορέσουν να πουλήσουν τα εμπορικά καταστήματα είναι μέσω του διαδικτύου. Αλήθεια πόσο εύκολο να είναι για κάποιον να διαθέσει χρήματα σε κάτι που δεν χρειάζεται; Η πόσο διασκεδαστικές είναι οι διαδικτυακές αγορές χωρίς το στριμωξίδι, χωρίς τους καυγάδες για αυτόν που κλέβει την σειρά του μπροστινού του; Ποιά είναι λοιπόν η ουσία της “Black Friday” όταν οι επιχειρήσεις ήδη έχουν ρίξει τις τιμές σε τιμές κόστους εδώ και καιρό προκειμένου να επιβιώσουν;