Του Παναγιώτη Γεωργιάδη*
Δικηγόρος Παρ΄ Αρείω Πάγω
Μέλος ΔΣ – υπεύθυνος Δημοσίων σχέσεων του ινστιτούτου καταναλωτών Ν.ΙΝΚΑ
Νέα εποχή για το Οικογενειακό Δίκαιο έφερε ο τελευταίος νόμος για τη συνεπιμέλεια, που ψηφίστηκε τον περασμένο Μάιο του 2021 και τέθηκε σε εφαρμογή από τις 16 Σεπτεμβρίου του περασμένου έτους. Τα πρώτα στατιστικά στοιχεία από την εφαρμογή του όπως τα επεξεργάστηκε ο Εφέτης κ. Παναγιώτης Κατσικερός πηγή: https://www.dikastiko.gr/eidhsh/ta-statistika-apo-tin-efarmogi-toy-neoy-nomoy-gia-ti-synepimeleia-analytika-oi-apofaseis/ σύμφωνα με τις εκδοθείσες αποφάσεις μετά το νέο νόμο, καταδεικνύουν ότι μόλις σε μία στις 3 αποφάσεις έγινε δεκτό το αίτημα ολικής ή μερικής συνεπιμέλειας από τους πατέρες. Στην πλειονότητα, η επιμέλεια εξακολουθεί να δίνεται στη μητέρα. Ειδικότερα μετά την ψήφιση του νέου νόμου (21/5/2021) δημοσιεύθηκαν 41 αποφάσεις για 62 παιδιά, εξ αυτών οι 12 αποφάσεις δημοσιεύθηκαν πριν την 16η Σεπτεμβρίου, και οι 29 μετά. Σε ποσοστό 29% των 62 παιδιών αποφασίστηκε συνεπιμέλεια (14,5% με άνιση συνεπιμέλεια και 14,5% με ισόχρονη συνεπιμέλεια), ενώ υπήρξε και η περίπτωση ενός παιδιού, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 2% επί του συνόλου, όπου η αποκλειστική επιμέλεια δόθηκε στον πατέρα). Στις υπόλοιπες περιπτώσεις κατά ποσοστό 69% η αποκλειστική επιμέλεια δόθηκε στη μητέρα και ορίσθηκαν οι τρόποι επικοινωνίας του πατέρα με τα παιδιά.
Ωστόσο δύο φλέγοντα ερωτήματα που είχαν αναδείξει έγκαιρα κατά την διαβούλευση του νέου νόμου πληθώρα έμπειρων μαχόμενων δικηγόρων, αλλά και το σύνολο των γυναικείων και φεμινιστικών οργανώσεων, παραμένουν αναπάντητα:
α) τι θα συμβεί στις περιπτώσεις που υπάρχει ενδοοικογενειακή βία; Πώς θα πιστοποιείται η κακοποίηση και πόσο γρήγορα, με δεδομένο ότι οι καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία στην δικαστηριακή πρακτική χρειάζονται τουλάχιστον 4 έως 7 χρόνια για να κριθούν τελεσίδικα;
β) πως θα λειτουργήσει στην πράξη η άσκηση της συνεπιμέλειας, στις περιπτώσεις που οι κατοικίες των γονιών βρίσκονται σε διαφορετικές περιοχές, πόλεις ή ακόμη και διαφορετικές χώρες;
Οι ανωτέρω προβληματισμοί αναδεικνύονται καθημερινά στις αίθουσες των δικαστηρίων και θα πρέπει να απαντηθούν από την δικαιοσύνη. Ωστόσο σε δύο τουλάχιστον περιπτώσεις που έλαβαν δημοσιότητα μετά την ψήφιση του νέου νόμου εκδόθηκαν αμφιλεγόμενες αποφάσεις.
Η μία περίπτωση σύμφωνα με καταγγελία της βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Δώρα Αυγέρη, πηγή: https://parallaximag.gr/epikairotita/katangelia-andras-pou-ederne-ti-gynaika-tou-pire-tin-epimeleia-tou-paidiou-tous αφορούσε την δικαστική διένεξη μιας μητέρας τριών τέκνων, εκ των οποίων τα δύο ανήλικα, που σύμφωνα με τις καταγγελίες της ιδίας, είχε πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας από τον σύζυγό της. Πιο συγκεκριμένα, η γυναίκα, μετά από δεκάδες περιστατικά ξυλοδαρμών όπως κατήγγειλε, μετά την διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει και την δουλειά της στην Ελλάδα (εργαζόταν ως ιατρός στο Ε.Σ.Υ.) και να μετακομίσει στην Κύπρο. Όμως με μια αμφιλεγόμενη δικαστική απόφαση η επιμέλεια του ενός από τα δύο παιδιά αποδόθηκε στον πατέρα με το σκεπτικό ότι ασχέτως εάν ο άνδρας μπορεί και να κακοποιούσε σωματικά και ψυχικά τη γυναίκα του, ωστόσο κρίνεται ότι είναι κατάλληλος πατέρας και πρότυπο για το γιό του, «λόγω φύλου».
Σε μια δεύτερη περίπτωση, μητέρα δύο ανηλίκων τέκνων, παρά το γεγονός ότι είχαν εκδοθεί δύο δικαστικές αποφάσεις με την διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων με τις οποίες της είχε δοθεί η επιμέλεια τους και είχε μετοικήσει νόμιμα στην Ρουμανία (τόπος καταγωγής της), εν τούτοις με μια τρίτη κατά σειρά απόφαση του ιδίου δικαστηρίου και πάλι με την ίδια διαδικασία, που δημοσιεύθηκε, μετά την ψήφιση του νέου νόμου, η μητέρα υποχρεούται να τα επιστρέψει προσωρινά στον τόπο της τελευταίας κοινής διαμονής τους που ήταν η Κέρκυρα, πηγή : https://www.newsbomb.gr/ellada/dikaiosynh/story/1233576/synepimeleia-apofasi-stathmos-apo-to-protodikeio-kerkyras-dietaxe-tin-epistrofi-paidion-sto-nisi
Ειδικότερα με την πρώτη απόφαση ανατέθηκε προσωρινά η επιμέλεια των ανηλίκων τέκνων στην μητέρα τους, και απορρίφθηκε το αίτημα του πατέρα να οριστεί ως προσωρινός τόπος διαμονής των ανήλικων τέκνων των διαδίκων το νησί της Κέρκυρας και να απαγορευτεί προσωρινά η μετοίκηση τους στο εξωτερικό, ως μη νόμιμο, με την αιτιολογία ότι η άσκηση, έστω και προσωρινά, της επιμέλειας του προσώπου ανήλικου τέκνου, περιλαμβάνει και το δικαίωμα καθορισμού του τόπου διαμονής του. Στη συνέχεια, ο πατέρας κατέθεσε νέα αίτηση μεταρρύθμισης της ανωτέρω απόφασης στην οποία συμπεριέλαβε και πάλι το αίτημα να οριστεί ως προσωρινός τόπος διαμονής των ανήλικων τέκνων των διαδίκων το νησί της Κέρκυρας που απορρίφθηκε με δεύτερη απόφαση του ιδίου δικαστηρίου και η μητέρα μετεγκαταστάθηκε μαζί με τα ανήλικα τέκνα της στη Ρουμανία. Ακολούθως, δημοσιεύτηκε ο Ν. 4714/2020 (ΦΕΚ Α 148/31.7.2020), με το άρθρο 139 του οποίου, προστέθηκε στον ΑΚ το άρθρο 1519, που ορίζει ότι: «Μεταβολή του τόπου διαμονής του τέκνου, που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας του γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το τέκνο, απαιτεί προηγούμενη συμφωνία των γονέων ή προηγούμενη οριστική δικαστική απόφαση μετά από αίτημα οποιουδήποτε από τους γονείς. Το δικαστήριο μπορεί να διατάξει κάθε πρόσφορο μέσο». Ο πατέρας άσκησε και τρίτη αίτηση ενώπιον του ίδιου Δικαστηρίου και πάλι με αίτημα να οριστεί ως προσωρινός τόπος διαμονής των ανήλικων τέκνων τους η Κέρκυρα, που αυτή την φορά έγινε δεκτό και η μητέρα διατάσσεται να τα επιστρέψει προσωρινά στον τόπο της τελευταίας κοινής διαμονής τους.
Ωστόσο για την συμμόρφωση με την ανωτέρω απόφαση στην πράξη ανακύπτουν οι ακόλουθοι προβληματισμοί :
Πρώτον τα ανήλικα τέκνα διαμένουν μόνιμα στην Ρουμανία ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2020. Φοιτούν εκεί σε σχολείο, έχουν αναπτύξει φιλίες και παρακολουθούν εξωσχολικές δραστηριότητες, έχοντας ενταχθεί πλήρως στον κοινωνικό περίγυρο τους. Η υποχρεωτική επιστροφή τους στην Ελλάδα ύστερα από ενάμιση ολόκληρο χρόνο θα ανατρέψει δραστικά την ζωή και την καθημερινότητα τους, γεγονός που ενδεχομένως να επηρεάσει δυσμενώς την υγιή ψυχοσωματική τους ανάπτυξη.
Δεύτερον σύμφωνα με καταγγελίες της ίδιας της μητέρας, είχε πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας από τον σύζυγό της, γεγονός που την εξανάγκασε τον Οκτώβριο του 2019 να βρει καταφύγιο για τρεις μήνες στον ξενώνα φιλοξενίας γυναικών θυμάτων βίας του Δήμου Κέρκυρας. Εν συνεχεία λόγω επανειλημμένων διενέξεων και επεισοδίων σε βάρος της με πρωταγωνιστή τον εν διαστάσει σύζυγο της εξαναγκάσθηκε να μετεγκατασταθεί στην Ρουμανία (τόπος καταγωγής της). Με την ανωτέρω απόφαση υποχρεώνεται να επιστρέψει ως ασκούσα την επιμέλεια των τέκνων της στον τόπο που τόσο η ίδια όσο και τα παιδιά της είχαν υποστεί ενδοοικογενειακή βία με ότι συνεπάγεται αυτό.
Σε κάθε περίπτωση η αποτίμηση του νέου νόμου για την συνεπιμέλεια θα κριθεί από την δικαστηριακή πρακτική, οι επιπτώσεις που επιφέρει ωστόσο θα κριθούν από την κοινωνία.
*Δικηγόρος Παρ΄ Αρείω Πάγω, Μέλος ΔΣ – Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων του Ν.ΙΝΚΑ,
Α. Συντονιστής της δημοτικής παράταξης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ-ΜΑΖΙ.
