Άρθρο της Μελίνας Βέργη, εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας (δασκάλα) και διδάκτορας του Παν/μίου Κρήτης.
Η καταγγελία της Σοφίας Μπεκατώρου, λόγω νομοθετικού πλαισίου, δεν είχε την τύχη που θα έπρεπε, ωστόσο λειτούργησε σα ντόμινο και έφερε στην επιφάνεια σεξουαλικές παρενοχλήσεις, σεξουαλικές κακοποιήσεις, βιασμούς μαζί με την αφόρητης μπόχας τους και τα χαρακτηριστικά όλων αυτών των υποθέσεων των οποίων τα θύματα έχουν ονοματεπώνυμο και εκτός από την μικρή ή μεγάλη αναγνωρισιμότητά τους είναι μέλη οικογένειας, προσωπικής σχέσης, συντροφιάς, επαγγελματικού χώρου.
Τα θύματα, ανεξάρτητα από την ηλικιακή τους ομάδα, καταλήγουν με σωματική ή ψυχική
βλάβη έως τάσεις/απόπειρες αυτοκτονίας, οδηγούνται σε εκπόρνευση, εμπόριο σάρκας. Οι
συνέπειες καταδεικνύουν την ανεπαρκή / ανύπαρκτη κρατική μέριμνα αλλά και την ανυπαρξία ολικής, σαφούς και περισσότερο παρά ποτέ αναγκαίας παιδείας και ενημέρωσης.
Συμβαίνει σεξουαλικώς κακοποιημένα άτομα να αναφέρουν ότι την εποχή που υπέστησαν
κακοποίηση αναζητούσαν την προσωπική σεξουαλική τους ταυτότητα. Έφηβοι που νιώθουν
έλξη για το ίδιο φύλο δεν μιλάνε, δεν τολμούν να μιλήσουν για την σεξουαλική κακοποίηση που υφίστανται ή έχουν υποστεί, βουλιάζοντας σε αίσθημα ντροπής και ενοχής θεωρώντας ότι αυτό τους άξιζε. Το πλαίσιο αυτό δεν είναι έωλο. Η διαμόρφωση και παγίωσή του είναι
πολυπαραγοντικό αποτέλεσμα που προκύπτει από καταιγισμό παραπληροφόρησης και
πορνοπροϊόντων στην την τηλεόραση και, κυρίως, στο διαδίκτυο, από τα ενοχοποιητικά
συνθλιπτικά στερεότυπα φύλου, σε συνδυασμό με την ατολμία της Πολιτείας να αναλάβει
πολυεπίπεδη δράση τόσο σε επίπεδο ενημέρωσης και πρόληψης όσο και σε επίπεδο στήριξης
απέναντι στην καταγγελία και απονομής δικαιοσύνης.
Από την άλλη, οι όλο και δυσμενέστερες κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες της τελευταίας
δεκαετίας, στις οποίες βουλιάζει ελληνική κοινωνία, κυοφορούν τον κίνδυνο περαιτέρω
συντηρητικοποίησής της, γκετοποίησης ανθρώπων, στρέβλωσης και στραγγαλισμού
προσωπικοτήτων και ανθρώπων, μέσα από διαδικασίες δαιμονοποίησης, παραπληροφόρησης, παντελούς έλλειψης ενημέρωσης.
Το σώμα, η σεξουαλικότητα, η έκφρασή της, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, το φύλο, η
ταυτότητα φύλου, όλα όσα συνδέονται με αυτά κι ακόμα περισσότερα παραμένουν θέματα
ταμπού που γονείς και εκπαιδευτικοί αποφεύγουν ή εύχονται να μην αναγκαστούν να δώσουν απάντηση. Η νοσηρότητα, όμως, υπάρχει στην κοινωνία και εκδηλώνεται εναντίον ατόμων που δεν έχουν τη δυνατότητα ή την γνώση να την αναγνωρίσουν και είτε να την αποφύγουν είτε αντιδράσουν είτε να ζητήσουν βοήθεια. Τα άτομα που οι κακοποιητές προτιμούν και επιλέγουν για σεξουαλική κακοποίηση είναι παιδιά, έφηβοι, γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ+. Και είναι αυτά ακριβώς των οποίων η μαρτυρία αμφισβητείται ή λοιδωρείται : το παιδί τα βγάζει από το μυαλό του, ο έφηβος/η έφηβη πήγαινε γυρεύοντας, η γυναίκα ντύθηκε/μίλησε/κοίταξε/περπάτησε κάπως, το ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο είναι ανώμαλο και «τα θέλει».
Στα θύματα συγκαταλέγονται ενήλικα άτομα (γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ+ ) αλλά κυρίως ανήλικα
και έφηβα. Όλα όμως, αναφέρονται σε κοινά χαρακτηριστικά όσον αφορά τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά τους κατά την κακοποιητική φάση αλλά και στα όσα ακολούθησαν μετά από αυτήν.
Οι συνέπειες της κακοποίησης καθορίζουν εφεξής τη συμπεριφορά, τη σκέψη, το συναίσθημα και τα χαρακτηριστικά του πλαισίου των διαπροσωπικών σχέσεων του θύματος με σημάδια ανεξίτηλα.
Είναι χαρακτηριστική η φράση ατόμου που υπέστη ως παιδί σεξουαλική κακοποίηση κατά
συρροή κι επανάληψη, το οποίο ως ενήλικας πια, μετά από μακρά ψυχολογική στήριξη, δήλωσε ότι δεν μπορεί να ξέρει αν και πόσο ο σεξουαλικός προσανατολισμός του επηρεάστηκε από αυτό, ότι δεν μπορεί να ξέρει πώς θα ήταν η ζωή του.
Όπως προκύπτει από τις καταθέσεις και μαρτυρίες, τα θύματα σε όποια ηλικία και αν υπέστησαν την κακοποίηση δεν ήταν σε θέση να την αναγνωρίσουν λόγω της σχέσης ανάμεσα στον θύτη και το θύμα ή αδυνατούσαν λόγω:
– σχέσης εξουσίας, προβολή/φήμη/κοινωνικές και άλλες διασυνδέσεις/δημόσια εικόνα του θύτη,
– αμφιβολίας και αναζήτησης σεξουαλικής ταυτότητας κατά την περίοδο της εφηβείας
– οικογενειακής/συγγενικής/φιλικής σχέσης
Οι διεθνείς οργανισμοί για τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν χαρτογραφήσει το πεδίο της
Σεξουαλικής Αγωγής στοχεύοντας σε αυτό που κάθε κοινωνία διατείνεται ότι επιθυμεί σχετικά με την ευημερία και την τήρηση των δικαιωμάτων των παιδιών. Ο Διεθνής Τεχνικός Οδηγός για την Σεξουαλική Αγωγή που έχει εκπονήσει UNESCO2 ορίζει ως προυπόθεση τη διδακτική προσέγγιση του σεξ και των σχέσεων, ανάλογη με την ηλικία και τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά με τέτοιο τρόπο ώστε να παρέχεται αφενός επιστημονικά ακριβής και πραγματική, μη-βασισμένη σε υποκειμενική κρίση ενημέρωση, αφετέρου ευκαιρίες για την εξερεύνηση των ίδιων αξιών και την οικοδόμηση δεξιοτήτων για λήψη αποφάσεων, επικοινωνία, και περιορισμό κινδύνων σχετικά με διάφορα ζητήματα σεξουαλικότητας.
Έχοντας υπόψη, ενδεικτικά,:
– την σεξουαλική παιδική κακοποίηση
– την πληθώρα πορνογραφικού υλικού στο Διαδίκτυο που χρησιμοποιείται ως πηγή
«πληροφόρησης» παιδιών και εφήβων
– την αύξηση της ηλεκτρονικής παιδικής πορνογραφίας
– την πρώιμη έναρξη της σεξουαλικής ζωής
– την αύξηση σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (Σ.Μ.Ν.)
– την αλόγιστη χρήση του «χαπιού της επόμενης ημέρας»
– την αλόγιστη χρήση του «PrEP» (Pre-Exposure Prophylaxis – Προφύλαξη Πριν την
Έκθεση)
– την αύξηση των φαινομένων εκφοβισμού στο σχολικό/επαγγελματικό/κοινωνικό
περιβάλλον λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου, ο οποίος καταλήγει
σε αυτοκτονία, εμφάνιση ψυχικών διαταραχών, βασανισμό του εκφοβιζόμενου άτομου
– την παραποιημένη/παραμορφωμένη εικόνα της σεξουαλικότητας και της σεξουαλικής
ζωής στην τηλεόραση, το Διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης
– τις αλλαγές στον στερεοτυπικό θεσμό της οικογένειας (σύμφωνο συμβίωσης,
μονογονεϊκές οικογένειες λόγω άποψης και όχι λόγω διαζυγίου, ομόφυλα ζευγάρια)
– θέματα ταυτότητας φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού που απαιτούν ενημέρωση,
υποστήριξη, καλλιέργεια αλληλοσεβασμού, ισονομίας, και διασφάλιση ισόρροπης
ψυχικής, σωματικής και διανοητικής ανάπτυξης παιδιών και εφήβων
– την αμηχανία, την άγνοια, τη δυσκολία γονέων να ενημερώσουν σχετικά τα παιδιά τους
και να απαντήσουν σε ερωτήσεις τους
Τι μπορεί, τι πρέπει να κάνει η Πολιτεία για ενημέρωση και πρόληψη;
Από τη νηπιακή ηλικία, και σε μια διαρθρωμένη εκπαιδευτική διαδικασία που θα διαρκεί μέχρι και το τέλος της σχολικής του ζωής, το άτομο θα μαθαίνει το σώμα του, τις λειτουργίες του, να το σέβεται και να το προστατεύει, να σέβεται τον άλλο και βέβαια να βάζει τα όρια του, να αποφεύγει, να αντεπιτίθεται, να γνωρίζει πού θα απευθύνεται σε κάθε περίπτωση, να ενημερωθεί για το πλήρες φάσμα της σεξουαλικότητας, τις έμφυλες ταυτότητες και ένα σωρό άλλα συναφή θέματα.
Μέχρι σήμερα η «Σεξουαλική Αγωγή» στην σχολική μονάδα χαρακτηρίζεται ως εγχείρημα
αποσπασματικό, δίχως στοχοθεσία, με έλλειψη συνοχής, απομονωμένο, άτολμο, γενικόλογο,
επιφανειακό και με επιστημονικοφανή προσέγγιση ξεπερασμένων στερεοτυπικών μοντέλων και ρόλων.
Η Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Αγωγή, με διαθεματική εφαρμογή και παραγωγή ποικίλου,
πλούσιου εκπαιδευτικού υλικού για ενεργοποίηση των πολλαπλών μορφών νοημοσύνης (π.χ. εκπαιδευτικά, ευφάνταστα, χιουμοριστικά βίντεο4), θα διατρέχει όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες (Προσχολική, Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια (γυμνάσιο, λύκειο), Μεταλυκειακή, Τριτοβάθμια).
Είναι,επιτέλους, η ώρα μέσα στους θεσμικούς φορείς της εκπαίδευσης, τις εκπαιδευτικές
μονάδες όλων των βαθμίδων και των τύπων (προσχολική, πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια,
μεταλυκειακή, τεχνική, τριτοβάθμια) να εφαρμοστεί η Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Αγωγή
(Comprehensive Sexuality Education).
Άρθρο της Μελίνας Βέργη, εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας (δασκάλα) και διδάκτορας του Παν/μίου Κρήτης.
