Η κίνηση ματ της Σκωτίας να νομιμοποιήσει τη δωρεάν διανομή προϊόντων περιόδου στις γυναίκες, ίσως μας κάνει να αναθεωρήσουμε τα στερεότυπα που έχουμε γι’ αυτή την απολύτως φυσιολογική σωματική διαδικασία που βιώνει ο μισός πληθυσμός της γης, καθώς και να ξεκινήσουμε μια σοβαρή συζήτηση γύρω από τις κοινωνικές παθογένειες που την περιτριγυρίζουν.
Για παράδειγμα, αν και γνωστό τοις πάσι πως η έμμηνος ρύση προκαλεί σε κάποιες γυναίκες από απλή δυσφορία μέχρι αβάσταχτους πόνους, το γεγονός συνεχίζει ν’ αποτελεί θέμα ταμπού, μιας και όλοι ξέρουν ότι υπάρχει αλλά κανένας δε θέλει να ακούει γι’ αυτό.
Η συγκεκριμένη νοοτροπία αντικατοπτρίζεται ιδανικά στο εργασιακό περιβάλλον. Αν μια γυναίκα ζητήσει άδεια γιατί η περίοδος της την τσακίζει, στην καλύτερη περίπτωση θα τη χρεωθεί έως άδεια ασθένειας (παρόλο που δεν πρόκειται για ασθένεια) και στη χειρότερη θα έρθει αντιμέτωπη με χλευασμό, απόρριψη και ενδεχομένως κατηγορίες για «αντιεπαγγελματική συμπεριφορά».
Κι αν όταν κάνουμε αυτή τη σκέψη αναλογιστούμε πως δε δουλεύουν όλες οι γυναίκες σε γραφείο, αλλά και σ’ εργασίες που απαιτούν ατελείωτες ώρες ορθοστασίας, όπως είναι για παράδειγμα το σέρβις, θα κατανοήσουμε πως οι πιο άτυχες εξ’ ημών ζουν έναν κυριολεκτικό εφιάλτη τις πέντε εκείνες αναθεματισμένες μέρες το μήνα.
Κάπου κολλάει όμως το πράγμα…
Φυσικά τα κράτη της Ευρώπης, έχουν επαναφέρει πολλές φορές και ανά τακτά χρονικά διαστήματα στο τραπέζι τη δημιουργία ενός προστατευτικού πλαισίου που επιτρέπει τις άδειες περιόδου, ωστόσο οι συζητήσεις μέχρι στιγμής πέφτουν κάθε φορά στο κενό.
Όσο παράδοξο κι αν φαίνεται, εμπόδιο στο να γίνει αυτό το βήμα αποτελούν και οι συγκρούσεις εντός των φεμινιστικών κύκλων· από τη μια υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν πως ναι, κάτι τέτοιο μέλλει να προστατέψει αποτελεσματικά τα δικαιώματα των γυναικών στο εργασιακό περιβάλλον. Από την άλλη όμως, κάποιες φεμινίστριες το βλέπουν υπό το πρίσμα μιας ακόμα τέλειας για τους εργοδότες δικαιολογίας για να μη προσλαμβάνουν γυναίκες.
«Είμαι φεμινίστρια. Το να δίνεις άδεια περιόδου στις γυναίκες είναι κακή ιδέα», γράφει σε editorial την η Washington Post, χαρακτηρίζοντας την ιδέα πατροναριστική και βιολογικά ντετερμινιστική.
Αυτό που ωστόσο πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας είναι πως υπάρχουν διάφορα εργαλεία για να κάνουμε ένα τέτοιο νομοθέτημα βιώσιμο. Μεταξύ των προτάσεων, υπήρξε η προσθήκη της περιόδου ως αιτία για παροχή άδειας ασθένειας ή ακόμα και η ενσωμάτωση άδειας για «προσωπικούς λόγους», στην οποία θα έχουν πρόσβαση όλα τα φύλα.
Όπως και να χει, ένα πράγμα που σίγουρα δεν μπορούμε ν’ αγνοήσουμε στην τοποθέτησή μας πάνω στο ζήτημα, είναι τα στατιστικά στοιχεία που μας λένε πως ναι, οι γυναίκες ζητάνε σιωπηλά κάποιος να ακούσει τις ανάγκες τους.
Στην Ολλανδία, ένα 14% των γυναικών που ανήκουν στον ενεργό πληθυσμό δηλώνει πως έχει πάρει τουλάχιστον μια φορά άδεια εξαιτίας της περιόδου του, με μόνο το 20% εξ’ αυτών να αναφέρει στην εργοδοσία τον πραγματικό λόγο απουσίας του. Κι ένα εντυπωσιακό 68% δηλώνει πως θα το εκτιμούσε ιδιαίτερα εάν υπήρχε μέριμνα κι ευελιξία στον χώρο εργασίας του αναφορικά με το θέμα.
Υπάρχουν χώρες που το εφαρμόζουν;
Ναι. H Ασία μας εκπλήσσει ευχάριστα (;), καθώς πολλές βαθιά πατριαρχικές χώρες όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Ινδία και η Κίνα, έχουν όλες ενταγμένη σε κάποια μορφή στα εργασιακά τους την άδεια περιόδου.
Υπάρχει βέβαια, όπως πάντα, και το μεγάλο «αλλά» στη μέση. Ενώ ας πούμε στην Ιαπωνία η πρόβλεψη αυτή είναι θεσμοθετημένη εδώ και 70 περίπου χρόνια -εντυπωσιακό- ελάχιστες είναι οι γυναίκες που την εκμεταλλεύονται προς όφελός τους. Συγκεκριμένα, ένα αμελητέο 0,9%.
Ο λόγος; Η περίοδος παραμένει τεράστιο ταμπού στη χώρα, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να ντρέπονται να ζητήσουν από τον εργοδότη τους την εξειδικευμένη αυτή διευκόλυνση με τ’ όνομά της. Στη Νότια Κορέα από την άλλη, αν και η κατάσταση ξεκίνησε λίγο πιο ελπιδοφόρα, το ποσοστό των γυναικών που κάνει χρήση της άδειας περιόδου έχει πέσει σε μόλις περίπου 20% από το 2017 και μετά.
Όσο για την Ινδία, εκεί η απουσία λόγω περιόδου δεν ντύνεται κανενός φεμινιστικό μανδύα. Απλά οι γυναίκες με περίοδο θεωρούνται βρώμικες και μολυσμένες, με αποτέλεσμα ν’ αναγκάζονται ν’ απέχουν παντελώς από κοινωνικές δραστηριότητες για εκείνες τις ημέρες του μήνα.
Αυτά τα περιστατικά καθιστούν αρκετά κατανοητή τη δυσπιστία της φεμινιστικής κοινότητας απέναντι στις καλές προθέσεις των θεσμών για την ενσωμάτωση αδειών περιόδου στα εργασιακά πλαίσια, μιας και αντιλαμβανόμαστε πως το πρόβλημα δε θα λυθεί μ’ έναν απλό νόμο από τη στιγμή που κουβαλάει στις πλάτες του αιώνες αρρωστημένης νοοτροπίας και γυναικείας καταπίεσης.
Ίσως η καλύτερη λύση θα ήταν οι γυναίκες να απογυμνωθούμε επιτελούς κάθε ψήγματος ντροπής για τα σώματά μας, μέχρι να φτάσουμε στο σημείο ενδυνάμωσης που θα μας επιτρέπει να πούμε με θάρρος: «Αφεντικό έχω περίοδο και σέρνομαι. Τα λέμε αύριο με το καλό!»
Ντορίνα Παπαγεωργίου
