Παιχνίδι: Το όχημα προς την κατανόηση του κόσμου

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί όταν ενηλικιωνόμαστε σταματάμε να παίζουμε;

Λάθος διατύπωση ερώτησης. Δε σταματάμε ποτέ να παίζουμε, καθώς οι ενήλικες συνεχίζουν να βρίσκουν διασκεδαστικά τα παζλ, τα επιτραπέζια παιχνίδια, τα αθλήματα, τα video-games και τα λούνα παρκ.

Ωστόσο η αλήθεια είναι πως το παιχνίδι παύει κάποια στιγμή να αντιπροσωπεύει ζωτικό κομμάτι της καθημερινότητάς μας, και λαμβάνει χώρα μόνο σε ειδικές περιστάσεις, αποτελώντας τη φωτεινή εξαίρεση μέσα σε μια γκρίζα ρουτίνα.

Στον αντίποδα, το παιχνίδι στα πρώτα στάδια της ζωής και μέχρι την προεφηβεία, καταλαμβάνει σημαντικό μέρος του μικρόκοσμου των παιδιών, κι ενώ επιφανειακά μοιάζει σαν ένα μέσο ψυχαγωγίας που τα κρατάει απασχολημένα μέχρι να μπορέσουν να συμμετάσχουν σε πιο «ενήλικες » δραστηριότητες, στην πραγματικότητα είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση με εκπαιδευτικές προεκτάσεις.

Το παιχνίδι στην ουσία, δεν είναι τίποτα λιγότερο από μια πρώιμη γλώσσα που βοηθάει τα παιδιά να ερμηνεύσουν και να καταλάβουν τον κόσμο που τα περιβάλλει. Όχι μόνο δίνει δημιουργικά ερεθίσματα και καλλιεργεί τη φαντασία, αλλά αναπτύσσει και την κριτική σκέψη, την ικανότητα αναγνώρισης μοτίβων και συνδυασμού αυτών, και, αργότερα, τη συνεργασία και τον διαμοιρασμό ευθυνών προς την επίτευξη ενός σκοπού.

Συνέπεια αυτού, είναι το παιχνίδι να βάζει τα πρώτα θεμέλια στις μελλοντικές δεξιότητες του παιδιού, είτε κάνουμε λόγο για hard skills όπως τα μαθηματικά και η ανάπτυξη γλωσσικών ικανοτήτων, είτε για συμπεριφοριστικά χαρακτηριστικά όπως η ενσυναίσθηση, η ηγετικότητα, η ομαδικότητα και η ιεράρχηση καθηκόντων.

Σημαντικό κομμάτι της όλης διαδικασίας του παιχνιδιού, αποτελεί και η καλλιέργεια της αυτοπεποίθησης, καθώς το παιδί ανακαλύπτει χωρίς πίεση και άγχος από τον περίγυρο του, αυτά που μπορεί να κάνει, τα ταλέντα που συνθέτουν την προσωπικότητά του. Το παιδί, σ’ αυτό το στάδιο της ζωής του, είναι σημαντικό να αισθάνεται ελεύθερο ως προς τη διεκπεραίωση των ιδεών του, χωρίς να χρειάζεται να βάζει υπερβολικά πολλά φίλτρα μεταξύ σκέψης και πράξης.

Ένα ακόμα σημαντικό plus που απορρέει από τη διαδικασία του παιχνιδιού, είναι πως αποτελεί μια από τις λίγες ευκαιρίες που έχουν οι ενήλικες, να διεισδύσουν στον εσωτερικό κόσμο του παιδιού τους ως παρατηρητές, χωρίς να προσπαθούν να εκμαιεύσουν τις ιδέες τους μέσα από ερωτήσεις.

Ο τρόπος που παίζει ένα παιδί λέει πολλά για την προσωπικότητά του. Κάποια παιδιά δημιουργούν το χάος μέσα από την τάξη, και κάποια την τάξη μέσα από το χάος. Κάποια προτιμούν να ηγούνται μια ομάδας, άλλα ν’ ακολουθούν. Κάποια προτιμούν τα παιχνίδια ρόλων, άλλα τις σπαζοκεφαλιές, τα παζλ και τα αινίγματα.

Χωρίς καμία λοιπόν παρεμβατικότητα εκ μέρους τους, οι ενήλικες έχουν πολλά να μάθουν μέσω της απλής παρατήρησης, ιδιαίτερα αν στο παιδί έχει δοθεί εκ των προτέρων η αίσθηση της ελευθερίας στο να εκφράζεται και να δημιουργεί.

Πως μπορούν οι γονείς να υποβοηθήσουν το παιχνίδι

Δεδομένου λοιπόν ότι το παιχνίδι αποτελεί το πρώτο και ίσως και σημαντικότερο σχολείο για τους μικρούς μας φίλους, καλό είναι οι γονείς να μην το αφήσουν στην τύχη του, κατατάσσοντάς το στις δευτερεύουσες δραστηριότητες που απλά απασχολούν το παιδί στα κενά μεταξύ φαγητού και ύπνου:

• Καταρχάς, αποφεύγουμε να λέμε συνεχώς στα παιδιά «όχι» και «μη», καθώς με αυτόν τον τρόπο καλλιεργούμε συνεχώς τον φόβο του λάθους και βάζουμε φρένο στην δημιουργικότητά του. Δε πειράζει λοιπόν αν ζωγραφίσει τους τοίχους/ χαλάσει το ριχτάρι/ σπάσει το βάζο, είναι κι αυτά μέρος της εκμάθησης του κόσμους.

• Παρέχουμε την καθοδήγησή μας όταν τα παιδιά τη χρειάζονται, αλλά δε τα αναγκάζουμε ποτέ να παίξουν με τον τρόπο που θεωρούμε εμείς σωστό, καθώς έτσι χάνεται μεγάλο μέρος από την ουσία της εμπειρίας. Τα παιδιά πρέπει πάνω απ’ όλα να εξελίσσουν το παιχνίδι τους με βάση αυτά που τα κάνουν χαρούμενα.

• Παρόλο που η ενασχόληση με ηλεκτρονικές συσκευές δε θα πρεπε να δαιμονοποιείται, καθώς, με τις κατάλληλες προϋποθέσεις, έχει θέση στη ζωή ενός παιδιού, οι γονείς οφείλουν να ενθαρρύνουν τα παιδιά να ασχολούνται και με πιο ενεργητικά είδη παιχνιδιού, καθώς η οθόνη δυστυχώς δε προάγει τη συμμετοχικότητα.

• Δεν προτρέπουμε σε καμία περίπτωση τα παιδιά να φέρονται σαν ενήλικες, με φράσεις όπως «σοβαρέψου» ή «μη λες χαζομάρες». Αυτά που στον δικό μας κόσμο φαίνονται ασυνάρτητα και παράλογα, στον κόσμο του παιδιού αποτελούν βασικότατο τρόπο επικοινωνίας και έκφρασης συναισθημάτων. Όταν λέμε στο παιδί να μη φέρεται σαν παιδί, είναι σαν να του λέμε να μην είναι ο εαυτός του.

• Τέλος, συμμεριζόμαστε τον ενθουσιασμό του. Όταν ένα παιδί μας λέει όλο χαρά πως κατάφερε να λύσει ένα παζλ, πρέπει να διαβάζουμε τον συμβολισμό πίσω από αυτό το γεγονός. Για εκείνο, ισοδυναμεί -σε ενήλικη γλώσσα- με το να τελειώσει κάποιος ένα δύσκολο project στη δουλειά του. Δείξτε και νιώστε περήφανοι για το πιτσιρίκι!

Ντορίνα Παπαγεωργίου