Η Θεσσαλονίκη θα γιορτάσει σήμερα 30 Οκτωβρίου την απελευθέρωσή της από τα γερμανικά στρατεύματα.
Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, στις 30 Οκτωβρίου του 1944, από τους Γερμανούς κατακτητές έγινε αποκλειστικά από τις αγωνιζόμενες κατά της ξένης κατοχής δυνάμεις της Εθνικής Αντίστασης.
O ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ αγωνίστηκαν κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους προκειμένου να απελευθερωθεί η πόλη.
Αν και η συμφωνία της Καζέρτας (26/09/1944) όριζε να παραδοθεί η εξουσία στους Άγγλους και τον Βρετανό αρχιστράτηγο Σκόμπι, όπως έγινε δηλαδή στην Αθήνα, η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης έγινε από τον ΕΛΑΣ ο οποίος αρνήθηκε να συμμορφωθεί με τους όρους της εν λόγω συμφωνίας.
Το πρωί της 30ης Οκτωβρίου στρατιωτικά τμήματα ανταρτών, που βρίσκονταν ήδη σε αναμονή σε γειτονιές και προάστια γύρω της Θεσσαλονίκης, εισέρχονται σε αυτή. Οι τελευταίες μονάδες των Γερμανών φεύγουν από την πόλη το απόγευμα της ίδιας μέρας έχοντας προκαλέσει ζημιές σε μία προβλήτα του λιμανιού.
Οι θεσσαλονικείς βγαίνουν στους δρόμους πανηγυρίζοντας και υποδέχονται θερμά τους αντάρτες. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ εισέρχονται στην παραλιακή λεωφόρο Νίκης μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού και παρελαύνουν μαζί με πολιτικά τμήματα του εφεδρικού ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και των αντιστασιακών οργανώσεων του ΕΑΜ σε δρόμους σημαιοστολισμένους και με τους κατοίκους της πόλης να τους επευφημούν.
Ο Λεωνίδας Γιασημακόπουλος, όμηρος του ναζιστικού στρατοπέδου Παύλου Μελά από το 1941 έως τις 20 Οκτωβρίου 1944, περιγράφει πως στις 28 του μηνός οργανώθηκε μια μεγαλειώδης συγκέντρωση μπροστά στο σχολείο του Αγ. Θεράποντος για να γιορτασθεί η επέτειος της κήρυξης του ελληνοϊταλικού πολέμου. «Ο όγκος του πλήθους, ο γενικός ενθουσιασμός που επικρατούσε στη συγκέντρωση, η οποία γινόταν ενώ ακόμη οι Γερμανοί ήταν μέσα στη Θεσσαλονίκη, με ηλέκτρισε».
Το βράδυ της 29ης προς την 30η, ημέρα Δευτέρα, τα γερμανικά μηχανοκίνητα όλη τη νύχτα εγκατέλειπαν την πόλη «σε δυο στοίχους με οχήματα που προς το τέλος της ουράς γίνονταν κάρα και καροτσάκια, υποζύγια και γαϊδουράκια. Οι Γερμανοί έφευγαν από όλα τα στρατόπεδα τους, οδεύοντας μέσα από την πόλη προς το σιδηροδρομικό σταθμό και γενικά δυτικούς προορισμούς, με στόχο τα παλαιά σύνορα».
Λίγο πριν την αποχώρηση τους ανατίναξαν το μεγάλο λιμενοβραχίονα του λιμανιού και κατέστρεψαν τα μηχανήματα και τις εγκαταστάσεις του σιδηροδρομικού σταθμού. Δεν πρόλαβαν να κάνουν το ίδιο και με τα δύο εργοστάσια ηλεκτρισμού, τους αλευρόμυλους Αλατίνη και τις τηλεπικοινωνιακές εγκαταστάσεις στην οδό Εδμόνδου Ροστάν, αν και είχαν υπονομευθεί για να ανατιναχθούν.
Ανήμερα της 30ής Οκτωβρίου ο Μάρκος Βαφειάδης έστειλε το περίφημο τηλεγράφημα προς το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, στο οποίο έδωσε το κλίμα και τα ανοιχτά θέματα εκείνων των ημερών:
«…Τμήματά μας εισήλθον Θεσσαλονίκη σήμερον 3ην μετά μεσημβρίαν. Λαός Θεσσαλονίκης έξαλλος από ενθουσιασμόν διατρέχει οδούς πόλεως εναγκαλιζόμενος αντάρτες. Εργοστάσια ηλεκτροφωτισμού και μύλος Αλλατίνι κατόπιν επεμβάσεως ΕΛΑΣ διασώθηκαν. Εστία εθνοπροδοτών ΧΑΝ παρέδωσε βαρύν οπλισμόν. Θα αναγκαστεί εις παράδοσιν. Τμήματά μας προσανατολίζονται προς δυτικόν τμήμα πόλεως για χτυπήματα. Γνώμη μας Μπακιρτζής με επιτελείο ομάδας φθάσει εις Θεσσαλονίκην…».
