Ο πόλεμος στην Ουκρανία κρίσιμος για την πολιτική επιβίωση του Πούτιν

Γράφει η Μαρία Λίλα

Ο πόλεμος πέραν της φρίκης και των δεινών που φέρνει, μεταμορφώνει και το πολιτικό τοπίο με ριζοσπαστικούς και απροσδόκητους τρόπους

Με την εισβολή στην Ουκρανία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν διέπραξε ένα λάθος ιστορικών διαστάσεων, που θέτει σε αμφισβήτηση τη διατήρηση της εξουσίας του στη Ρωσία, που έδειχνε να θεωρεί ισόβια.

Η Μόσχα επιδιώκει, τώρα, μια αποφασιστική νίκη με την ανατροπή της ουκρανικής κυβέρνησης και την παράδοση του στρατού της.

«Αυτό για το οποίο μιλάμε είναι να αποτρέψουμε τους Ναζί και αυτούς που πιέζουν με μεθόδους γενοκτονίας να κυβερνήσουν αυτή τη χώρα» δήλωσε, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ.

«Αυτή τη στιγμή, το καθεστώς που βρίσκεται στο Κίεβο, υπόκειται σε δύο μηχανισμούς εξωτερικού ελέγχου: πρώτον, τη Δύση, με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και δεύτερον, τους νεοναζί».

Στις συνομιλίες μεταξύ της ρωσικής και ουκρανικής αντιπροσωπείας, χθες, στη Λευκορωσία ετέθησαν, εκατέρωθεν, μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις και ανέφικτες προϋποθέσεις για εκεχειρία και ειρήνευση.

Οι εντολές του Κρεμλίνου σε περίπου 190.000 Ρώσους στρατιώτες είναι να κατατροπώσουν και να οδηγήσουν σε συνθηκολόγηση μια γειτονική τους χώρα, σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερη από τη Βρετανία και με πληθυσμό 44 εκατομμυρίων κατοίκων.

Πιθανώς οι Ρώσοι διοικητές ελπίζουν να βρουν τοπικούς συμμάχους στον ρωσόφωνο πληθυσμό της Ουκρανίας, όπου η Μόσχα ισχυρίζεται ότι υπήρξε γενοκτονία από ακροδεξιούς παραστρατιωτικούς, μαζί με τον τακτικό ουκρανικό στρατό.

Όμως, όλα τα στοιχεία δείχνουν πως υπάρχει πολύ λιγότερη ρωσική συμπάθεια, σε σύγκριση με αυτήν που υπήρχε στην Ουκρανία, το 2014 και το 2015, τότε που η φασιστική επιρροή στην φιλοδυτική κυβέρνηση, που διαδέχτηκε τον εκδιωχθέντα πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ήταν έκδηλη.

Ακροδεξιές ουκρανικές ομάδες, όπως οι Svoboda και Pravy Sektor, που πιστεύουν ότι η λάθος πλευρά κέρδισε τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έφεραν όπλα στους δρόμους και σύμβολα της «λευκής εξουσίας» στους ώμους.

Οι οπαδοί τους ανέτρεψαν την καθιερωμένη διγλωσσία στην Ουκρανία, έχτισαν πολλά μνημεία για φασίστες εγκληματίες πολέμου και εντάχθηκαν στο τάγμα Azov της Εθνικής Φρουράς για να πολεμήσουν Ρώσους αυτονομιστές.

Ο Πούτιν χαρακτήρισε τους Ουκρανούς φασίστες ως απειλή για τον ρωσόφωνο πληθυσμό στα ανατολικά και νότια της χώρας και προσάρτησε την Κριμαία ενώ όπλισε Ρώσους αυτονομιστές στην ανατολική περιοχή του Ντονμπάς, όπου και εκεί διενεργήθηκε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία τους.

Οι Ουκρανοί ακροδεξιοί και εθνικιστές είναι ισχυρότεροι στην περιοχή γύρω από την πόλη Lviv, η οποία ήταν μέρος της Πολωνίας, στη διάρκεια του μεσοπολέμου ενώ πολλοί Ουκρανοί στην κεντρική περιοχή μιλούν ένα μείγμα ουκρανικών και ρωσικών, ως ξεχωριστή διάλεκτο.

Εντούτοις, οι προηγούμενες ρωσικές στρατιωτικές επεμβάσεις του Πούτιν ήταν  πολύ προσεκτικά υπολογισμένες.

Αυτή τη φορά όμως, φαίνεται πως οι επιτυχίες του Ρώσου προέδρου στην Τσετσενία, τη Γεωργία και τη Συρία του έδωσαν υπερβολική αυτοπεποίθηση, που απέχει πολύ από την πραγματικότητα.

Μπορεί να ανέκτησε τον έλεγχο της Τσετσενίας μετά την εισβολή το 1999, αλλά η χώρα είναι μικρή, μπορούσε εύκολα να απομονωθεί και η αντιπολίτευση της κατακερματίστηκε, εύκολα. Η Ουκρανία είναι πάνω από 30 φορές μεγαλύτερη και έχει ανοιχτά σύνορα προς τα δυτικά, που μπορούν να κλείσουν μόνο με την ανάπτυξη δεκάδων χιλιάδων επιπλέον στρατιωτών και όπλων.

Και αυτή η παρατεταμένη εκστρατεία καταστολής, που για να παγιωθεί έχει ανάγκη και δεκάδες χιλιάδες δυνάμεις ασφαλείας, εντός των ουκρανικών πόλεων, θα περιλαμβάνει αναπόφευκτα φρικαλεότητες, όπως συμβαίνει με όλες τις στρατιωτικές καταλήψεις ενώ θα γίνεται μπροστά στα μάτια όλου του κόσμου, σε πραγματικό χρόνο.

Οι δυτικές κυβερνήσεις θα εφοδιάσουν την αντίσταση των Ουκρανών με όπλα και χρήματα και δεν κρύβουν την πρόθεσή τους να διασφαλίσουν με κάθε μέσο, μία παταγώδη αποτυχία για τον Βλαντίμιρ Πούτιν τόσο εντός, όσο και εκτός των ρωσικών συνόρων.

Γιατί λοιπόν το έκανε ο Πούτιν;

Οι εξηγήσεις ότι έχει τρελαθεί ή ότι σχεδιάζει να ανοικοδομήσει τη Σοβιετική Ένωση είναι μάλλον στο επίπεδο του πολέμου προπαγάνδας, που διεξάγεται.

Πιο πειστικός ως λόγος μοιάζει να είναι η ύβρις, η οποία είναι μια επαγγελματική ασθένεια, μεταξύ εκείνων που έχουν για πολύ καιρό στην εξουσία – 22 χρόνια στην περίπτωση του Πούτιν.

Τέτοιοι ηγέτες εμπιστεύονται υπερβολικά τη δική τους κρίση, ενώ οι σύμβουλοί τους μοιάζουν με αυλικούς που κρατούν τη δουλειά τους, επειδή ξέρουν πώς να λυγίζουν το γόνατο και να κλίνουν με σεβασμό το κεφάλι τους προς τα κάτω, δεχόμενοι σε κάθε περίπτωση, τη σοφία των αποφάσεων του ηγέτη τους.

Η αλαζονεία και η άγνοια δεν μολύνει μόνο αυταρχικούς ηγέτες, όπως είναι ο Πούτιν.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Τόνι Μπλερ δεν φαινόταν ποτέ να ξέρει και πολλά για το Ιράκ, από την εποχή της εισβολής το 2003 μέχρι και σήμερα, ακόμα. Το ίδιο και ο Ντέιβιντ Κάμερον για τη Λιβύη το 2011.

Όμως, οι πολιτικοί ηγέτες-κατά κανόνα- απολαμβάνουν εμφανώς τον ρόλο του πολέμαρχου και το ίδιο ισχύει και για τον Πούτιν.

Θεωρούν ότι η επιτυχία στο πεδίο της μάχης θα τους αποφέρει μεγάλα πολιτικά οφέλη στην πατρίδα τους.

Και ήταν ένας σύμβουλος του Τσάρου Νικολάου του Β’ που του είχε πει ότι «αυτό που χρειάζεται αυτή η χώρα, είναι ένας σύντομος νικηφόρος πόλεμος». Αυτό που συνέβη τότε, ήταν ο Ρωσο-ιαπωνικός πόλεμος του 1904-05, στον οποίο ο ρωσικός στρατός και ο στόλος ηττήθηκαν ταπεινωτικά.

Όταν η είδηση αυτής της αποτυχίας έφτασε στη Ρωσία, προκάλεσε τις διαμαρτυρίες και τις εξεγέρσεις του 1905, οι οποίες με τη σειρά τους προετοίμασαν το έδαφος για την Επανάσταση του 1917.

Είναι μάλλον οξύμωρο, όσο και αξιοσημείωτο πως οι πόλεμοι τις περισσότερες φορές ευνοούν τη δημοκρατική αλλαγή και δυσφημούν τους υπάρχοντες ηγέτες και θεσμούς.

Ίσως επειδή οι πόλεμοι δεν μπορούν να γίνουν χωρίς την κινητοποίηση μεγάλου αριθμού ανθρώπων που πρέπει να ενθαρρυνθούν να πιστέψουν ότι αγωνίζονται για έναν δίκαιο σκοπό

Ίσως πάλι, επειδή τα καθεστώτα μπορεί να επιβιώσουν από πολλές αποτυχίες, αλλά η στρατιωτική ήττα ή τα αιματοβαμμένα αδιέξοδα, είναι πολύ κραυγαλέα για να κρυφτούν και τα θύματά τους είναι πάρα πολλά, για να αγνοηθούν.

Μπορεί ο Πούτιν να έχει κάποιο χαρτί στο μανίκι του που θα του επιτρέψει να ξεπεράσει τους πολλούς εχθρούς του; 

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τι μπορεί να είναι αυτό, επειδή έχει στοιχηματίσει τα πάντα σε μια αποφασιστική νίκη ενάντια στην Ουκρανία – και μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου είναι εναντίον του.

Αν αποτύχει να τα καταφέρει, όπως φαίνεται πολύ πιθανό, τότε η πολιτική του επιβίωση θα τεθεί σίγουρα, υπό αμφισβήτηση.