Δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, σειρές οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στα καλλιτεχνικά πρότυπα να είναι δημοφιλείς. Το σενάριο κάπου μπάζει, οι χαρακτήρες είναι εξωπραγματικοί, ενώ οι διάλογοι μοιάζουν αστείοι. Γιατί όμως ο κόσμος εξακολουθεί να τις παρακολουθεί και να εθίζεται στα συγκεκριμένα προγράμματα, διατηρώντας την βιωσιμότητά τους στην τηλεόραση (ειδικά τις προηγούμενες δεκαετίες); Η απάντηση υπάρχει και είναι επιστημονικά εξακριβωμένη.
Αν παρατηρήσει κανείς τα σύγχρονα έργα, είτε θεατρικά, είτε κινηματογραφικά θα δει πως πραγματεύονται τα ίδια θέματα που πραγματεύονταν και αυτά της αρχαιότητας. Οι πτυχές της ανθρώπινης φύσης, αλλά και τα θέματα που απασχολούν ανέκαθεν την ανθρωπότητα δεν είναι άλλα από τον έρωτα, τον θάνατο, την προδοσία και την εξουσία. Η μητέρα που σκότωσε τα παιδιά της (Μήδεια), η ζήλια που οδήγησε τον άντρα να δολοφονήσει την σύζυγό του (Οθέλλος), οι απαγορευμένοι έρωτες και πολλά άλλα θέματα, ανέκαθεν συγκινούσαν τον θεατή. Τοποθετώντας στο επίκεντρο της αφήγησης τα συγκεκριμένα ζητήματα, οι μεγάλοι δραματουργοί μπορούσαν ταυτόχρονα να θίξουν και άλλα πολιτικοκοινωνικά ζητήματα, τα οποία μέχρι μέχρι και σήμερα έχουν την ίδια σπουδαιότητα και εμπνέουν τους σύγχρονους καλλιτέχνες.
Ανά τους αιώνες, και καθώς ο κινηματογράφος και η τέχνη γενικότερα, συμβάδιζαν με την εξέλιξη της τεχνολογίας, πολλά από τα πολιτισμικά προϊόντα έπρεπε να εξυπηρετήσουν και εμπορικούς σκοπούς. Έτσι λοιπόν, ειδικοί και επιστήμονες που ασχολήθηκαν με τις επιδράσεις των μέσων, εντόπισαν συγκεκριμένα τεχνάσματα που κάνουν ένα πολιτιστικό προϊόν, ιδιαίτερα εμπορικό. Το συμπέρασμα είναι πως ευκολότερα θα παρακολουθήσει κανείς ένα έργο που του εγείρει το συναίσθημα παρά κάποιο άλλο που απευθύνεται στο νου. Γιατί πολύ απλά το συναίσθημα είναι και αυτό που εγείρεται ευκολότερα.
Οι σαπουνόπερες ως ένα καταναλωτικό προϊόν
Εντοπίζοντας λοιπόν αυτά τα τρικ, οι δημιουργοί της “σαπουνόπερας” γνωρίζουν καλύτερα από όλους την τέχνη του να φτιάχνεις ένα “βουλεβάρτο”, δηλαδή ένα ψυχαγωγικό προϊόν το οποίο συνεχώς εγείρει το συναίσθημα. Ιστορίες που συνέχεια εμπλουτίζονται με εναλλασσόμενες τραγικές κορυφώσεις, σε συνδυασμό με τα δράματα της καθημερινότητάς, δημιουργούν στον θεατή έναν εθισμό. Το “προβλέψιμα απρόβλεπτο”, οι συνεχείς κορυφώσεις και αλλαγές των χαρακτήρων, καθιστούν αυτές τις σειρές απίστευτα εθιστικές. Το εξωπραγματικό γίνεται αυτόματα πολύ ελκυστικό για τον θεατή. Άλλωστε ο καθένας βρίσκει σημεία ταύτισης καθώς η αγάπη του κόσμου για το μυστήριο και για την ανατροπή είναι τεράστια. Το γεγονός αυτό, μπορεί να κάνει τον θεατή να παραβλέπει τις κακές ερμηνείες, τους φτωχούς διαλόγους ή την έλλειψη ροής της ιστορίας. Θυμηθείτε άλλωστε πόσα χρόνια επιβίωσαν η “Λάμψη” και η “Καλημέρα Ζωή”, που ακόμη μέχρι και σήμερα οι χαρακτήρες τους έχουν μείνει viral.
Τα reality shows στη θέση της σαπουνόπερας
Στις μέρες μας φαίνεται πως πλέον τα reality shows έχουν αντικαταστήσει τις σαπουνόπερες στην ελληνική τηλεόραση, καθώς έχουν εδραιωθεί ως τα πιο δημοφιλή τηλεοπτικά προγράμματα, αν και σε χώρες του εξωτερικού, όπως στην Τουρκία, το κοινό επιμένει να θέλει τις συγκεκριμένες σειρές. Αν πάντως μπορεί κανείς να βρει ένα κοινό ανάμεσα στα δύο αυτά τηλεοπτικά προϊόντα, είναι πως αποτελούν πηγές εσόδων για τους τηλεοπτικούς σταθμούς, παρά πως υπηρετούν καλλιτεχνικούς σκοπούς.
Άννα Σαϊνίδου
