Γράφει η Χριστίνα Κατσάρη
Το Αιγαίο και η βορειοανατολική Μεσόγειος φιλοξενούν μερικούς από τους σημαντικότερους εναπομείναντες πληθυσμούς θαλάσσιων θηλαστικών και χελωνών στη Μεσόγειο Θάλασσα. Στους πληθυσμούς αυτούς ανήκουν 4 είδη δελφινιών (ρινοδέλφινο, κοινό δελφίνι, ζωνοδέλφινο, σταχτοδέλφινο), 2 είδη οδοντοκητών (φυσητήρας, ζιφιός) και η απειλούμενη μεσογειακή φώκια.
Χρήζει μεγάλης σημασίας η εξοικείωση των πολιτών της Ελλάδας με τα συγκεκριμένα είδη, για την κατανόηση αυτών αλλά και για την προστασία τους, καθώς το τελευταίο διάστημα βλέπουμε εκβρασμούς ζιφιών στην χώρα.
Οδοντοκήτη – Φάλαινες
Φυσητήρας (Physeter macrocephalus)
Ο Φυσητήρας, είναι το τρίτο μεγαλύτερο ζώο στον πλανήτη, το μεγαλύτερο οδοντοφόρο κητώδες και το μοναδικό ζωντανό μέλος του γένους Physeter.
Κατάσταση (IUCN):
Kινδυνεύοντα (EN)
Μήκος:
8 – 12 m (θηλυκά), 16 – 18 m (αρσενικά). Είναι το μεγαλύτερο οδοντοκήτος σε όλο το κόσμο.
Βάρος:
24 τόνοι (θηλυκά), 57 τόνοι (αρσενικά)
Διάρκεια ζωής:
>70 έτη
Διατροφή:
Μεσοπελαγικά κεφαλόποδα (μεγάλα καλαμάρια) και βενθοπελαγικά ψάρια (π.χ. σαλάχια). Κατά την αναζήτηση του κύριου θηράματός τους (κεφαλόποδα), καταδύονται στα 300 -3000 μέτρα όπου παραμένουν για 20-50 λεπτά.
Περιβάλλον:
Συνήθως συναντώνται στο ανοιχτό πέλαγος, σε περιοχές με μεγάλα βάθη και απότομα θαλάσσια φαράγγια ή ρήγματα.
Διακριτικά χαρακτηριστικά του είδους:
Οι φυσητήρες αναγνωρίζονται εύκολα από το μεγάλο τετράγωνο κεφάλι τους. Το ραχιαίο πτερύγιο έχει τριγωνικό σχήμα και δεν είναι πολύ εμφανές, με τον φυσητήρα να βρίσκεται στην αριστερή πλευρά του κεφαλιού.
2. Πτεροφάλαινα (Balaenoptera physalus)
Κατάσταση (IUCN):
Εύτρωτο (IUCN)
Η Πτεροφάλαινα, είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ζώο στον πλανήτη μετά την γαλάζια φάλαινα (Balaenoptera musculus), και είναι το μεγαλύτερο κητώδες που παρατηρείται στην Ελλάδα και όλη την Μεσόγειο.
Μήκος:
Το μήκος της πτεροφάλαινας φτάνει τα 20μ. Είναι δεύτερο μεγαλύτερο κητώδες στον κόσμο (μετά την γαλάζια φάλαινα).
Βάρος:
60-80 τόνοι
Διάρκεια ζωής:
>80 έτη
Διατροφή:
Τρέφεται κυρίως με ζωοπλαγκτόν
Περιβάλλον:
Πελαγικό είδος (π.χ. συνήθως παρατηρείται στο ανοιχτό πέλαγος). Μεταναστεύουν σε περιοχές με βαθιά νερά 400 – 2,500 μέτρα. Συνήθως παρατηρούνται μοναχικά ή σε μικρές ομάδες.
Διακριτικά χαρακτηριστικά του είδους:
Η πτεροφάλαινα έχει ένα μικρό ραχιαίο πτερύγιο που βρίσκεται στο οπίσθιο μέρος του σώματος . Έχει ένα κεντρικό φυσητήρα με δύο στόμια εξόδου. Η κάτω γνάθος έχει μια χαρακτηριστική διχρωμία– λευκή στα δεξιά, σκούρα στα αριστερά.
3. Ζιφιός (Ziphius cavirostris)
Κύριες απειλές:
Η υποβρύχια ηχορύπανση από συγκεκριμένες συχνότητες στρατιωτικών σόναρ αποτελεί σημαντική αιτία εκβρασμών και θνησιμότητας του είδους.
Ο Ζιφιός είναι ίσως το κητώδες το οποίο παρουσιάζει την μεγαλύτερη ποικιλία χρωματισμών, κυμαίνονται από σκούρο γκρι (κυρίως σε ενήλικα αρσενικά) έως κοκκινωπό καφέ (κυρίως σε θηλυκά).
Μήκος:
6μ
Βάρος:
3 τόνοι
Διάρκεια ζωής:
>60 έτη
Διατροφή:
Τρέφεται κυρίως με βαθύβια κεφαλόποδα.
Περιβάλλον:
Συνήθως συναντώνται σε ολιγάριθμες ομάδες στο ανοιχτό πέλαγος, σε περιοχές με μεγάλα βάθη και απότομα θαλάσσια φαράγγια ή ρήγματα.
Διακριτικά χαρακτηριστικά του είδους:
Το συγκεκριμένο είδος παρατηρείται πολύ δύσκολα. Αναγνωρίζεται από το κοντόχοντρο σώμα του, τη μικρή κλίση της κεφαλής και την καμπύλη του στόματος. Το ραχιαίο πτερύγιο είναι μικρό και βρίσκεται στο οπίσθιό τρίτο μέρος του σώματος. Τα αρσενικά έχουν δύο δόντια που προεξέχουν από το στόμα.
Δελφίνια & Φώκαινα
Ζωνοδέλφινο ( Stenella coeruleoalba)
Kατάσταση (IUCN):
Εύτρωτα (VU)
Πρόκειται για το πιο άφθονο δελφίνι στις Ελληνικές θάλασσες αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Το συναντάμε κυρίως σε περιοχές με μεγάλα βάθη και σχετικά κοντά στις ακτές όπως τη Νότια Κρήτη και τις Βόρειες Σποράδες. Ο μόνος κλειστός κόλπος όπου έχει παρατηρηθεί ένας απομονωμένος πληθυσμός είναι ο Κορινθιακός όπου το Ζωνοδέλφινο δημιουργεί μικτές ομάδες με το Κοινό Δελφίνι και το Σταχτοδέλφινο.
Μήκος:
>2.5μ
Βάρος:
130 – 170 κιλά
Διάρκεια ζωής:
>45 έτη
Διατροφικές συνήθειες:
Τρέφεται κυρίως με ψάρια, καλαμάρια, χταπόδια και οστρακόδερμα τα οποία εντοπίζει σε βάθη που φτάνουν μέχρι και τα 200 μέτρα.
Κατανομή:
Το συγκεκριμένο είδος συνήθως συναντάται σε όλη τη Μεσόγειο αλλά και σε όλους τους ωκεανούς. Είναι πελαγικό είδος και συνήθως παρατηρείται σε θαλάσσιες περιοχές που έχουν βάθος μεγαλύτερο από 200 μέτρα.
Ξεχωριστά χαρακτηριστικά:
Τα ζωνοδέλφινα αναγνωρίζονται εύκολα απο τις γκρί και άσπρες ρίγες που ξεκινούν στην περιοχή του οφθαλμού και συνεχίζουν κατα μήκος των ραχιαίων και πλαγίων πλευρών του σώματος τους.
2. Ρινοδέλφινο ( Tursiops truncatus)
Κατάσταση (IUCN):
Εύτρωτα (VU)
Τα Ρινοδέλφινα έχουν μεταξύ 36 και 54 αιχμηρά δόντια σε κάθε σαγόνι. Στα ενήλικα ζώα πολλά από τα δόντια μπορεί να είναι φθαρμένα ή να λείπουν. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας Delphinidae. Το μέγιστο μέγεθός του ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή, κατά τρόπο αντίστροφα ανάλογο με τη θερμοκρασία του νερού.
Μήκος:
>3.5μ
Βάρος:
250 – 400 κιλά
Διάρκεια ζωής:
>50 έτη
Διατροφικές συνήθειες:
Ψάρια, κεφαλόποδα και καρκινοειδή.
Περιβάλλον:
Οι πληθυσμοί του ρινοδέλφινου καταγράφονται τόσο σε παράκτιες περιοχές, όσο και στα πελαγικά νερά, συνήθως σε ολιγομελείς ομάδες.
Ξεχωριστά χαρακτηριστικά:
Ξεχωρίζει από τον γκρί χρωματισμό, το κοντό, πλατύ και στρογγυλό ρύγχος και το καμπυλωτό ραχιαίο πτερύγιο. Αυτό το είδος είναι μεγαλύτερο και πιο ισχυρό από τα άλλα είδη δελφινιών.
3. Κοινό Δελφίνι ( Delphinus delphis)
Κατάσταση (IUCN):
Κρισίμως Κινδυνεύοντα (EN)
Μέχρι το 1994, οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι υπάρχει μόνο ένα είδος Κοινού Δελφινιού, αλλά αργότερα συνειδητοποίησαν ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο είδη που ανήκουν στο γένος Delphinus: το Κοινό Βραχύρρυγχο Δελφίνι (Delphinus delphis), που απαντάται στη Μεσόγειο Θάλασσα, και το Κοινό Μακρύρρυγχο Δελφίνι (Delphinus capensis) με κατανομή τα παράκτια τροπικών και εύκρατων ωκεανών.
Μήκος:
>2.5μ
Βάρος:
>140 κιλά
Διάρκεια ζωής:
>30 έτη
Διατροφικές συνήθειες:
Τρέφονται κυρίως με ψάρια και κεφαλόποδα.
Κατανομή:
Παρόλο που προτιμούν παράκτιες περιοχές, έχουν καταγραφεί και σε πελαγικά νερά. Το είδος συνήθως παρατηρείται σε κοπάδια απο 10 έως 50 ατόμων. Σπάνια στα κοπάδια αυτά παρατηρούνται και διαφορετικά είδη δελφινιών όπως τα ζωνοδέλφινα και τα ρινοδέλφινα.
Ξεχωριστά χαρακτηριστικά:
Το κοινό δελφίνι χαρακτηρίζεται από ένα κίτρινο χρωματισμό σε σχήμα πυξίδας στα πλευρά. Επιπλέον έχουν έχουν ξεχωριστό ραχιαίο πτερύγιο με απότομο τελείωμα και άσπρα μπαλώματα στις πλευρές
4. Σταχτοδέλφινο ( Grampus griseus)
Κατάσταση (IUCN) – ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ
Ελάχιστης ανησυχίας
Τα ενήλικα ζώα είναι γκρι, αν και ο χρωματισμός παρουσιάζει διαφοροποιήσεις, τα μεγαλύτερης ηλικίας άτομα έχουν πολύ περισσότερες ουλές, φτάνοντας μέχρι και να φαίνονται σχεδόν λευκά. Οι ουλές προέρχονται από την αλληλεπίδραση τους με άλλα Σταχτοδέλφινα αλλά και από τα θηράματα τους.
Μήκος:
>4μ
Βάρος:
>400 κιλά
Διάρκεια ζωής:
>30 έτη
Διατροφικές συνήθειες:
Τρέφεται κυρίως με κεφαλόποδα και ψάρια.
Περιβάλλον:
Προτιμούν βαθιά πελαγικά νερά, συγκεκριμένα πάνω από απότομες πλαγιές και υποβρύχια φαράγγια.
Ξεχωριστά χαρακτηριστικά:
Έχουν εύρωστο, κοντόχοντρο σώμα και είναι το μεγαλύτερο είδος δελφινιού στα ελληνικά νερά. Το ραχιαίο πτερύγιό τους είναι ψηλότερο από άλλα είδη και μοιάζει δρεπανοειδές. Το μπροστινό, επάνω μέρος του κεφαλιού είναι αμβλύ. Χαρακτηριστικό του είδους είναι οτι δεν έχει εξέχον ράμφος.
5. Φώκαινα ( Phocoena phocoena)
Κατάσταση (IUCN):
Κινδυνεύον (EN)
Η Φώκαινα είναι η πιο διαδεδομένη από όλα τα κητώδη (φάλαινες και δελφίνια) στη βόρεια Ευρώπη. Αναγνωρίζεται εύκολα καθώς έχει χαμηλό τριγωνικό ραχιαίο πτερύγιο και δεν διαθέτει ρύγχος. Είναι μικρό σε σύγκριση με άλλα κητώδη. Κατά τη γέννηση, οι Φώκαινες φέρουν συνήθως «γραμμές γέννησης», οι οποίες μοιάζουν με πτυχές στο δέρμα και παραμένουν για τις πρώτες ώρες μετά τη γέννηση.
Μήκος
1.4μ
Βάρος:
50 κιλά
Διάρκεια ζωής:
~25 έτη
Διατροφή:
Τρέφεται με διάφορα είδη ψαριών, κεφαλόποδων και καρκινοειδών.
Περιβάλλον:
Παρατηρείται συνήθως παράκτια νερά αλλά και σε ρηχά υπεράκτια νερά.
Διακριτικά χαρακτηριστικά του είδους:
Αναγνωρίσιμα από το παχουλό σώμα τους, το στρογγυλεμένο κεφάλι, το χαμηλό τριγωνικό ραχιαίο πτερύγιο καθώς και την έλλειψη ρύγχους.
Με πληροφορίες από:
- Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος και
- Ερευνητικό κέντρο διάσωσης και περίθαλψης Αρίων
