Η φύση ως ιερό δημιούργημα

Οι φυλές των αυτοχθόνων της Β. Αμερικής απέτιαν σεβασμό στη φύση καθώς πίστευαν ότι όλα είναι δημιουργήματα του Μεγάλου Πνεύματος, που «είναι ανεξάρτητο από εκδήλωση, χωρίς χαρακτηριστικά, απεριόριστο, ταυτόσημο με την έννοια της Θεότητας»⁽¹⁾.

Αντίστοιχα, κατά την ορθόδοξη πίστη, «ο άνθρωπος πάνω απ’ όλα είναι homo adorans. Eνα ον που ζει λατρεύοντας τον Θεό και ιστάμενο στο μεθόριο κτιστού και ακτίστου ενοποιεί τον κόσμο, καταργώντας έτσι αυτόν τον υπαρκτικό διχασμό. Μέσα από τη λατρεία-Ευχαριστία δέχεται από τον Θεό αυτόν τον κόσμο και τον αντιπροσφέρει και πάλι σ’ Εκείνον ευχαριστιακά, λειτουργώντας έτσι ως ιερέας της κτίσεως»^(2).

Μαύρο Ελάφι (Χεχάκα Σάπα)

Η ιερή πίπα των Ινδιάνων

«Στο μεγάλο όραμα που δέχθηκα όταν ήμουν νεαρός, όταν είχα γνωρίσει μόνο εννιά χειμώνες, υπήρχε κάτι το οποίο καθώς περνούσαν τα φεγγάρια φαινόταν ότι αποκτούσε όλο και μεγαλύτερο νόημα. Αφορά την ιερή πίπα και τη σημασία που έχει για τον λαό μας.

Οι περισσότεροι την ονομάζουν “πίπα της ειρήνης”, ωστόσο τώρα δεν υπάρχει πια ειρήνη στη γη ή ανάμεσα στους γείτονες και μου έχουν πει πως εδώ και πολύ καιρό δεν υπάρχει ειρήνη σε όλο τον κόσμο. Πολλά λόγια λέγονται για την ειρήνη μεταξύ των χριστιανών, αλλά δεν είναι παρά μόνο λόγια. Ισως γίνει δυνατόν -και αυτή είναι και η δική μου ευχή- με τη βοήθεια της ιερής πίπας μας και μέσω αυτού του βιβλίου όπου θα εξηγήσω τι είναι πραγματικά η πίπα μας, να έλθει η ειρήνη σε εκείνους τους λαούς που μπορούν να καταλάβουν. Αλλά με μια κατανόηση που πρέπει να πηγάσει από την καρδιά και όχι μόνο από το κεφάλι. Ισως τότε αντιληφθούν ότι εμείς οι Ινδιάνοι γνωρίζουμε τον Εναν αληθινό Θεό και προσευχόμαστε συνεχώς σ’ Αυτόν.

Θέλησα να κάνω αυτό το βιβλίο για να βοηθήσω να επικρατήσει η ειρήνη πάνω στη Γη, όχι μόνο μεταξύ των ανθρώπων αλλά και μεταξύ των ανθρώπων και ολόκληρης της δημιουργίας.

Πρέπει να καταλάβουμε καλά ότι όλα τα πράγματα είναι δημιουργήματα του Μεγάλου Πνεύματος. Θα πρέπει να μάθουμε ότι Αυτό υπάρχει μέσα σε όλα τα πράγματα: στα δέντρα, στο χορτάρι, στα ποτάμια, στα βουνά και σε όλα τα τετράποδα ζώα και τα φτερωτά πλάσματα.

Και το πιο σημαντικό: Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι Αυτό υπάρχει πάνω από όλα τα πράγματα και τους ανθρώπους.

Οταν τα κατανοήσουμε όλα αυτά βαθιά μέσα στην καρδιά μας, τότε θα φοβόμαστε (σ.σ. εννοεί θα σεβόμαστε), θα αγαπάμε και θα γνωρίζουμε το Μεγάλο Πνεύμα και τότε θα υπάρχουμε, θα πράττουμε και θα ζούμε όπως Εκείνο θέλει».

Μάντερσον, Νότια Ντακότα

* Από το βιβλίο «Η ιερή πίπα των Ινδιάνων. Το Μαύρο Ελάφι περιγράφει τις επτά τελετουργίες της φυλής Ογκλάλα των Σιου», εκδόσεις Κέδρος, μετάφραση: Ανδρέας Λυμπερόπουλος ⁽¹⁾. Σ.σ.: Υπάρχουν δύο μεταφράσεις για τον όρο «The Sacred Pipe».

Η προσφορά της: Πώς φτιάχνεται και τι σημαίνει

«Αλλά αν το όραμα ήταν αληθινό και δυνατό, όπως νομίζω, συνεχίζει να είναι αληθινό και δυνατό. Γιατί αυτά είναι πράγματα του πνεύματος και η αιτία που χάνονται οι άνθρωποι είναι το σκοτάδι των ματιών τους.

Επειδή τίποτα καλό δεν μπορεί να γίνει απ’ τον άνθρωπο μόνο του, θα κάνω πρώτα μια προσφορά και θα στείλω μια φωνή στο Πνεύμα του Κόσμου για να με βοηθήσει να είμαι αληθινός.

Κοίταξε, γεμίζω το ιερό τσιμπούκι με φλούδα από κόκκινη ιτιά. Αλλά πριν το καπνίσουμε πρέπει να δεις πώς φτιάχνεται και τι σημαίνει.

Αυτές οι τέσσερις κορδέλες που κρέμονται από τον κορμό του τσιμπουκιού είναι τα τέσσερα τέταρτα του σύμπαντος.

Η μαύρη είναι για τη Δύση όπου ζουν τα πλάσματα του κεραυνού για να μας στέλνουν τη βροχή. Η άσπρη είναι για τον Βορρά απ’ όπου έρχεται ο μεγάλος άσπρος άνεμος που εξαγνίζει. Η κόκκινη είναι για την Ανατολή απ’ όπου ξεπηδάει το φως κι όπου ζει το πρωινό αστέρι για να δίνει στους ανθρώπους τη γνώση. Η κίτρινη είναι για τον Νότο απ’ όπου έρχονται το καλοκαίρι και η δύναμη της αύξησης.

Αλλά αυτά τα τέσσερα πνεύματα είναι στο βάθος ένα Πνεύμα, κι αυτό εδώ το αετίσιο φτερό είναι γι’ αυτό το Ενα που είναι σαν πατέρας, μα είναι και για τις σκέψεις των ανθρώπων που θα ‘πρεπε να πετούν ψηλά σαν τους αετούς.

Μήπως δεν είναι ο ουρανός πατέρας και η γη μητέρα και δεν είναι πράγματι παιδιά τους όλες οι ζωντανές υπάρξεις με πόδια, φτερά ή ρίζες; Κι αυτό το πετσί πάνω στην μπούκα εδώ, που πρέπει να είναι από δέρμα βίσονα, είναι για τη γη απ’ όπου προερχόμαστε και που απ’ το στήθος της βυζαίνουμε, σαν τα μωρά, όλες τις ζωές μας, μαζί με τα ζώα, τα πουλιά, τα δέντρα και το χορτάρι. Και επειδή σημαίνει όλα αυτά και περισσότερα απ’ όσα ο άνθρωπος μπορεί να καταλάβει, το τσιμπούκι είναι ιερό».

* Από το βιβλίο «Το Μεγάλο Οραμα. Μυστικισμός και παραδόσεις των Ινδιάνων της Β. Αμερικής», εκδόσεις Πύρινος Κόσμος, μετάφραση: Ανδρέα Τσάκαλη

Γέρων Γαβριήλ Κοβιλιάτης

Βασιλεύς – ιερεύς

«Γνωρίζουμε τι έδωσε ο ελληνικός πολιτισμός για να προετοιμαστεί το έδαφος για την Ορθοδοξία; Το δισυπόστατο της λειτουργίας του ανθρώπου ως ιερέως-βασιλέως, όπως ανιχνεύεται ήδη στον μυκηναϊκό πολιτισμό, από το 1200 π.Χ.

Παραδείγματος χάρη, εσείς έχετε ένα χωράφι 500 στρέμματα και περνάει ένα ποταμάκι από μέσα. Και είστε βασιλιάς αυτού του χώρου. Το ερώτημα είναι: “Είστε και ιερεύς αυτού του χώρου;”

Διακονείτε δηλαδή αυτόν τον χώρο έτσι που να μην πετάξετε απόβλητα στο ρυάκι που περνάει; Αναφέρεστε στον Θεό αποδίδοντας “τὰ Σὰ ἐκ τῶν Σῶν”; Εχετε δηλαδή συνείδηση ότι αυτό το κτίσμα ανήκει στον κτίστη και εσάς σας το παραχωρεί; Τότε γίνεστε “ιερεύς” και ως “ιερεύς-βασιλεύς” αποκτάτε την ισορροπία, διότι διακονείτε αυτό που κυβερνάτε».

Ο καλός του Θεού οικονόμος

«Ολα τα αγαθά που έδωσε ο Κύριος είναι “αγαθά”. Αλλά μας έδωσε και τον τρόπο, πώς να τα διακυβερνάμε. Με δυο λέξεις στην Παλαιά Διαθήκη καθορίζεται ο τρόπος. “Και έβαλεν αυτόν εις τον παράδεισον ίνα εργάζητε αυτόν και φυλάττη αυτόν”. Σε αυτά τα δυο ρήματα έχουμε όλη την ενέργεια στη σωστή της βάση. Πρώτον, για να “φυλάττει” και όχι να ρίχνει όλα τα απόβλητα στα ποτάμια και τις λίμνες. Δεύτερον για να “εργάζεται”. Ο ίδιος ο Απόστολος Παύλος λέει: “ει τις ου θέλει εργάζεσθαι, μηδέ εσθιέτω”, δηλαδή, όποιος δεν θέλει να εργάζεται να μην τρώει. Δεν λέει όποιος δεν εργάζεται, αλλά αυτός που δεν θέλει να εργαστεί. Διότι υπάρχουν και αυτοί που δεν μπορούν να εργαστούν. Τότε έχουμε τη δικαιοσύνη του Θεού. Δηλαδή εμείς που μπορούμε θα πρέπει να τον βοηθήσουμε αυτόν που δεν μπορεί να εργαστεί.

Βλέπουμε λοιπόν ότι με αυτά τα δυο ρήματα η Παλαιά Διαθήκη τακτοποιεί τα αγαθά τα οποία έδωσε ο Κύριος. Τα πάντα ανήκουν στον Θεό. Τίποτα δεν μας ανήκει. Και μας τα έδωσε για να γίνουμε εμείς οι σωστοί οικονόμοι. Τι είναι οικονόμος; Ο διαχειριστής, αυτός που διαχειρίζεται τα αγαθά που έδωσε ο Θεός. Αρα λοιπόν μας καθοδηγεί και η Παλαιά Διαθήκη, πόσο μάλλον η Καινή Διαθήκη, για το πώς θα διαχειριστούμε τον πλούτο.

Για ποιον λόγο είμαστε εμείς σε μια έκκληση από κοινού, και όλοι μαζί αποτελούμε την εκκλησία, δηλαδή είμαστε κεκλημένοι του Χριστού; Για να μαζευτούμε και να πούμε: “Η κυρα-Μαρίτσα δεν μπορεί να δουλέψει ούτε στις ελιές, ούτε μεροκάματο, τη σύνταξή της και το επίδομά της τα πήρανε οι άρχοντες του λαού” -γιατί δεν παίρνουν από τα μεγάλα θηρία, παίρνουν μόνο από τον ανθρωπάκο- και τότε πρέπει εμείς, τα μέλη του σώματος του Χριστού, να δώσουμε το περίσσευμά μας γι’ αυτήν. Αρα, όταν θα είμεθα οι καλοί εν Χριστώ οικονόμοι, το περίσσευμά μας θα καλύψει τις ανάγκες του άλλου που πένεται, όχι αυτού που ασωτεύει».

Πολιτική και αγάπη

«Και ζεις με τον Θεό μόνο όταν έχεις τη σταυρική διάταξη του βίου. Η κάθετος είναι η αγάπη προς τον Θεό που ενώνει Θεό και άνθρωπο. Η οριζόντια είναι η αγάπη προς τον συνάνθρωπο. Και αυτόν τον σταυρό θα τον βάλεις σε έναν κήπο κλειστό, έναν κήπο των αντιθέσεων, τον οποίο στα περσικά αποκαλούμε “παραντέσα”. Η θέσις και η αντίθεσις θα κάνουν τη σύνθεση. Ο λόγος που δεν σέβεται τον αντίλογο δεν θα γεννήσει ποτέ διάλογο.

Ο μόνος τρόπος που πρέπει να συνδέει εμάς τους χριστιανούς με τα κοινά είναι μόνο η αγάπη.

Η αγάπη, την οποίαν υμνεί ο απόστολος Παύλος στην προς Κορινθίους επιστολή του. Η αγάπη που “ου περπερεύεται”, που δεν, που δεν… Αυτή θα επιζήσει.

Για να αγαπήσεις πρέπει να έχεις πάντα στον νου σου την πορεία προς τον Θεό. Τότε είσαι στην κάθετη κεραία του σταυρού. Αλλά για να φτάσεις εκεί θα πρέπει να δώσεις εξετάσεις στην οριζόντια κεραία του σταυρού, που είναι η αγάπη για τον συνάνθρωπο».

Το νερό ως πρωταρχικό ζωτικό στοιχείο

Το ζωτικό στοιχείο και η απαρχή της ζωής είναι το νερό. Και το βλέπετε πόσο σημαντικό ήτανε στην έρημο, που ο Μωυσής με το ραβδί του χτυπάει τον βράχο και βγαίνει νερό. Οχι από άγονη πέτρα τερατουργούμενο, αλλά αφθαρσίας ζωής εκ τάφου ομβρήσαντος Χριστού. Η καινούργια πέτρα που βγαίνει το νερό είναι ο Τάφος του Χριστού. Βλέπετε λοιπόν πως αντιπαραβάλλονται οι έννοιες: Ζωή, νερό, έρημος, πέτρα, τάφος. Αυτά όλα συμβολίζουν ότι από εκεί που δεν περιμένουμε τη ζωή, αν αγιασθεί, εμφανίζεται ζωή. Οπως έκανε ο Μωυσής, που χτυπάει την πέτρα εν σχήματι σταυρού και εν σχήματι σταυρού ανοίγει την Ερυθρά Θάλασσα. Αυτά τα στοιχεία της φύσης και μάλιστα το ζωτικότερο από όλα, το νερό, όταν αγιασθεί – αναφερθεί στον Θεό, καθαγιάζει και εμάς. Με τον αρχέγονο και φυσικό τρόπο, όταν το νερό είναι αγιασμένο, η ύλη καθαγιάζεται και αγιάζει και εμάς.

Το νερό δεν μας ανήκει, εμείς το διαχειριζόμαστε. Οπως λέει και ο μεγάλος νους της ορθόδοξης σκέψης Ιωάννης Ζηζιούλας, Μητροπολίτης Περγάμου, αν δεν γίνουμε ιερείς εμείς οι ίδιοι, να αισθανθούμε ότι υπηρετούμε τον Θεό και την κτίσιν του, δεν θα σεβαστούμε το νερό, δεν θα σεβαστούμε τίποτα και θα μολύνουμε τα πάντα.

Εάν όμως αναφέρουμε το καθετί στον Θεό, τότε του προσδίδουμε ιερόν χαρακτήρα και τούτο μεθερμηνευόμενο σημαίνει ότι το σεβόμεθα. Ετσι λοιπόν ότι γίνει εν τω ονόματί Του θαυματουργεί και η πίστις μας αρκεί γι’ αυτό».

* Από το βιβλίο «Κοίταξέ με στα μάτια! Μου λες την αλήθεια; Χτίζοντας τη σχέση με τον Θεό και τους ανθρώπους», του Γέροντος Γαβριήλ Κοβιλιάτη, εκδόσεις Επιστροφή. ⁽²⁾ Από τον προλογισμό του βιβλίου, από τον π. Βασίλειο Χριστοδούλου