Ξεκίνησε μια νέα εποχή στον αγώνα κατά της ρύπανσης από πλαστικά
Το 2019, 187 έθνη τροποποίησαν τη «Σύμβαση της Βασιλείας» του 1989, η οποία διευθύνει το εμπόριο επικίνδυνων υλικών, ώστε να συμπεριλάβουν σε αυτήν τη σύμβαση τα πλαστικά απόβλητα. Η ιστορική συνθήκη δημιούργησε ένα νομικά δεσμευτικό πλαίσιο για να καταστήσει το παγκόσμιο εμπόριο πλαστικών απορριμμάτων καλύτερα ρυθμιζόμενο.
«Η τροποποίηση της Σύμβασης της Βασιλείας, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2021, θα οδηγήσει σε καθαρότερο ωκεανό εντός πέντε ετών και θα επιτρέψει στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως το Βιετνάμ και η Μαλαισία, να αρνηθούν απορρίμματα χαμηλής ποιότητας και δύσκολο να ανακυκλωθούν», δήλωσε ο επικεφαλής των διασυνοριακών αποβλήτων του ΟΗΕ.
«Είναι αισιόδοξη η άποψή μου ότι, σε πέντε χρόνια, θα δούμε αποτελέσματα», ανέφερε ο Rolph Payet, διευθυντής της Σύμβασης της Βασιλείας. Οι άνθρωποι στην πρώτη γραμμή θα μας πουν εάν υπάρχει μείωση του πλαστικού στον ωκεανό. Δεν βλέπω να συμβαίνει τα επόμενα δύο έως τρία χρόνια, αλλά στον ορίζοντα των πέντε ετών. Αυτή η τροπολογία είναι μόνο η αρχή.»
«Η ρύπανση από πλαστικά απόβλητα, που αναγνωρίζεται ως μείζον περιβαλλοντικό παγκόσμιο πρόβλημα, έχει φτάσει σε επιδημικές αναλογίες με περίπου 100 εκατομμύρια τόνους πλαστικών που βρίσκονται τώρα στους ωκεανούς, εκ των οποίων το 80-90 τοις εκατό προέρχεται από χερσαίες πηγές», αναφέρει εκπρόσωπος του Περιβαλλοντικού προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών, εξηγώντας ένα βασικό σκεπτικό πίσω από το ψήφισμα της τροπολογίας.
Μόλις φτάσει στους ωκεανούς, το πλαστικό συνεχίζει να προκαλεί βλάβη. Διασπάται σε μικροπλαστικά, τα οποία καταλήγουν στα θαλασσινά μας και τελικά σε εμάς. Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε επίσης ότι η πλαστική ρύπανση αυξάνει την οξίνιση των ωκεανών.
Η τροπολογία απαιτεί «προηγούμενη ειδοποίηση και συγκατάθεση» γραπτώς από χώρες εισαγωγής και διέλευσης πριν από τη μεταφορά πλαστικών απορριμμάτων για ανακύκλωση, εξήγησε η Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA). Οι χώρες εξαγωγής πρέπει να αναφέρουν εάν ένα φορτίο είναι μικτό ή μολυσμένο. Εάν δεν δοθεί άδεια για την παραλαβή των εμπορευμάτων, πρέπει να παραμείνουν στη χώρα προέλευσής τους.
Ο νέος διεθνής κανόνας έχει ως στόχο να ισορροπήσει το πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ των πλούσιων εθνών που απορρίπτουν μολυσμένα πλαστικά απόβλητα και φτωχότερων που το έχουν παραδοσιακά δεχτεί.
Σύμφωνα με τη The Guardian, πριν από τον νέο κανόνα, αποστολές που περιέχουν μολυσμένα, μη ανακυκλώσιμα και χαμηλής ποιότητας πλαστικά πωλούνται συχνά στις αναπτυσσόμενες χώρες για ανακύκλωση. Αφού η Κίνα αρνήθηκε να συνεχίσει να δέχεται μολυσμένα απόβλητα το 2018, το βάρος έπεσε σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες να το αποδεχτούν, σύμφωνα με έκθεση της Greenpeace το 2020. Μόλις παραληφθούν, τα απόβλητα συχνά καίγονται παράνομα ή απορρίπτονται σε χώρους υγειονομικής ταφής και υδάτινες οδούς, επειδή ήταν άχρηστα και ανακυκλώσιμα.
Ο Heng Kiah Chun, ένας υπεύθυνος εκστρατείας της Greenpeace Μαλαισίας, χαρακτήρισε τον αντίκτυπο από την παράνομη απόρριψη πλαστικών απορριμμάτων από περισσότερες από 19 χώρες παγκοσμίως «ένα ανεξίτηλο σημάδι» που έχει απομείνει σε όλη τη Νοτιοανατολική Ασία.
Τον Δεκέμβριο του 2020, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε πρόσθετους κανονισμούς που είναι ακόμη πιο αυστηροί από την τροπολογία της Σύμβασης της Βασιλείας, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης αποστολής μη διαχωρισμένων πλαστικών απορριμμάτων, τα οποία είναι πιο δύσκολο να ανακυκλωθούν στις φτωχότερες χώρες.
Παρά το γεγονός ότι ηγείται του κόσμου σε πλαστικά απόβλητα, οι ΗΠΑ δεν συμφώνησαν με την τροποποίηση το 2019. Ωστόσο, η τροποποίηση εξακολουθεί να ισχύει για τις ΗΠΑ όποτε προσπαθεί να ανταλλάξει πλαστικά απόβλητα με άλλη από τις 187 συμμετέχουσες χώρες, ανέφερε το CNN.
Αντί να πλαισιώνουν το πλαστικό πρόβλημα ως ζήτημα μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών, ορισμένοι επικριτές προτιμούν να δουν την ευθύνη των εμπορικών παραγωγών. Άλλοι, επισημαίνοντας ότι τα μοντέλα ανακύκλωσης, ειδικά στις ΗΠΑ, δεν λειτουργούν, ενθαρρύνουν μια πολιτιστική αλλαγή από τη χρήση πλαστικών, με αποτέλεσμα το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης στην πηγή.
Ωστόσο, η σύμβαση είναι ένα «κρίσιμο πρώτο βήμα για τη διακοπή της χρήσης των αναπτυσσόμενων χωρών ως χώρων απόρριψης πλαστικών απορριμμάτων στον κόσμο, ειδικά εκείνων που προέρχονται από πλούσια έθνη», δήλωσε ένας παγκόσμιος συντονιστής στο CNN.
«Οι χώρες στο τέλος της παραλαβής μικτών και μη ταξινομημένων πλαστικών απορριμμάτων από ξένες πηγές έχουν πλέον το δικαίωμα να αρνηθούν αυτές τις προβληματικές αποστολές, και να υποχρεώνουν τις χώρες προέλευσης να εξασφαλίζουν εξαγωγές καθαρών, ανακυκλώσιμων πλαστικών μόνο», πρόσθεσε ο παγκόσμιος συντονιστής. «Ωστόσο, η ανακύκλωση δεν θα είναι αρκετή. Τελικά, η παραγωγή πλαστικών πρέπει να μειωθεί σημαντικά για την αποτελεσματική επίλυση της κρίσης πλαστικής ρύπανσης.»
Επιμέλεια: Δήμητρα Τάγκα
