Δεν μπορείτε να χωνέψετε τη ρύπανση από πλαστικό; Οι σκώληκες του αλεύρου μπορούν – και μάλιστα κυριολεκτικά.

Πρόκειται για τις προνύμφες των σκαθαριών του αλεύρου, οι οποίες φτάνουν σε μήκος περίπου τα 2 εκατοστά. Οι επιστήμονες γνωρίζουν εδώ και κάποιο καιρό την ικανότητά τους να τρώνε ορισμένα είδη πλαστικού, και πλέον μαθαίνουν τον τρόπο με τον οποίο επιτυγχάνουν αυτή τη διαδικασία. Σκοπός τους να βρουν τρόπο να την αναπαράγουν και εκτός… των στομαχιών τους.

Χρειάζεται περίπου μία εβδομάδα προκειμένου 3.000 – 4.000 τέτοια σκουλήκια να φάνε μια κούπα καφέ μιας χρήσης, και είναι τα βακτήρια που ζουν στο στομάχι τους που καταφέρνουν να διασπάσουν το πλαστικό, εξηγεί η Άνια Μαλάουι Μπράντον, υποψήφια διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, η οποία ερευνά το ζήτημα.

Πώς καταφέρνουν να διασπάσουν το πλαστικό;

Όταν τα σκουλήκια τρώνε πολυστυρένιο, ένα υλικό που χρησιμοποιείται συχνά σε πλαστικές συσκευασίες, αποβάλουν το μισό με τη μορφή του διοξειδίου του άνθρακα και ένα μέρος του ως μερικώς αποσυντεθειμένα σωματίδια. Αυτό εγείρει ανησυχίες για το ενδεχόμενο να εντείνουν το πρόβλημα των μικροπλαστικών, των μικροσκοπικών κομματιών πλαστικού που καταλήγουν στην τροφική αλυσίδα. Όμως η αξιοποίηση των βιολογικών τους μηχανισμών θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες διαχείρισης των πλαστικών απορριμμάτων.

Η Μπράντον, μια ειδικός σε ζητήματα πλαστικών και βιοπλαστικής βιωσιμότητας, ήταν μέρος της ομάδας που δημοσίευσε πέρσι μία έρευνα, η οποία έδειχνε ότι οι σκώληκες του αλεύρου μπορούν να φάνε το πολυστυρένιο και το πολυαιθυλένιο – ένα από τα πλέον διαδεδομένα πλαστικά στον κόσμο, που βρίσκεται σε αντικείμενα όπως οι σακούλες για τα ψώνια και τα μπουκάλια απορρυπαντικών.

Επιπλέον, έδειξε ότι όταν τρώνε πολυστυρένιο, οι σκώληκες απεκκρίνουν ένα επιβραδυντικό καύσης, το οποίο ενίοτε προστίθεται στα πλαστικά. Αυτό σημαίνει ότι το τοξικό χημικό δεν συσσωρεύεται στον οργανισμό τους, επομένως και δεν περνά στην τροφική αλυσίδα, καθώς τα συγκεκριμένα σκουλήκια χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφή πλούσια σε πρωτεΐνες για οικόσιτα ζώα όπως οι κότες και οι χοίροι.

Επιπλέον έρευνα έχει απομονώσει πλέον τα βακτήρια που αποσυνθέτουν το πλαστικό στο στομάχι των σκουληκιών, τα οποία πλέον καλλιεργούνται σε εργαστήρια.

«Το ενδιαφέρον είναι ότι τα βακτήρια που εντοπίσαμε δεν είναι καινούργια ή άγνωστα. Είναι βακτήρια που έχουν συνδεθεί με τη διάσπαση και άλλων ρυπογόνων στο παρελθόν», εξηγεί η Μπράντον, μιλώντας στο .

«Φαίνεται πως στο σωστό περιβάλλον, αυτά τα ήδη γνωστά βακτήρια είναι ικανά να αποσυνθέσουν το πλαστικό», συνεχίζει. «Αυτό ενδεχομένως σημαίνει ότι άλλα βακτήια, τα οποία είναι γνωστό ότι διασπούν άλλα χημικά, είναι επίσης ικανά να διασπάσουν πλαστικό υπό τις κατάλληλες συνθήκες».

Η Μπράντον τονίζει ότι η αποσύνθεση πλαστικού έξω από τον οργανισμό των σκουληκιών είναι πιο αργή μέχρι στιγμής, όμως υπό τις σωστές συνθήκες, παραμένει ταχύτερη σε σχέση με εκείνη που επιτυγχάνουν μέχρι σήμερα άλλα βακτηριακά συστήματα. Δεν είναι σε θέση να μοιραστεί λεπτομέρειες – ούτε και το όνομα των σκουληκιών – επειδή η έρευνα παραμένει αδημοσίευτη.

Μια φυσική μέθοδος ανακύκλωσης;

Η πλαστική ρύπανση είναι ένα από τα πλέον φλέγοντα περιβαλλοντικά προβλήματα. Πρόσφατη έκθεση του The Pew Charitable Trusts προέβλεψε ότι ο όγκος του πλαστικού που καταλήγει στον ωκεανό θα μπορούσε σχεδόν να τριπλασιαστεί στους 29 εκατ. μετρικούς τόνους ανά έτος μέχρι το 2040 – αυτό αντιστοιχεί σε 50 κιλά για κάθε μέτρο της ακτογραμμής του πλανήτη.

Επιπλέον, αναφέρει ότι δεν υπάρχει «μοναδική λύση», όμως «μια φιλόδοξη στρατηγική ανακύκλωσης» θα μπορούσε να περιορίσει την πλαστική ρύπανση κατά 31-45%.

Η Μπράντον σημειώνει ότι προκειμένου τα σκουλήκια να καταστούν βιώσιμη λύση ανακύκλωσης, θα πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα που να συλλέγει και να επεξεργάζεται το μερικώς χωνεμένο πλαστικό που απεκκρίνουν. Όμως η χρήση των βακτηρίων σε βιοαντιδραστήρες θα ήταν πιο εύκολο να ελεγχθεί, ενώ παράλληλα δεν θα άφηνε υπολείμματα πλαστικού. Υπάρχει ακόμη και η δυνατότητα χρήσης των βακτηρίων για την διάσπαση του πλαστικού σε μονομερή, από τα οποία στη συνέχεια κατασκευάζεται εκ νέου πλαστικό.

Θα μπορούσε να είναι βιώσιμη λύση;

Ο Ραμάνι Ναραγιάν, διακεκριμένος επιστήμονας χημικής μηχανικής και επιστήμης των υλικών στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, εξηγεί ότι η επιστήμη πίσω από την έρευνα του Στάνφορντ είναι «εξαιρετική», όμως προειδοποιεί πως δεν πρέπει να τη θεωρούμε λύση για τη διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων.

«Η χρήση σκουληκιών δεν θα είναι η λύση μέχρι να μπορούμε να βρούμε τρόπο να την ενσωματώσουμε στις υπάρχουσες δομές διαχείρισης απορριμμάτων – και εκεί είναι που εντοπίζω το σημαντικότερο πρόβλημα», εξηγεί, τονίζοντας ότι η διαχείριση όλου αυτού του πλαστικού απαιτεί και έναν τεράστιο αριθμό σκουληκιών.

Ήδη υφίστανται, όπως λέει, διαδικασίες ανακύκλωσης πολυστυρενίου και πολυαιθυλενίου, οι οποίες έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές, ενώ προσθέτει ότι οι ευκαιρίες μας δεν κρύβονται στην τεχνολογία, αλλά στη συλλογή και ανάσυρση των πλαστικών.

Όσον αφορά στις βιολογικές λύσεις, ο Ναραγιάν υποστηρίζει τη σχεδίαση πλαστικών που μπορούν να αποσυντεθούν από μικρόβια, μαζί με άλλα βιοδιασπώμενα στερεά στο πλαίσιο των ήδη υπαρχουσών υποδομών διαχείρισης απορριμμάτων.

«Δεν πρέπει να αλλάξουμε το οικοσύστημα διαχείρισης απορριμμάτων. Πρέπει να εκμεταλλευτούμε αυτό το οικοσύστημα για να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε τα απορρίμματα», σημειώνει.

Προς το παρόν, οι δοκιμές της Μπράντον με τα βακτήρια συνεχίζονται. «Απέχουμε ακόμη λίγο από το να τις εκτελέσουμε σε μεγάλη κλίμακα», αναφέρει η ίδια. «Όμως με τη νέα μας έρευνα έχουμε αναπτύξει ένα σύστημα που θα μας επιτρέψει την πολύ ταχύτερη εκπόνησή τους στο μέλλον. Ελπίζω ότι αυτή η τεχνολογία θα αποδειχθεί βιώσιμη».