Ήταν 18 Οκτωβρίου του 1981 όταν το “φαινόμενο ΠΑΣΟΚ”, όπως συνηθίζουν να αναφέρονται πολλοί πολιτικοί αναλυτές για το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, εδραιώθηκε στα πολιτική σκηνή της Ελλάδας, εξασφαλίζοντας το εντυπωσιακό 48% και εκτοπίζοντας την ΝΔ στην θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Ιστορικό πλαίσιο
Ήδη, από το 1974, στην Ελλάδα άρχισαν να αποκαθίστανται διάφορα σημαντικά πολιτειακά ζητήματα, όπως το πολίτευμα, η νομιμοποίηση του ΚΚΕ, ενώ καταργήθηκαν πολλοί ακόμα ανελεύθεροι νόμοι. Παρ’όλα αυτά, η ίδρυση της ΝΔ με αρχηγό τον Κ. Καραμανλή, ο οποίος επέστρεψε στη χώρα και ανέλαβε καθήκοντα Πρωθυπουργού, ήταν επί της ουσίας ένας τρόπος να αποσιωπηθεί το παρελθόν της ΕΡΕ, χωρίς να έχει έναν προγραμματικό σχεδιασμό ο οποίος να μπορεί να ανταποκριθεί στις ουσιαστικές ανάγκες της μεταπολιτευτικής κοινωνίας. Με άλλα λόγια, η ΝΔ ήταν η μετεξέλιξη της ΕΡΕ, η οποία όμως, ενώ κατόρθωσε να κερδίσει τις εκλογές μέχρι το 1981, δεν ήταν αρκετή για να αφουγκραστεί τα καίρια προβλήματα της κοινωνίας. Άλλωστε, οι καταστάσεις που είχε βιώσει ο λαός τα προηγούμενα χρόνια, όπως η πολιτική αστάθεια, οι βίαιες πρακτικές (σ.σ. εκλογές βίας και νοθείας), ήταν μια μαύρη σελίδα της ιστορίας της χώρας την οποία πολλοί από τον χώρο της δεξιάς ήθελαν να πετάξουν από πάνω τους ώστε να κατορθώσουν να επανασυγκροτήσουν τις πολιτικές τους δυνάμεις.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου
Ιστορικοί, αναλυτές ακόμη και καλλιτέχνες, έχουν χαλάσει ατελείωτο χαρτί και μελάνι για να μπορέσουν να αναλύσουν και να αποδώσουν την προσωπικότητα του μεγάλου ηγέτη της μεταπολίτευσης. Γιατί ο Ανδρέας Παπανδρέου ακόμη και για τους επικριτές του, είχε ένα πολύ μεγάλο χάρισμα: Κατόρθωσε να αφουγκραστεί την κοινωνία και την εποχή του. Ο Παπανδρέου είχε διαβάσει πολύ καλά τις διαιρετικές τομές που είχαν σχηματιστεί και κατόρθωσε μέσα από την “Αλλαγή” που είχε ως βασικό σύνθημα, να δώσει στο κόμμα του πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική ζωή και να γράψει μια δική του ξεχωριστή ιστορία. Η “Αλλαγή” ήταν το όπλο του. Μια τόσο μικρή λέξη στην οποία όμως συσπειρώνονταν τα αιτήματα σχεδόν όλων των κοινωνικών στρωμάτων της κοινωνίας. Αλλαγή για τον αγρότη, για τον φοιτητή, για τον βιοτέχνη, για την μεσαία τάξη. Ζητούσε Λαϊκή Κυριαρχία και Εθνική Ανεξαρτησία. Αυτό σήμαινε απεμπλοκή από τις δυσάρεστες συνέπειες που έφερε στη χώρα ο Ψυχρός Πόλεμος και εθνική συμφιλίωση, με σκοπό να γίνει η Ελλάδα μια χώρα που θα μπορεί να είναι δυνατή από μόνη της και να “ανήκει στους Έλληνες”.
Οι μεγάλες τομές της “Αλλαγής”
Έχοντας ως στόχο να θεσμοθετηθούν οι κοινωνικοί αγώνες της προηγούμενης περιόδου, αλλά και να δημιουργηθεί ένα κράτος πρόνοιας και δικαίου, που να ταιριάζει με τις πολιτικές των προοδευτικών χωρών, το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου νομοθετώντας άλλαξε τα πεπραγμένα των προηγούμενων ετών και μετασχημάτισε την ελληνική κοινωνία. Τα κυριότερα πεδία στα οποία νομοθέτησε ήταν η Υγεία, (δημιουργία του Ε.Σ.Υ) η Παιδεία (όπου καταργήθηκε το μονοτονικό σύστημα και η ποδιά, ενώ θεσμοθετήθηκε το Πανεπιστημιακό Άσυλο), η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης (και κατ΄επέκταση η εθνική συμφιλίωση), οι πολιτικοί γάμοι, οι νόμιμες αμβλώσεις κ.α.
39 χρόνια μετά από την μεγάλη νίκη
Η μετέπειτα πορεία του ΠΑΣΟΚ σίγουρα ήταν αρκετά διαφορετική από τα πρώτα χρόνια δράσης του καθώς οι πολιτικές που ασκήθηκαν στο μέλλον απείχαν πολύ από την ιδρυτική διακήρυξη του κόμματος και από τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης . Άλλωστε, τα τόσο διαφορετικά χαρακτηριστικά και πολιτικές πρακτικές που παρουσίασε μέχρι και την διάλυση του, αποδεικνύουν πως σίγουρα το “φαινόμενο ΠΑΣΟΚ” είναι κάτι πολυσύνθετο για να το εξηγήσουμε. Πάντως, όσον αφορά την περίοδο της μεταπολίτευσης και τις συγκεκριμένες συγκυρίες, η 18η Οκτώβρη του ’81, αποτελεί ίσως την πιο σημαντική νίκη της προόδου απέναντι στην συντήρηση.
Σαϊνίδου Άννα
