Κείμενο: Γεωργία Σκονδράνη
Δόξα και τιμή έφερε ο νέος πίνακας του Νικολάου Γύζη στην Προεδρία της Δημοκρατίας που χαρίστηκε σήμερα από τον μέχρι σήμερα κάτοχο του Δημήτρη Γκέρτσο.
Ο μοναδικής αισθητικής πίνακας με τον τίτλο «H Δόξα των Ψαρών» ή «Δόξα» ζωγραφίστηκε από τον καλλιτέχνη στα τέλη του 19ου αιώνα.
Ο πίνακας δείχνει μια γυναίκα- «νίκη», που φέρει φτερά στους ώμους, να κρατά μια γραφίδα και να σκέφτεται με βλοσυρό βλέμμα τι να γράψει στα κιτάπια της μέσα σε ένα μαύρο, σκοτεινό περίγραμμα που την περιβάλλει.
Το έργο εμπνεύστηκε ο Νικόλαος Γύζης από το επίγραμμα του Διονύσιου Σολωμού «Η καταστροφή των Ψαρών». Θέλοντας να αποδώσει την αγάπη του για την πατρίδα και τις θλιβερές συγκρούσεις αλλά και ήττες από τους Τούρκους, ζωγράφισε αυτή την ελαιογραφία δυο φορές! Η μια είναι αυτή εδώ που χαρίστηκε στην Προεδρία ενώ η άλλη άνηκε στη Συλλογή των Ανακτόρων και θεωρείται χαμένη εδώ και χρόνια.
Να σημειωθεί πως ο πίνακας όταν παρουσιάστηκε σε έκθεση στο Ζάππειο το 1899, δεν έλαβε καθόλου καλές κριτικές από τον Τύπο της εποχής, τόσο που επηρέασε και την κοσμική Αθήνα και μιλούσαν όλοι απαξιωτικά για το έργο του διάσημου ζωγράφου. Το αποτέλεσμα ήταν ο ίδιος ο Νικόλαος Γύζης να ζητήσει πίσω τον πίνακα του, προστατεύοντας από τη χλεύη το πνευματικό του παιδί.
Υπενθυμίζεται πως πολλά έργα χλευάστηκαν στην εποχή τους και κατά την παρουσίαση τους σε εκθέσεις όπως η Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο και τα γυμνά του Αμεντέο Μοντιλιάνι αλλά όπως απέδειξε η ιστορία, αυτή η χλεύη δεν είχε καμία σημασία, για την μετέπειτα πορεία των έργων και την αξία τους. Η «Δόξα» είναι ένα αριστούργημα της νεότερης Ελλάδας και πλέον δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει.
Ο συγκεκριμένος πίνακας αγοράστηκε πριν από εκατό περίπου χρόνια από τον παππού του κ. Γκέρτσου, Βαγγέλη Παπαστράτο και κληροδοτήθηκε στη μοναχοκόρη τους Χάρι και στον σύζυγό της Θανάση Γκέρτσο και έμεινε στην οικογένεια επί δεκαετίες.
Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου δήλωσε μεταξύ άλλων πως «η δωρεά της «Δόξας» είναι μια προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Ενδυναμώνει τη σχέση του πολίτη με τους θεσμούς, συνδέει τον ιδιωτικό χώρο με τη δημόσια σφαίρα και υπογραμμίζει τον ρόλο που μπορεί να παίξει η υψηλή τέχνη στην αυτογνωσία μας».
Από τη μεριά του ο κ. Γκέρτσος είπε σε δηλώσεις του «Εγώ απλά είχα μια σκέψη η οποία μου ήρθε σχεδόν σαν καθήκον. Να μην περπατά η «Δόξα» μονάχη σε ένα σπίτι, αλλά ανάμεσα στους Έλληνες. Πόσο μάλλον στην Προεδρία της Δημοκρατίας».
Το επίγραμμα του εθνικού μας ποιητή:
Η Καταστροφή των Ψαρών
Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη
Περπατώντας η Δόξα μονάχη
Μελετά τα λαμπρά παλικάρια
Και στην κόμη στεφάνι φορεί
Γινωμένο από λίγα χορτάρια
Που είχαν μείνει στην έρημη γη.
Δ. Σολωμός, Ποιήματα, Ίκαρος
