Η εγκληματολογική έρευνα στον αναπτυγμένο κόσμο, αλλά και το ενδιαφέρον των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της κοινής γνώμης, επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο στα εγκλήματα που διαπράττονται κατά προσώπων (π.χ. ανθρωποκτονία, βιασμός), κατά της ιδιοκτησίας (π.χ. κλοπές και ληστεία) και άλλου είδους εγκλήματα που έχουν ευρύτατες κοινωνικές διαστάσεις, όπως το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων κτλ. Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία, καταγράφεται ότι δράστες τέτοιου είδους εγκλημάτων προέρχονται κυρίως από την χαμηλή κοινωνική τάξη και τα τελευταία χρόνια λόγω της έντονης οικονομικής κρίσης και κοινωνικού αποκλεισμού την υπάλληλη τάξη (underclass). Ως υπάλληλη τάξη θεωρούνται τα κοινωνικά αποκλεισμένα και περιθωριοποιημένα άτομα (π.χ. άστεγοι, τοξικομανείς, μετανάστες κτλ.). Ακόμα και οι πλέον πρόσφατες έρευνες αναπαραστάσεων επιβεβαιώνουν ότι επικρατεί στην κοινή γνώμη, μια στερεοτυπική αντίληψη του εγκληματία, ως «άνδρα, νεότερης και μέσης ηλικίας, προερχόμενου από χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα, αλλοδαπού, με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο ….». Η φυσιογνωμία του εγκληματία άλλωστε έχει επίσης στερεοτυπικά ταυτιστεί στο μυαλό των περισσοτέρων, με την κλασική εικόνα που προβάλλεται από την τηλεόραση και την βιομηχανία του κινηματογράφου, που είναι για τον κλέφτη ή τον δολοφόνο, ο δύσμορφος ή ο ρακένδυτος άνδρας, για τον τρομοκράτη ο μελαμψός άνδρας συνήθως αραβικής καταγωγής, για τον έμπορο ναρκωτικών ο τοξικομανής.
Τι γίνεται όμως με το οικονομικό έγκλημα και με τους λεγόμενους εγκληματίες ΄΄λευκού κολάρου΄΄; Πρώτος ο κοινωνιολόγος Edwin Sutherland, ήδη από το 1949 εισήγαγε τον όρο και την έννοια του εγκληματία του «λευκού κολάρου» (“White Collar Criminality”, American Sociological Review, v.5). Σύμφωνα με τον Sutherland τα εγκλήματα λευκού κολάρου είναι εκείνα τα εγκλήματα που διαπράττονται από ένα άτομο αξιότιμο και υψηλού κοινωνικού κύρους και έχουν άμεση σχέση κυρίως με το οικονομικό έγκλημα, αλλά μπορεί και να ταυτίζονται με κάθε μορφής επιχειρηματική ή εταιρική απάτη ή την διαφθορά. Εγκλήματα όπως η απάτη, η υπεξαίρεση, η κατάχρηση, η απιστία, η πλαστογραφία, η δωροδοκία, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, φοροδιαφυγή κλπ, έχουν τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις στο κράτος αλλά και στην κοινωνία, ενώ οι δράστες δεν ανταποκρίνονται στην στερεότυπη εικόνα του κοινού εγκληματία που έχουμε σχηματίσει, αντιθέτως είναι άτομα υπεράνω υποψίας.
Αυτά τα εγκλήματα διαπράττονται κυρίως από εγκληματίες που προέρχονται από τον επιχειρηματικό χώρο, κατά την άσκηση της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας και είναι δυσκολότερα ανιχνεύσιμα από τα κοινά ποινικά εγκλήματα, ενώ συχνά παραμένουν στην αφάνεια ακόμη και ατιμώρητα καθώς η υψηλή πολιτική, οικονομική ή κοινωνική θέση του δράστη ή οι συνθήκες κάτω από τις οποίες τελούνται, μειώνουν συνήθως τις πιθανότητες ανακάλυψης ή σύλληψης ή καταδίκης κτλ.. Τα στατιστικά δεδομένα διεθνώς άλλωστε έχουν καταδείξει ότι οι εγκληματίες του λευκού κολάρου έχουν πιθανότητες που εγγίζουν το 36% να περάσουν το κατώφλι της φυλακής, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους άλλους (τους μη έχοντες) φθάνει το 53% για εγκλήματα όπου δεν απαιτείται βία και το 80% για εκείνα όπου η βία είναι στοιχείο απαραίτητο της εγκληματικής δράσης.
Η χρηματοοικονομική κρίση, η τραπεζική και δανειακή κρίση, οι «φούσκες» των χρηματιστηρίων, των ασφαλιστικών εταιριών και των στεγαστικών δανείων ανέδειξαν μια νέα γενιά εγκληματιών λευκού κολάρου, αλλά και μια νέα διάσταση του οικονομικού εγκλήματος μη συμβατικής μορφής, το κρατικό -επιχειρηματικό έγκλημα. Οι Michalowski και Kramer το 2006 έδωσαν έναν ολοκληρωμένο ορισμό του ως εξής: κρατικό-επιχειρηματικό έγκλημα συνιστούν οι παράνομες ή κοινωνικά επιβλαβείς ενέργειες που παράγονται από μια αμοιβαία ενδυναμωμένη αλληλεπίδραση μεταξύ πολιτικών ή και πρακτικών από θεσμούς πολιτικής διακυβέρνησης και πολιτικών ή και πρακτικών από θεσμούς οικονομικής παραγωγής και διανομής.
Στην χώρα μας χαρακτηριστικά παραδείγματα που μπορούν να ενταχθούν στο κρατικό-επιχειρηματικό έγκλημα αποτελούν :
Το σκάνδαλο της Siemens, η οποία αποκαλύφθηκε ότι τροφοδοτούσε επί χρόνια με μαύρο χρήμα τα ταμεία των κομμάτων που εναλλασσόταν στην εξουσία. Σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπου οι κυβερνήσεις διεκδίκησαν και πήραν αποζημιώσεις από την εταιρεία, στην Ελλάδα καμία αποζημίωση δεν ζητήθηκε, ούτε δόθηκε. Μετά από δέκα τρία ολόκληρα χρόνια, από τη στιγμή που ξεσκεπάστηκε το σκάνδαλο Siemens, μόνο τρεις εμπλεκόμενοι οδηγήθηκαν στην φυλακή, ενώ οι πρωταγωνιστές του, δηλαδή τα μεγαλοστελέχη της Siemens Hellas, Μιχάλης Χριστοφοράκος, και Χρήστο Καραβέλας έχουν διαφύγει στο εξωτερικό παραμένοντας ατιμώρητοι.
Η αγορά των περίφημων ΄΄υποβρυχίων που γέρνουν΄΄, πρόκειται για μία από τις σοβαρότερες υποθέσεις εξοπλιστικών προγραμμάτων που ερευνήθηκε από τη δικαιοσύνη για μίζες. Αφορούσε την σύμβαση κατασκευής τεσσάρων υποβρυχίων από την γερμανική HDW -Ferrostaal στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, επί υπουργίας του κ. Άκη Τσοχατζόπουλου. Όπως προέκυψε από την πολυετή δικαστική έρευνα της υπόθεσης, κυρίως μέσω υπεράκτιων εταιριών, διακινήθηκε μαύρο χρήμα άνω των 60.000.000 ευρώ, προκειμένου το Ελληνικό Δημόσιο να προμηθευτεί το επίμαχο εξοπλιστικό πρόγραμμα από τη γερμανική εταιρία HDW- Ferrostaal. Η επίμαχη προμήθεια άρχισε να διερευνάται έπειτα από στοιχεία που έστειλαν οι γερμανικές Αρχές, ενώ ο πρώην υπουργός κ. Ακης Τσοχατζόπουλος και οι συγκατηγορούμενοί του έχουν καταδικαστεί για τις «μίζες» που διακίνησαν για την προμήθεια του προγράμματος.
Το γνωστό σκάνδαλο με τις μετοχές – φούσκες και την χειραγώγηση του Χρηματιστηρίου, την περίοδο 1999-2000, έχει καταγραφεί στην δικαστική ιστορία ως η πιο μακρόσυρτη και ατελέσφορη περίπτωση δικαστική έρευνας, καθώς μετά από 19 ολόκληρα χρόνια η ελληνική δικαιοσύνη αποφάνθηκε πως είναι αθώοι όλοι κατηγορούμενοι στην υπόθεση. Παράλληλα με την δικαστική έρευνα και ενώ ήταν ακόμη σε εξέλιξη, η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου το καλοκαίρι του 2011 πριν παραδώσει στην κυβέρνηση Λουκά Παπαδήμου, ψήφισε με τον Ν. 4002/2011 (ΦΕΚ Α΄ 180/22.8.2011), αναδρομική ρύθμιση που ανατρέχει στο έτος 1997, σύμφωνα με την οποία δεν ελέγχονται πλέον οι υπουργοί Οικονομικών που τοποθέτησαν σε ιδιωτικές τράπεζες μέρος των «διαθεσίμων» του Ελληνικού Δημοσίου «προς διασφάλιση της σταθερότητας και της συστημικής ευστάθειας του τραπεζικού συστήματος».
Το περίφημο σκάνδαλο της λίστας Λαγκάρντ που περιέχει 2.062 ονόματα Ελλήνων, μεταξύ των οποίων πολλοί επώνυμοι και διάσημοι με καταθέσεις στην τράπεζα ΗSBC στη Γενεύη της Ελβετίας, για το χρονικό διάστημα από το Νοέμβριο του 2005 μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2007. Ομοίως και το σκάνδαλο της λίστας Μπόργιανς που περιλάμβανε στοιχεία για 10.588 Έλληνες με καταθέσεις σε ελβετική Τράπεζα, συνολικά 3,9 δισ. ελβετικά φράγκα για το 2006 και 2,9 δισ. ελβετικά φράγκα για το 2008. Οι περιπέτειες των δύο καταλόγων με τα χιλιάδες ονόματα εύπορων Ελλήνων, οι οποίοι έβγαλαν τα χρήματά τους (νόμιμα ή «μαύρα») σε τράπεζες του εξωτερικού, είναι γνωστές από δημοσιεύματα του τύπου, ωστόσο πέρασε μάλλον απαρατήρητη η απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, με την οποία παραγράφηκαν οι υποθέσεις που περιλαμβάνονται στις συγκεκριμένες λίστες. Πριν αποφανθεί βέβαια η δικαιοσύνη, ήδη από τις 21/2/2013 είχε εκδοθεί από τον Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Εσόδων η υπ’ αρ. ΠΟΛ 1033/21.2.2013 Εγκύκλιος με τίτλο «Διευκρινίσεις στο πλαίσιο χειρισμού των υποθέσεων φορολογουμένων που έχουν αποστείλει εμβάσματα στο εξωτερικό κατά τα έτη 2009-2011». Πρόκειται για επωφελή μεταχείριση εμβασμάτων εξωτερικού, με την οποία παρέχεται η δυνατότητα εκπρόθεσμης κατάθεσης δήλωσης, ότι τα χρήματα προέρχονται από δωρεά και με αυτό τον τρόπο μη δηλωμένα εμβάσματα εξωτερικού, νομιμοποιούνται.
Οι πρωταγωνιστές των ανωτέρω κρατικό-επιχειρηματικών εγκλημάτων, χαρακτηρίζονται ως εγκληματίες του «λευκού κολάρου» (“White Collar Criminality”, καθώς ανήκουν στην πολιτικοοικονομική ελίτ της κοινωνίας, με ισχυρή επιρροή σε αυτή, τελώντας οικονομικά εγκλήματα τεραστίων ποσών. Η ποινική αντιμετώπιση τους εξάλλου επιβεβαιώνει τα πορίσματα της μελέτης του εγκληματολόγου Sutherland, καθώς οι περισσότεροι, είτε απαλλάχθηκαν των κατηγοριών λόγω παραγραφής, είτε εξέτισαν πολύ μικρό μέρος της ποινής τους και κυκλοφορούν ελεύθεροι.
Του Παναγιώτη Γεωργιάδη
Δικηγόρος Παρ΄ Αρείω Πάγω
Α. Συντονιστής της δημοτικής παράταξης του Δήμου Θεσσαλονίκης “Θεσσαλονίκη Μαζί”
https://pglawfirm.gr/, https://pglawfirm.gr/thessalonikimazi/
facebook pages : PG Law Firm, Γεωργιάδης Παναγιώτης-Θεσσαλονίκη Μαζί-Ανοιχτή πόλη
#μενουμε_speedy
#menoume_speedy
