Άρθρο του Παύλου Παυλίδη αναπληρωτή καθηγητή Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας Δ.Π.Θ.
Για να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη του πολίτη στο δικαστικό σύστημα και στην αντικειμενική και αμερόληπτη απόδοση της δικαιοσύνης, είναι επιτακτική η αναγκαιότητα για την ύπαρξη επιστημονικών κριτηρίων στις εγκληματολογικές και ιατροδικαστικές επιστήμες. Η απόφαση του δικαστικού σώματος σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να στηρίζεται στα κριτήρια αυτά έτσι ώστε και οι ίδιοι οι δικαστές να είναι ηθικά ικανοποιημένοι ως προς την αντικειμενικότητα της απόφασης τους.
Η Στατιστική είναι ένα ευρύ διεπιστημονικό πεδίο που χρησιμοποιείται για να απαντήσει σε όλους τους επιστημονικούς και ερευνητικούς τομείς, και που επικεντρώνεται στην εξέλιξη και τη μελέτη μεθόδων για τη συλλογή, την εξέταση, την αποσαφήνιση και την παρουσίαση εμπειρικών δεδομένων. Τα ερωτήματα που τίθενται σε διάφορους επιστημονικούς τομείς παρακινούν τους στατιστικολόγους να αναπτύξουν νέες στατιστικές μεθόδους, θεωρίες και μια ποικιλία μαθηματικών και υπολογιστικών εργαλείων. Τα στατιστικά εργαλεία έχουν μεγαλύτερη αξιοπιστία και χρησιμοποιούνται στη λήψη δικαστικών αποφάσεων σε περίπτωση αμφιβολίας, παρουσιάζοντας τις έννοιες της διακύμανσης και της προκατάληψης με κατανοητό τρόπο.
Η χρήση στατιστικών προσεγγίσεων στην δικαστική αίθουσα είναι ένας κυρίαρχος τρόπος για να αποδειχθούν τα επιστημονικά ευρήματα στο δικαστήριο. Η σωστή εφαρμογή της στατιστικής είναι σημαντική καθώς δύναται να διαμορφώσει την άποψη του δικαστηρίου. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι στην εσφαλμένη ερμηνεία των αποτελεσμάτων με συνέπεια την παραπλάνηση του δικαστηρίου οδηγώντας σε τελείως διαφορετικά αποτελέσματα. Οι λανθασμένες ερμηνείες αποτελούν μια πρόκληση και μια δυσκολία για τους υπηρετούντες το νόμο. Εάν εσφαλμένα πορίσματα παρουσιαστούν στο δικαστήριο, και λόγω έλλειψης γνώσεων σε αυτόν τον συγκεκριμένο επιστημονικό τομέα, το δικαστήριο μπορεί να οδηγηθεί σε εσφαλμένη εφαρμογή των αρχών της νομοθεσίας, με αποτέλεσμα τη διαμόρφωση μιας προκατειλημμένης γνώμης και μιας τελείως διαφορετικής απόφασης.
Στον τομέα της ιατροδικαστικής και των εγκληματολογικών επιστημών, η στατιστική έχει αναδειχθεί ως βασικός επιστημονικός άξονας. Η ιατροδικαστική επιστήμη είναι η εφαρμογή των αρχών και των τεχνικών όλων των ιατρικών επιστημών στο δικαστήριο. Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις πλευρές, γίνεται κρισιμότερο τα στοιχεία όλο και περισσότερο να βασίζονται μόνο σε επιστημονικά και στατιστικά αποδεδειγμένες μεθόδους. Οι αναδυόμενες δυσκολίες στον τομέα της εγκληματολογίας υποστηρίζονται ενεργά και από τις στατιστικές προσεγγίσεις. Ο σχεδιασμός της μελέτης, η συλλογή και η ανάλυση των δεδομένων, τα στατιστικά συμπεράσματα και τα δεδομένα αναφοράς είναι όλα τα σχετικά στοιχεία της στατιστικής ανάλυσης.
Σε μια σκηνή εγκλήματος, ο ιατροδικαστής μπορεί να βρει μια σειρά από αποδεικτικά στοιχεία και ενδείξεις για την αναπαράσταση ολόκληρης της σκηνής του εγκλήματος και να ταυτοποιήσει έτσι το δράστη. Η εξέταση και η ερμηνεία των διαπιστωθέντων στοιχείων έχουν καθοριστικό ρόλο στην ιατροδικαστική επιστήμη. Τα ευρήματα από την έρευνά του θα πρέπει να συνοψισθούν και να καταγραφούν στην ιατροδικαστική έκθεση δίδοντας έτσι τη δυνατότητα στον δικαστικό λειτουργό να αποφασίσει με αντικειμενικά και επιστημονικά τεκμηριωμένα κριτήρια.
Τα ερωτήματα περί της ανάλυσης και της ερμηνείας των εγκληματολογικών και των ιατροδικαστικών δεδομένων πάντα υπάρχουν. Σε πολλές περιπτώσεις οι δράστες αποχώρησαν ελεύθεροι απλά και μόνο εξαιτίας ανεπαρκών αποδεικτικών στοιχείων και ακατάλληλης ερμηνείας των δεδομένων, οδηγώντας έτσι, σε λανθασμένες ετυμηγορίες. Κατά συνέπεια υπάρχει η αναγκαιότητα για ισχυρότερα επιστημονικά κριτήρια στις εγκληματολογικές και ιατροδικαστικές επιστήμες για να διατηρηθεί η πίστη του πολίτη στο δικαστικό σύστημα.
Κάποια από τα εργαλεία των ιατροδικαστικών επιστημών που βοηθούν στο να οδηγηθεί η αίθουσα του δικαστηρίου σε ασφαλή συμπεράσματα χωρίς να εμπλακεί σε οποιοδήποτε αίνιγμα συνοψίζονται στα εξής:
- Μοτίβα αίματος. Η ανάλυση των μοτίβων του αίματος σε μια σκηνή εγκλήματος απαιτεί υψηλή στατιστική προσέγγιση. Ο σχηματισμός σταγόνων αίματος διαφορετικών μεγεθών, η αρχική τους διάμετρος, η ταχύτητα και η επιτάχυνση των σταγόνων μπορεί να εξηγηθεί καλύτερα από την αστάθεια Rayleigh – Taylor (δυναμική των ρευστών που βασίζεται σε πειραματική μελέτη και στατιστικές προσεγγίσεις). Όλα τα δεδομένα προβλέπονται και συγκρίνονται με τις πειραματικές πληροφορίες, οι οποίες είναι ήδη διαθέσιμες.
- Ανάλυση DNΑ. Όταν ένα δείγμα βιολογικού υγρού βρίσκεται σε οποιαδήποτε σκηνή εγκλήματος, το πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι αν είναι αίμα ή όχι. εάν είναι αίμα, τότε ερωτήματα όπως η προέλευση του αίματος, η ομάδα αίματος του και το πιο σημαντικό, εάν η ανάλυση DNA είναι αξιόπιστη για αυτό ή όχι πάντα υπάρχουν. Το ερώτημα θα ήταν αν το DNA είναι του δράστη ή όχι; Η πιθανότητα αυτής της αντιστοίχισης DNA να συμβεί τυχαία είναι πολύ μικρή, επομένως το συμπέρασμα είναι ότι χρησιμοποιείται ως απόδειξη εναντίον του κατηγορουμένου, καθώς πιθανότατα δεν συνέβη τυχαία. Όταν το δικαστήριο συνεργάζεται με τέτοια αποδεικτικά στοιχεία, λαμβάνουν υπόψη το αποδεκτό εύρος σφαλμάτων και τους παράγοντες κινδύνου. Ωστόσο, εάν ο στατιστικός κίνδυνος και το στατιστικό λάθος μπορούν να προσδιοριστούν με ακρίβεια, η απόφαση του δικαστηρίου είναι στατιστικά αποδεδειγμένη και βάσιμη.
- Σημεία πυροβόλων όπλων και οργάνων πλήξης. Η βαλλιστική εξέταση συνίσταται στην εξέταση και αναγνώριση των γραμμικών γνωρισμάτων ενός πυροβόλου όπλου και τα εντυπώματα που απομένουν στους κάλυκες τα οποία και συγκρίνονται στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Αυτά τα εντυπώματα είναι μοναδικά, γνωστά και ως βαλλιστικά αποτυπώματα. Υπάρχει πάντα η πιθανότητα (έστω και απειροελάχιστη) εάν τα πυροβόλα όπλα κατασκευάστηκαν διαδοχικά στο ίδιο εργοστάσιο και όταν ταιριάζουν οι σφαίρες και οι κάλυκές τους, να έχουν παρόμοια εντυπώματα. Έτσι, αυτά τα παρόμοια γνωρίσματα μπορούν να δημιουργήσουν σύγχυση και να οδηγήσουν σε σοβαρές συνέπειες για τον κατηγορούμενο λόγω της ψευδώς θετικής αντιστοίχισης. Σε αυτήν την περίπτωση, ο ρόλος μιας στατιστικής προσέγγισης για τη βαλλιστική σύγκριση γίνεται πολύ σημαντικός, όσο και η σύγκριση του DNA. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο στόχος είναι να παρέχεται μια εκτιμώμενη πιθανότητα στατιστικού σφάλματος, ώστε οι δικαστές να μπορούν να αποφασίσουν ορθά για τον ένοχο ή τον αθώο με βάση τη στατιστική προσέγγιση, η οποία είναι πιο επιστημονικά αποδεδειγμένη.
- Εξέταση εγγράφων. Η εφαρμογή της στατιστικής στον τομέα της εξέτασης εγγράφων ή της γραφής βελτιώνει την αποδοχή της έκθεσης στην αίθουσα του δικαστηρίου. Τα γραφολογικά χαρακτηριστικά σε σύγκριση με τα αμφισβητούμενα έγγραφα από τη συλλογή δειγμάτων γραφής από τους γνωστούς συγγραφείς δίνουν την κατεύθυνση προς υποστήριξη της εγκληματολογικής εξέτασης εγγράφων.
Η στατιστική ανάλυση που χρησιμοποιείται στο δικαστήριο και η σωστή μελέτη με ελάχιστο σφάλμα μπορούν να βοηθήσουν στην διαμόρφωση αντικειμενικής απόφασης στην αίθουσα του δικαστηρίου. Όλες οι μορφές αποδείξεων έχουν κάποιο βαθμό αβεβαιότητας. Ωστόσο, εάν το μέγεθος της αβεβαιότητας μπορεί να ποσοτικοποιηθεί χρησιμοποιώντας τη στατιστική προσέγγιση, τότε θα αυξήσει το επίπεδο εμπιστοσύνης στα πειστήρια που παρατίθενται.
Πηγή: theconversation.com
