Η φετινή 8η Μάρτη είναι διαφορετική από τις προηγούμενες. Βρίσκει την ελληνική κοινωνία μπροστά σε ένα πρωτοφανές κύμα καταγγελιών για τη σεξουαλική βία και τη χώρα σε ένα παρατεταμένο λοκντάουν για περισσότερο από ένα χρόνο. Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, τα αιτήματα για ισότητα των φύλων είναι τρομερά επίκαιρα και η κοινωνία έτοιμη για αλλαγές προς μια πιο δίκαιη κοινωνία, με περισσότερη έμφυλη ισότητα, λιγότερη σεξουαλική βία, λιγότερα στερεότυπα. Είναι κάτι απλό αυτό; – Όχι, δεν είναι. Απαιτεί στρατηγικό σχέδιο, πολιτική βούληση και όραμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ είναι έτοιμος να αναλύσει και να συζητήσει το πρόγραμμά του για την ισότητα των φύλων. Το παρόν κείμενο αποτελεί μια προσπάθεια εξειδίκευσης του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, βασισμένη στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων, που είχε καταρτίσει ως Κυβέρνηση.
Στρατηγικοί στόχοι για την ισότητα των φύλων
- Η προώθηση της ισότητας των φύλων στην αγορά εργασίας και η εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής
- Η προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών με έμφαση στην εξάλειψη των πολλαπλών διακρίσεων που υφίστανται οι γυναίκες ΑμεΑ, οι γυναίκες μετανάστριες και πρόσφυγες, μακροχρόνια άνεργες, μονογονείς, Ρομά και άλλες ευπαθείς κοινωνικά ομάδες γυναικών
- Η πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών στην οικογένεια, την εργασία και την κοινωνία
- Η προώθηση της ισότητας στην εκπαίδευση, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, τα μέσα ενημέρωσης, την υγεία
- Η ισόρροπη συμμετοχή των γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων
ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ
Όσον αφορά τον τομέα της Εργασίας, εντοπίζεται το πρόβλημα της χαμηλής απασχόλησης των γυναικών σε σχέση με αυτή των ανδρών, το οποίο επιδεινώθηκε εν μέσω πανδημίας, γιατί αυξήθηκαν οι φροντιστικές δραστηριότητες των γυναικών, δηλαδή η μη αμειβόμενη οικιακή εργασία. Επιπλέον, οι εργαζόμενες γυναίκες κατέχουν συνήθως πιο χαμηλά αμειβόμενες και περισσότερο επισφαλείς θέσεις εργασίας από τους άνδρες, συχνά με μηδαμινά περιθώρια ανέλιξης. Τα παραπάνω έχουν ως αποτέλεσμα, εκτός από το έμφυλο χάσμα στην εργασία και το έμφυλο συνταξιοδοτικό χάσμα. Άρα λοιπόν, τα μέτρα αντιμετώπισης του έμφυλου συνταξιοδοτικού χάσματος σχετίζονται άμεσα με τα μέτρα για την αντιμετώπιση των έμφυλων ανισοτήτων στον χώρο της εργασίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει τη χορήγηση στις γυναίκες συνταξιοδοτικών μορίων για τη διακοπή της σταδιοδρομίας, που συνδέεται με την παροχή φροντίδας. Οι μειωμένες αποδοχές, τα υψηλότερα ποσοστά μερικής απασχόλησης και τα χρονικά κενά στη σταδιοδρομία των γυναικών λόγω ευθυνών φροντίδας, πρέπει να ληφθούν υπόψη από τα σύγχρονα συνταξιοδοτικά συστήματα. Όσον αφορά τη μείωση του έμφυλου μισθολογικού χάσματος κατά την εργασία, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το πετύχει μια κυβέρνηση. Ενδεικτικά: ενθάρρυνση των επιχειρήσεων για την εκπόνηση Σχεδίων Ισότητας, για την προώθηση της αρχής της Ίσης Αμοιβής για Ίση Εργασία, ποσόστωση φύλου στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών, πολιτικές μισθολογικής διαφάνειας, αλλά και επιμόρφωση του ΣΕΠΕ σε θέματα ισότητας και ίσης μεταχείρισης. Επιπλέον, όσον αφορά την προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας, είναι σημαντική η αναζήτηση φορολογικών και ασφαλιστικών κινήτρων για την ενθάρρυνση των γυναικών, καθώς και η ένταξη της οπτικής του φύλου σε δράσεις των επιχειρήσεων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
Όσον αφορά την συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, η βελτίωση της νομοθεσίας όσον αφορά τις άδειες μητρότητας και πατρότητας είναι εκ των ων ουκ άνευ, καθώς επίσης και η δημιουργία ενός ιδιαίτερα στιβαρού προστατευτικού πλαισίου της άδειας ανατροφής των ΙΔΟΧ, αυτοαπασχολούμενων και ωφελούμενων από προγράμματα του ΟΑΕΔ γυναικών, καθώς επίσης και για την προστασία των εγκύων ή μητέρων από την εργοδοτική αυθαιρεσία. Το πρώτο όμως και κύριο είναι η ενθάρρυνση ανδρών και γυναικών για την ίση κατανομή των οικιακών ευθυνών και για την εξάλειψη των στερεοτύπων για το ρόλο των δύο φύλων στο σπίτι και στην οικογένεια, κάτι που απαιτεί ενημερωτικές καμπάνιες, εκπαίδευση, κίνητρα και φυσικά εκπαίδευση από μικρή ηλικία.
ΕΞΑΛΕΙΨΗ ΠΟΛΛΑΠΛΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΜΑΔΕΣ
Σύμφωνα και με τις επιταγές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε κάθε κράτος-μέλος, η διάσταση του φύλου οφείλει να είναι ορατή στις πολιτικές που σχεδιάζονται και εφαρμόζονται για τις ευπαθείς κοινωνικά ομάδες, από όλους τους συναρμόδιους θεσμικούς φορείς. Στο πλαίσιο αυτό, είναι απαραίτητη η επιμόρφωση και η ευαισθητοποίηση δημόσιων λειτουργών όπως του νοσηλευτικού και ιατρικού προσωπικού – αναγνώριση θυμάτων βίας, trafficking, κλπ – , του προσωπικού των υπηρεσιών Πρώτης Υποδοχής και των εργαζόμενων στα Κέντρα Φιλοξενίας Προσφύγων και Μεταναστών, του ένστολου προσωπικού της ΕΛ.ΑΣ και των σωφρονιστικών υπαλλήλων, των ΟΤΑ, των επαγγελματιών στον τομέα της τοξικοεξάρτησης, κοκ. Επιπλέον, η διεξαγωγή ερευνών και μελετών, η εκπόνηση εργαλείων και δεικτών για τις κατηγορίες γυναικών που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις είναι απαραίτητο στοιχείο για τον σχεδιασμό πολιτικών. Τα προγράμματα κατάρτισης-απόκτησης επαγγελματικών δεξιοτήτων ή η δημιουργία προγραμμάτων κοινωνικής επιχειρηματικότητας (ΚΟΙΝΣΕΠ), που θα στελεχώνονται από αποφυλακισμένες γυναίκες, γυναίκες μονογονείς, θύματα βίας, μετανάστριες κλπ, τα προγράμματα ενίσχυσης κοινωνικών δεξιοτήτων μαθητριών Ρομά με στόχο την σχολική ένταξη, τα προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης παιδιών αλλοδαπών γυναικών ή Ρομά, απαιτούν αρχικά τη διεξαγωγή ερευνών-μελετών, την επάρκεια σε στατιστικά και τη δημιουργία εργαλείων. Φορείς όπως η ΓΓΙΦ, το ΚΕΘΙ, το ΕΚΚΑ, έχουν τεράστια εμπειρία, αυτό που λείπει είναι η πολιτική βούληση, λόγω μιας παρωχημένης αντίληψης ότι οι μελέτες και οι έρευνες είναι «πεταμένα λεφτά». Στην πραγματικότητα, «πεταμένα λεφτά» είναι ό,τι γίνεται χωρίς να βασίζεται σε ερευνητικά δεδομένα.
ΕΜΦΥΛΗ ΒΙΑ
Η καταπολέμηση της έμφυλης, ενδοοικογενειακής και σεξουαλικής βίας πρέπει να είναι ανάμεσα στις προτεραιότητες των πολιτικών ισότητας του επόμενου διαστήματος. Το Δίκτυο Δομών για την πρόληψη και εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών πρέπει να ενισχυθεί, να επεκταθεί σε κάθε άκρη της Ελλάδος και να γίνουν οι δομές του (Συμβουλευτικά Κέντρα, Ξενώνες Φιλοξενίας, τηλεφωνική γραμμή SOS15900) μόνιμες δομές του κράτους. Κάθε Δήμος οφείλει να αποκτήσει το δικό του Συμβουλευτικό Κέντρο για γυναίκες και η Πολιτεία να φροντίσει να δημιουργηθούν και να εφαρμοστούν προληπτικές παρεμβάσεις και θεραπευτικά προγράμματα και για τους δράστες ενδοοικογενειακής, έμφυλης βίας και σεξουαλικών αδικημάτων. Επιπλέον, η θεσμική μέριμνα για την επαγγελματική αποκατάσταση των γυναικών, θυμάτων έμφυλης βίας και η λήψη μέτρων διευκόλυνσής τους στην εργασία, κατά τα πρότυπα της Ισπανίας, είναι ιδιαίτερα σημαντική.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ, ΜΜΕ, ΥΓΕΙΑ
Η προώθηση της ισότητας των φύλων σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και έρευνας είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η διαμόρφωση ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού πλαισίου σπουδών τόσο για την πρωτοβάθμια όσο και για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με ενσωματωμένη οριζόντια τη διάσταση του φύλου, αλλά και η ένταξη του μαθήματος της σεξουαλικής εκπαίδευσης στα σχολεία είναι βασικός πυλώνας της έμφυλης ισότητας.
Όσον αφορά την πολιτιστική δημιουργία, αυτή λειτουργεί ως δέκτης και πομπός τυποποιημένων αντιλήψεων και στερεοτύπων. Κάθε πολιτιστικό προϊόν αντικατοπτρίζει τις δεσπόζουσες ταξικές, φυλετικές και έμφυλες αναπαραστάσεις και φέρει αναπόφευκτα τη σφραγίδα των κοινωνικών αντιλήψεων των δημιουργών. Και η πιο ανεπαίσθητη υποψία ρατσιστικού και σεξιστικού μηνύματος, όταν προβάλλεται ως «καλλιτεχνική δραστηριότητα» έχει ισχυρό αντίκτυπο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Για τον λόγο αυτό, η προώθηση της ισότητας των φύλων στην πολιτιστική δημιουργία έχει διττό ρόλο: από τη μία την προσπάθεια εξάλειψης στερεοτύπων μέσω της ενίσχυσης του καλλιτεχνικού έργου ανδρών και γυναικών που προωθεί την ισότητα και από την άλλη την ενίσχυση γυναικών δημιουργών, στους τομείς που υποεκπροσωπούνται.
Στην εξάλειψη προκαταλήψεων και στερεοτύπων σημαντικό ρόλο μπορούν να παίξουν και τα ΜΜΕ, υπό την προϋπόθεση της καθιέρωσης ενός θεσμικού πλαισίου για την εξάλειψη του σεξισμού, του ρατσισμού, της εμπορευματοποίησης του γυναικείου σώματος, της ομοφοβίας, της τρανσφοβίας και των διακρίσεων σε βάρος των ευπαθών κοινωνικών ομάδων. Η ευαισθητοποίηση και επιμόρφωση των επαγγελματιών των ΜΜΕ – δημόσιων και ιδιωτικών – αλλά και η θεσμική ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στο ΕΣΡ και στα συλλογικά όργανα των ΜΜΕ οφείλει να βρίσκεται διαρκώς στον σχεδιασμό της Πολιτείας.
Ο αθλητισμός συνιστά επίσης έναν χώρο έντονων διακρίσεων και στερεοτυπικών αντιλήψεων μεταξύ γυναικών και ανδρών, καθώς θεωρείται ένα προνομιακό πεδίο δράσης των ανδρών, όπου οι γυναίκες υπολείπονται τόσο σε επίπεδο συμμετοχής όσο και διοίκησης και δεν απολαμβάνουν τις ίδιες ευκαιρίες ένταξης, ενασχόλησης και επαγγελματικής απορρόφησης, παρά την πρόοδο που έχει συντελεστεί. Η επαναφορά της ποσόστωσης φύλου στα ΔΣ των αθλητικών σωματείων, η εκπόνηση Κώδικα Συμπεριφοράς Προπονητών/ριών με αναφορά σε θέματα σεξουαλικής βίας και παρενόχλησης και η ενσωμάτωση της οπτικής του φύλου στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών Φυσικής Αγωγής είναι μόνο μερικές από τις προτάσεις που εύκολα μπορούν να υλοποιηθούν.
Όσον αφορά την υγεία, παρά το γεγονός ότι η απόκλιση στο προσδόκιμο ζωής μεταξύ των δύο φύλων παραμένει υπέρ των γυναικών, οι γυναίκες έχουν λιγότερα χρόνια υγιούς ζωής, μεγαλύτερη νοσηρότητα και χειρότερους δείκτες ευεξίας και λειτουργικότητας. Επιδίωξη, στον τομέα αυτό, πρέπει να αποτελεί ο σχεδιασμός και η παροχή υπηρεσιών υγείας με βάση τις διαφορετικές ανάγκες των φύλων. Έμφαση πρέπει να δοθεί στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, με δωρεάν υπηρεσίες για όλες τις γυναίκες. Επίσης, προτεραιότητα πρέπει να αποτελέσει η άρση των έμφυλων στερεοτύπων στον τομέα της υγείας και η ιδιαίτερη μέριμνα στις ανάγκες των ειδικών και ευάλωτων ομάδων του γυναικείου πληθυσμού που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις, με την ενδυνάμωση του θεσμού της/του διαμεσολαβήτριας/ή υγείας για τη διευκόλυνση των ομάδων αυτών σε υπηρεσίες υγείας όλων των βαθμίδων.
ΙΣΟΡΡΟΠΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ ΚΕΝΤΡΑ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ
Η ισόρροπη συμμετοχή ανδρών και γυναικών στα κέντρα λήψης αποφάσεων συνιστά ουσιαστική προϋπόθεση για την επίτευξη της διαφάνειας και της λογοδοσίας των κυβερνήσεων και της διοίκησης και της αειφόρου ανάπτυξης σε όλους τους τομείς της ζωής (Διακήρυξη Δράσης του Πεκίνου, 1995). Η εφαρμογή, λοιπόν, και η αύξηση (40%) της ποσόστωσης φύλου στις εθνικές, αυτοδιοικητικές, κ.ά. εκλογές είναι κάτι παραπάνω από μια «θετική διάκριση», καθώς επίσης και στα ΔΣ των Δημοσίων φορέων και των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης. Δεν είναι λίγες οι κυβερνήσεις χωρών που έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζουν την ίση συμμετοχή (50%-50%) των φύλων σε κυβερνητικά πόστα και μέχρι στιγμής βγαίνουν δικαιωμένες. Απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή των παραπάνω είναι η αποφασιστικότητα των κομμάτων, το θάρρος των πολιτικών αρχηγών και η διορατικότητα του πολιτικού συστήματος γενικότερα.
Ένας άλλος κόσμος, φεμινιστικός, αντικαπιταλιστικός, αντιπατριαρχικός είναι εφικτός. Γυναίκες και άνδρες οφείλουμε να παλέψουμε γι’ αυτό.
