Μανόλης Λαμτζίδη, Δικηγόρος, Αντιπρόεδρος Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας
Το ζήτημα της τύχης της «Μαρίνας Αρετσούς» ήρθε στη δημοσιότητα πρόσφατα χάρη στις κινητοποιήσεις των πολιτών και ορισμένων συλλογικοτήτων και όχι χάρη στην πρωτοβουλία των δημοτικών παρατάξεων ή και της διοίκησης του Δήμου Καλαμαριάς , οι οποίες έδειχναν ότι «υπνώττουν» ή ότι «στρουθοκαμηλίζουν».
Οι παρατάξεις και η διοίκηση του Δήμου Καλαμαριάς αντέδρασαν όχι έγκαιρα και ακαριαία, αλλά με καθυστέρηση, αφού προηγήθηκαν οι κινητοποιήσεις των πολιτών και αφού έλαβε εκτεταμένη δημοσιότητα το ζήτημα.
Το πραγματικό δίλημμα σήμερα δεν είναι αν «πωλείται» ή «δεν πωλείται» η «Μαρίνα», αλλά αν την θέλουμε σύγχρονη, ανταγωνιστική και λειτουργική με απλές υποστηρικτικές λειτουργίες και ένα “REMEZZO” στην υπηρεσία των δημοτών, ένα σύγχρονο Αλιευτικό Καταφύγιο στη υπηρεσία των αλιέων, την αίθουσα «ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑ» και το «Καφενείο του Ψαρά» στη διάθεση του Δήμου ή έναν μικρό «αριστοκρατικό» οικισμό δίπλα στη θάλασσα (“by the sea”), που θα επιβαρύνει οικιστικά και περιβαλλοντικά την περιοχή και θα «καταπιεί» τους πιο πάνω υπόλοιπους χώρους γεμίζοντας με υπερκέρδη τους «επενδυτές» ακυρώνοντας το όραμα για ένα ενιαίο παραλιακό μέτωπο αισθητικά και περιβαλλοντικά άρτιο , που θα σέβεται τα συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα των πολιτών και θα κινείται στη λογική της βιώσιμης ανάπτυξης.
Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις των πολιτών ανέδειξαν στην πραγματική και δραματική του διάσταση το δίλημμα αυτό και έθεσαν τη δημοτική αρχή της Καλαμαριάς και την Περιφέρεια ΚΜ ενώπιον των ευθυνών τους.
Μια μικρή ιστορική αναδρομή είναι απαραίτητη .
Με την με αρ. 1131/2016 απόφασή της η Ολομέλεια του ΣτΕ απόρριψε την από 29 Οκτωβρίου 2012 αίτηση ακύρωσης που υπόγραφαν – μεταξύ των άλλων – ο τέως Δήμαρχος Καλαμαριάς Αλεξιάδης Μενέλαος, ιδιώτες και άλλες συλλογικότητες , με την οποία προσέβαλαν την με αρ. 218/13-8-2012 (ΦΕΚ Β’ 2322/13-08-2012) Κ.Υ.Α. της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων περί μεταφοράς («παραχώρησης») στην εταιρεία «Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου» (ΤΑΙΠΕΔ) του «Τουριστικού Λιμένα Αρετσού Καλαμαριάς».
Η αίτηση συνοδευόταν από υπογραφές διαμαρτυρίας 2.300 δημοτών Καλαμαριάς.
Επομένως, η πράξη εκείνη της πολιτείας έχει ισχυροποιηθεί και σήμερα, η «Μαρίνα» έχει περιέλθει από τότε με τη «βούλα» του ΣτΕ κατά χρήση -όχι κατά κυριότητα- στο ΤΑΙΠΕΔ.
Πρόκειται για μία σαφή νομική ήττα της τοπικής κοινωνίας , που επιτρέπει με τη «βούλα του νόμου» (της Κυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου ) την «κατά χρήση παραχώρηση» του χώρου στο ΤΑΙΠΕΔ -πάντως όχι την «μεταβίβαση της κυριότητας με αντάλλαγμα » (πώληση)- σε τρίτους, τους υποψήφιους «επενδυτές»
Η νομική αυτή ήττα -κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και όρους – όμως μπορεί να μετατραπεί σε νίκη της τοπικής κοινωνίας «στα σημεία» !
Συγκεκριμένα :
Με την ίδια αυτή δικαστική απόφαση οριοθετήθηκαν οι δυνατότητες παρέμβασης των πολιτών στην απόλαυση θεμελιωδών δικαιωμάτων τους, που θίγονται από την «παραχώρηση της χρήσης» και ορίστηκε ένα ελάχιστο πλαίσιο , μέσα στο οποίο επιτρεπόταν να υλοποιηθεί η «ιδιωτικοποίηση» της «Μαρίνας». Και αυτό συντελέστηκε κάτω από το σφυροκόπημα των συνηγόρων των προσφευγόντων-στους οποίους συγκαταλέγεται και ο υπογράφων- και την ηθική πίεση που δέχθηκαν από το κείμενο με τις 2.300 υπογραφές.
Συγκεκριμένα έγινε δεκτό ότι:
- Έννομο συμφέρον για την προάσπιση δικαιώματος που έχει σχέση με τα «κοινόχρηστα πράγματα» στα όρια του Δήμου Καλαμαριάς έχουν όλοι οι κάτοικοι της Καλαμαριάς, αλλά και όλοι οι συλλογικοί φορείς, που δραστηριοποιούνται στην προστασία του περιβάλλοντος
- Συμπεριλήφθηκαν ρητά στα «δημόσια πράγματα» (άρθρ. 967 ΑΚ και 22 ν. 2971/2001 ) που ανήκουν κατά πλήρη κυριότητα στο Ελληνικό Δημόσιο οι λιμένες και οι τουριστικοί λιμένες με προορισμό την άμεση εξυπηρέτηση δημοσίου σκοπού, δηλαδή την «κοινοχρησία» .
- Τέθηκε ως επιπλέον κριτήριο για την παραχώρηση ότι ΕΞΥΠΗΡΕΤΕΙΤΑΙ και ΔΕΝ ΑΝΑΙΡΕΙΤΑΙ η κοινή χρήση, και γίνεται εφικτή η «απόλαυσή» τους από «το κοινό».
- Υποδεικνύεται η διατήρηση του ελέγχου εκ μέρους του Δημοσίου στο ΤΑΙΠΕΔ και η συνέχιση της άσκησης «κρατικής εποπτείας».
Επομένως, «νομοθετήθηκαν» τρείς επιπλέον προϋποθέσεις -κριτήρια προκειμένου να προχωρήσει η διαδικασία :
Α. Η «κοινοχρησία» δηλαδή η ελεύθερη και απρόσκοπτη διάβαση και περιήγηση όλων ανεξαίρετα των πολιτών κατά μήκος του παραλιακού μετώπου
Β. Η δυνατότητα αισθητικής «απόλαυσης» της θέας από «το κοινό».
Γ. Η διατήρηση του ελέγχου στο ΤΑΙΠΕΔ εκ μέρους του Δημοσίου και η συνέχιση της άσκησης «κρατικής εποπτείας», δηλαδή η θέση του όποιου ιδιώτη κάτω από τον δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο. Τον ελεγκτικό αυτό ρόλο μπορούν να παίξουν- αν το επιδιώξουν- ο οικείος Δήμος Καλαμαριάς και η Περιφέρεια Κ.Μ.
Α. Ωστόσο, κατά την περαιτέρω μεταβίβαση δικαιωμάτων σε τρίτους από το ΤΑΙΠΕΔ θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη ορισμένα κρίσιμα πραγματικά γεγονότα ότι δηλαδή εντός της έκτασης της «Μαρίνας» «….Υπάρχουν καταγραμμένα και εντοπισμένα τα ΑΚ 21960 και ΑΚ 21963 ανταλλάξιμα κτήματα…» , που διαχειριζόταν τότε η Κτηματική Υπηρεσία Ν. Θεσσαλονίκης .
Μερικά ζητήματα που απορρέουν από αυτό το αντικειμενικό γεγονός
Σύμφωνα με αρ. πρωτ. 1952/14.3.2013 έγγραφο- απάντηση της Κτηματικής Υπηρεσίας στη με αρ. 1952/8.3.2013 αίτηση του «Συλλόγου Κατιρλιωτών»:
«….Υπάρχουν καταγραμμένα και εντοπισμένα τα ΑΚ 21960 και ΑΚ 21963 ανταλλάξιμα κτήματα , που διαχειρίζεται σήμερα…» η Κτηματική Υπηρεσία Ν. Θεσσαλονίκης , καθώς επίσης και ότι «….τμήμα του ΑΚ 21960 εμβαδού 1003 τμ περίπου και τμήμα του ΑΚ 21963 , εμβαδού 226 τμ περίπου εμπίπτουν στην παραλιακή ζώνη της Μαρίνας Αρετσούς, νοτίως της οδού Πλαστήρα…»
Υποστηρίζω ότι τα ανταλλάξιμα ακίνητα δεν ανήκουν στην περιουσία του Δημοσίου , που επιδέχεται «μεταβίβαση» καθώς το τελευταίο είναι απλά «μεσεγγυούχος» με βάση τη Συνθήκη της Λωζάνης και τις διεθνείς συνθήκες που ακολούθησαν.
Β. Η έκταση γειτνιάζει οργανικά με τα «πρανή» της περιοχής, που έχουν χαρακτηριστεί οριστικά «άλσος-πάρκο» και είναι «ντε φάκτο» κοινόχρηστος χώρος άθλησης , περιπάτου και αναψυχής εκατοντάδων Καλαμαριωτών ζωτικός δηλαδή για την καθημερινότητά τους.
Και για το χώρο αυτό εκκρεμεί προσφυγή του Ελληνικού Δημοσίου, από την οποία οφείλει να παραιτηθεί, αν πραγματικά θέλει να αφήσει ένα χώρο «πράσινης ανάσας» για την περιοχή.
Γ. Σύμφωνα με το σχέδιο διαμόρφωσης του ΕΝΙΑΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟΥ ΜΕΤΩΠΟΥ , σε μικρή απόσταση από τη «Μαρίνα Αρετσούς» ο Δήμος Πυλαίας-Χορτιάτη-Πανοράματος σχεδιάζει μία δεύτερη Μαρίνα εγγύτερη στα σκάφη τα εισερχόμενα στο Θερμαϊκό, ενώ σχεδιάζεται μία άλλη μικρότερης «χωρητικότητας» στην περιοχή του Ποσειδωνίου.
Αν υλοποιηθούν αυτά τα σχέδια, ποιος και πώς εγγυάται ότι η σημερινή «Μαρίνα Αρετσούς» θα εξακολουθήσει να είναι λειτουργική και ανταγωνιστική με τις άλλες «Μαρίνες» ;
Μήπως , έτσι μετατραπεί σε «οικοπεδικό φιλέτο», που ανοίγει την όρεξη των επενδυτών ;
Έτσι με τον τρόπο αυτό ανοίγει ο δρόμο για την οικοπεδοποίηση της περιοχής και την πλήρη και άκρατη εμπορευματοποίησή της, ώστε τα οφέλη στους επενδυτές να προέρχονται από άλλες-πλην του ελλιμενισμού και της φιλοξενίας σκαφών- εμπορευματικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Τρείς Μαρίνες σε απόσταση 5 ή 6 χιλιομέτρων μεταξύ τους δεν είναι αδικαιολόγητη υπερβολή για αυτό το τμήμα του Ενιαίου Παραλιακού Μετώπου;
Δ. Στον ίδιο χώρο βρίσκεται το επιβλητικό κτίριο του “Remezzo” με τα τρία επίπεδα, με τον υπέροχο κήπο, με το ωραιότατο -πλην εγκαταλειμμένο- ανοικτό θέατρο
Από όλα αυτά χρησιμοποιείται μόνο ένα επίπεδο για «καφετέρια» και μία αίθουσα για περιοδικές πολιτιστικές εκδηλώσεις
Είναι σχεδόν εγκαταλειμμένο και από τις προηγούμενες και από τη σημερινή διοίκηση του Δήμου Καλαμαριάς.
Επίσης παραδίπλα είναι η αίθουσα «ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑ», και το «Καφενείο του Ψαρά» που εξυπηρετούν ανάγκες των δημοτών και του Δήμου Καλαμαριάς κατά βάση.
Το ΤΑΙΠΕΔ εκπόνησε μια Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), η οποία τέθηκε υπόψη του Δημοτικού Συμβουλίου Καλαμαριάς και των οργάνων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, την οποία -κακώς- αποδέχθηκαν με παρατηρήσεις, οι οποίες ήταν παρόλα αυτά σημαντικές και εξέφραζαν την αγωνία την επερχόμενη περιβαλλοντική και οικιστική καταστροφή και την αποξένωση της «Μαρίνας» από τη ζωή της πόλης.
Στην ουσία και στο «δια ταύτα» και αυτοί που αντιτάχθηκαν πλήρως στη ΣΜΠΕ και αυτοί που τη δέχθηκαν με σοβαρές επιφυλάξεις και τεκμηριωμένες αντιρρήσεις βρέθηκαν αντικειμενικά στην ίδια πλευρά.
Εκείνο που τους διαχωρίζει , είναι η στάση τους στην πράξη και η διάθεσή τους να αγωνιστούν για να παραμείνει η «Μαρίνα» τόπος ελλιμενισμού σκαφών με διατήρηση των άλλων κοινωνικών λειτουργιών ανέπαφων (“Remezzo”, ΠΡΟΠΟΝΤΙΔΑ, Ταβέρνα του Ψαρά, Αλιευτικό Καταφύγιο κλπ.)
Συγκεκριμένα, η Μητροπολιτική Επιτροπή της ΠΚΜ στις 24 Ιουνίου 2020 γνωμοδότησε θετικά μεν για τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της «Μαρίνας», αλλά με τους παρακάτω όρους:
1) Να μην περιλαμβάνονται ξενοδοχεία, ξενώνες και κατοικίες προς μίσθωση στις προτεινόμενες χρήσεις γης της χερσαίας ζώνης της Μαρίνας, δηλαδή όχι καθαρά υποστηρικτικές λειτουργίες της «Μαρίνας»
2) Ζήτησε να μειωθεί ο συντελεστής δόμησης και κάλυψης των δομημένων επιφανειών σε 0,1.
3) Ζήτησε να προστατευτούν τα οικολογικά χαρακτηριστικά της αμμώδους ακτής Αρετσούς, ο δασικός χαρακτήρας των βραχωδών πρανών και τα ιστορικά κτήρια όπως το «Remezzo», ενώ ζήτησε ακόμα τη διατήρηση των εμβληματικών χρήσεων εγκαταστάσεων όπως του «Καφενείου του Ψαρά», της «Προποντίδας»
Γι αυτό προκάλεσε αρνητική εντύπωση και έδωσε την αίσθηση υπαναχώρησης η απάντηση της ΠΚΜ σε σχετική ερώτηση της περιφερειακής παράταξης «ΚΟΙΤΑΜΕ ΜΠΡΟΣΤΑ» (αρ. πρωτ. 227/16.2.2021) ότι η ΠΚΜ προκειμένου να λάβει θέση – ενώ έχει ήδη τοποθετηθεί μέσω της Μητροπολιτικής Επιτροπής, όπως προαναφέρθηκε- αναμένει «τους περιβαλλοντικούς όρους που ΘΑ περιλαμβάνονται στο προς έκδοση ΠΔ…»(!!!)
Συζητώντας για το μέλλον της «Μαρίνας» είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ότι δεν πρέπει να επηρεαστεί η υφιστάμενη στάθμη εξυπηρέτησης της κυκλοφορίας στο οδικό δίκτυο που χρησιμοποιείται για την πρόσβαση, οι κυκλοφοριακές συνθήκες να παραμείνουν σε ικανοποιητικό επίπεδο ενώ είναι αναγκαία η εκπόνηση μελέτης για κυκλοφοριακές τροποποιήσεις εξαιτίας της αυξημένης προσέλευσης και αποχώρησης από το χώρο της «Μαρίνας» μέσω της οδού Νικολάου Πλαστήρα, αλλά και των κόμβων.
Ακόμα στα πλαίσια της ευρύτερης ανάπλασης και της αντιμετώπισης του παραλιακού μετώπου ως ενιαίο, θα πρέπει να γίνει μελέτη ανάπλασης των πρανών με ζώνες περιπάτου από την Πλαζ Αρετσούς , ως το αλιευτικό καταφύγιο.
Σε κάθε περίπτωση πρέπει να διασφαλίζεται ο επαρκής αερισμός μεταξύ των όποιων κτισμάτων , ο φυσικός δροσισμός και αερισμός της πόλης και οι οπτικές φυγές (θεάσεις) των περιπατητών, σύμφωνα με τις επιταγές της απόφασης της Ολομέλειας του ΣτΕ, οι οποίες έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα για τη διοίκηση και το ΤΑΙΠΕΔ.
Πάντως απαραίτητη προϋπόθεση για την έναρξη όποιων εργασιών, είναι η ολοκλήρωση του αλιευτικού καταφυγίου και η ταυτόχρονη μετεγκατάσταση των ψαράδων στο Αλιευτικό Καταφύγιο, στη θέση όπου προβλέπεται από το ΓΠΣ
Επίσης, θα πρέπει να διαμορφωθούν και να διατηρηθούν οι προϋποθέσεις κοινωνικών δραστηριοτήτων (π.χ. κέντρο νεότητας, ΙΑΠΕ, Προποντίδα, Καφενείο του Ψαρά) ως αυτοτελείς λειτουργίες εντός του χώρου της Μαρίνας κάτω από την εποπτεία και τον έλεγχο του Δήμου Καλαμαριάς
Όλα αυτά πρέπει να συντείνουν στην ενίσχυση της ένταξης της «Μαρίνας» στον ευρύτερο αστικό ιστό, ώστε να επιτευχθεί η ώσμωση μεταξύ του χώρου της «Μαρίνας» και της υπόλοιπης πόλης.
Εάν επιλεγεί αυτό το μοντέλο συνύπαρξης η αναβάθμιση της Μαρίνας θα λειτουργήσει ανταποδοτικά τόσο από την οικονομική άποψη, όσο και για την αστική ζωή της Καλαμαριάς.
Το τελικό αποτέλεσμα και σχεδιασμός, πρέπει να διασφαλίζουν η συνέχεια του παραλιακού μετώπου αλλά και τη λειτουργική σύνδεση της «Μαρίνας» με την πόλη της Καλαμαριάς και το γύρω αστικό περιβάλλον.
Θα ήταν μοιρολατρική στάση να δεχθούμε ότι η «Μαρίνα» θα εμπορευματοποιηθεί και θα μετατραπεί σε έναν πολυτελή οικισμό, αν υλοποιηθούν τα σχέδια του ΤΑΙΠΕΔ, που προβλέπονται στη ΣΜΠΕ, την βέβαια οποία κακώς δέχθηκαν μεν «κατ΄ αρχήν» , αλλά με σημαντικές παρατηρήσεις δε το Δημοτικό Συμβούλιο Καλαμαριάς (κατά πλειοψηφία) και η Μητροπολιτική Επιτροπή της ΠΚΜ (κατά πλειοψηφία).
Εν τέλει, για να δοθεί θετική και αποτελεσματική απάντηση από την τοπική κοινωνία και τη διοίκηση του Δήμου Καλαμαριάς υπέρ του πρώτου σκέλους του διλήμματος -όπως τέθηκε στην αρχή- επιβάλλεται πλατιά ενότητα των πολιτών , συστηματική και σε βάθος υπεύθυνη ενημέρωση, συντονισμός τοπικών κινημάτων, συλλογικοτήτων, δημοτικών παρατάξεων και της διοίκησης του Δήμου Καλαμαριάς και συνεχής εγρήγορση για τη διεκδίκηση ρεαλιστικών στόχων , που να υπηρετούν το άμεσο και το μακροπρόθεσμο συμφέρον του Δήμου και του κοινωνικού συνόλου.
Ο κοινός στόχος σήμερα είναι να αποτραπεί η μετατροπή της «Μαρίνας Αρετσούς» σε πολυτελές οικιστικό σύμπλεγμα για υψηλά εισοδήματα αποξενωμένο από τις λειτουργίες του Δήμου και αποκομμένο από τους πολίτες.
Όσο δεν εξασφαλίζονται όλες μαζί οι παραπάνω προϋποθέσεις , η τύχη της «Μαρίνας» είναι προδιαγεγραμμένη .
Θα μετατραπεί σε ένα «πρότυπο οικισμό» για μεγάλα «βαλάντια» με μειωμένο το επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας αποξενωμένη και αποκομμένη από τον ευρύτερο οικιστικό ιστό του Δήμου και τις ανάγκες των πολιτών.
Μια τέτοια εξέλιξη, στο όνομα και για λογαριασμό και των επόμενων γενεών, δεν έχουμε δικαίωμα και δεν πρέπει να την επιτρέψουμε!
