O Γιουβάλ Νώε Χαράρι,  ένας από τους σημαντικότερους διανοούμενους της εποχής μας, είναι Ισραηλινός ιστορικός και καθηγητής του τμήματος ιστορίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ. Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων Sapiens: Μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου (2014) και Homo Deus: Μια σύντομη ιστορία του μέλλοντος (2016), τα οποία έχουν γίνει best seller σε όλο τον κόσμο. Ανάμεσα σε άλλα ο Χαράρι, εξετάζει το ζήτημα της ελεύθερης θέλησης, της συνείδησης και της νοημοσύνης. Επιπλέον ο Χαράρι, έχει μια δική του θεώρηση για τα πράγματα και τη νέα εποχή, για τα δεδομένα αλλά και για την επιτακτική ανάγκη επανεκπαίδευσης των ανθρώπων ώστε να είναι εξοικειωμένοι με τα νέα μέσα.

Για τον Χαράρι ένας νέος κόσμος είναι μπροστά μας: ‘Ενας κόσμος που η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι τόσο ισχυρές που είτε θα ισχυροποιήσουν τις φιλελεύθερες αξίες, είτε θα προκαλέσουν έναν δυσάρεστο ολοκληρωτισμό. Αλλά ας  δούμε κάποια βασικά σημεία της σκέψης του καλύτερα:

Η δημοκρατία και οι φιλελεύθερές αξίες

Στις μέρες μας, εξαιτίας των δυσκολιών που υπάρχουν σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, η δημοκρατία δεν πρέπει να θεωρείται σαν κάτι που μπορεί να σταθεί a priori στον κόσμο καθώς απαιτεί πολλές προϋποθέσεις για να ευδοκιμήσει. Το ίδιο δεν συμβαίνει με την δικτατορία, καθώς είναι ένα πολίτευμα το οποίο, εξαιτίας της ιδιαίτερης του φύσης είναι εύκολο να ευδοκιμήσει παντού και σε όλες τις συνθήκες. «Όσον αφορά τις φιλελεύθερες αξίες, ναι, δέχονται επίθεση, αλλά πρέπει επίσης να υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας ότι στην πραγματικότητα είναι πιο διαδεδομένες και ισχυρότερες από ποτέ στην Ιστορία. Δυστυχώς, η δημοκρατία στις μέρες μας έχει αμφισβητηθεί από πολλούς. Πώς όμως θα μπορέσει ο κόσμος να μην είναι δύσπιστος απέναντι στην δημοκρατία;». Για τον Χαράρι η απάντηση βρίσκεται στηνπίστη σε κοινές ιστορίες. Αυτές οι απλές ιστορίες, μπορούν να αποτελέσουν μια κατανοητή γέφυρα που θα έρχεται από τους ανθρώπους της διανόησης, οι οποίοι θα μπορούν να εξηγήσουν στον κόσμο με τρόπο κατανοητό, την επιστήμη και την πραγματικότητα ώστε οι άνθρωποι να μην πέφτουν στην παγίδα των εμμονών και των θεωριών συνομωσίας.

 Νέες τεχνολογίες και αγορά εργασίας: Η λύση είναι η επανεκπαίδευση

Από την αποικιοκρατία κρατών στην αποικιοκρατία δεδομένων

Από την Βιομηχανική Επανάσταση του 19ου αιώνα ήταν πολλές οι χώρες οι οποίες προσχώρησαν στην εκβιομηχάνισή τους, ενώ άλλες που δεν είχαν την δυνατότητα να το κάνουν βρέθηκαν υπό την επιρροή άλλων, ισχυρότερων χωρών, πράγμα που τις μετέτρεψε σε αποικίες τους. Για τον Χαράρι το ίδιο θα συμβεί και με την τεχνητή νοημοσύνη και την βιοτεχνολογία.  Στην εποχή μας όπου όλη η δύναμη βρίσκεται στα δεδομένα, οι πόλεμοι και τα παιχνίδια εξουσίας έχουν μεταφερθεί σε μία άλλη σφαίρα. Έτσι λοιπόν πλέον μπορούμε να μιλήσουμε για την «αποικιοκρατία δεδομένων».

Το γεγονός αυτό όμως δεν αφορά μόνο την σφαίρα των τεχνολογικών επιτευγμάτων, αλλά σχετίζεται άμεσα και με την πολιτική σφαίρα. Γιατί όταν ένα κράτος έχει την υπερδύναμη των δεδομένων, σημαίνει ότι κρατά στα χέρια του κάθε πολιτικό και εκ των πραγμάτων μπορεί να επηρεάσει το οτιδήποτε.

Όπως έχει πει ο Χαράρι, «η δύναμη των δεδομένων είναι μια δύναμη που δεν υπήρχε ποτέ στο παρελθόν. Δεν είναι πάντα κάτι τόσο κακό. Η ισχύς αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ένα εξαιρετικό σύστημα υγείας, για παράδειγμα. Αλλά κάθε νέα μεγάλη πηγή ισχύος αποτελεί και μια μεγάλη απειλή». Όπως μας έχει δείξει η ιστορία πολλά θαυμάσια πράγματα για την ανθρωπότητα έχουν συμβεί εξαιτίας της τεχνολογικής εξέλιξη, φτάνει να μην χρησιμοποιηθεί με λάθος τρόπο. Γιατί αυτός ο τρόπος έχει να κάνει με μια απειλή των καθεστώτων, πράγμα που μπορεί να γίνει ιδιαίτερα επικίνδυνο.

Τα συγκεντρωτικά συστήματα μπορούν ευκολότερα χρησιμοποιώντας αλγόριθμους να ελέγξουν μία χώρα

Για τον Χαράρι η εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης σε ένα συγκεντρωτικό σύστημα, διευκολύνει κατά πολύ τους αλγόριθμους να ελέγξουν μια χώρα, καθώς οι πολίτες μπορούν ευκολότερα να αποδεχτούν και να εμπιστευτούν τον αλγόριθμο, ακόμη και αν δεν εμπιστεύονται τις αποφάσεις του. Αντίθετα, σε χώρες που η φιλελεύθερη σκέψη είναι πιο διαδεδομένη, οι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν περισσότερο πως γίνονται μαριονέτες στα χέρια αυτών των αλγορίθμων.

Ακόμη, η πολιτική, και η διακλάδωση των εξουσιών σε διάφορες χώρες θα αρχίσει να περνάει στα χέρια της τεχνητής νοημοσύνης. Ένας αλγόριθμος ξεπερνά τις δυνατότητες ενός ανθρώπινου εγκεφάλου. Οι επιλογή ανθρώπων σε θέσεις εξουσίας θα βασίζεται στις επιλογές ενός αλγόριθμου. Και δεν πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας.

«Τι θα συμβεί σε έναν κόσμο όπου όλο και περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται από έναν αλγόριθμο; Eνας αλγόριθμος προτείνει ποια βιβλία θα διαβάσετε, ποιες ταινίες θα παρακολουθήσετε, τι θα μελετήσετε, ποιον θα παντρευτείτε, πού θα ζήσετε»

Με την ενδυνάμωση των αλγορίθμων πολλά μπορεί να αλλάξουν στον τρόπο που σκεφτόμαστε και σίγουρα αν πέσει σε λάθος χέρια, φαντάζει τρομαχτικό  και καταστροφικό για την ελεύθερη βούληση. «Τι σημαίνει να ζεις μια τέτοια ζωή όταν όλη σου η ζωή βρίσκεται υπό διαχείριση από τέτοια συστήματα;»

«Λέω συχνά ότι μία από τις πιο ισχυρές δυνάμεις είναι η ανθρώπινη ηλιθιότητα. Οι άνθρωποι παίρνουμε συχνά κακές αποφάσεις»

Για τον Χαράρι, η συγκεκριμένη φράση σήμερα είναι κάτι που θα χρειαστεί ιδιαίτερη προσοχή, καθώς θα είναι δύσκολο να υπάρξουν ευκαιρίες επανόρθωσης σε περίπτωση που αυτή η τεχνολογική εξέλιξη χρησιμοποιηθεί με λάθος τρόπο.

Άννα Σαϊνίδου