Σε αντίθεση με τα ιερά τέρατα της Ευρωπαϊκής -βλέπε Γαλλία, Ιταλία, Ελλάδα- αλλά και της έθνικ γαστρονομικής σκηνής, η αμερικάνικη εμπειρία γευσιγνωσίας δε θεωρείται σχεδόν ποτέ συνώνυμη του fine dining και των εκλεκτών γεύσεων, καθώς στο άκουσμα της σκεφτόμαστε σχεδόν όλοι τη λέξη «ετοιματζίδικα».
Είναι πράγματι κάπως δύσκολο να οριστεί με ακρίβεια η πεμπτουσία της αμερικάνικης κουζίνας, καθώς αποτελεί ένα κράμα ξένων επιρροών μεν, έχοντας πάντα στον πυρήνα της τη φιλοσοφία του γρήγορου φαγητού δε.
Το οποίο παρεμπιπτόντως, παρ’ όλο που αντιμετωπίζεται υποτιμητικά ως φθηνό και ανθυγιεινό φαγητό από τη γαστρονομική μπουρζουαζία, δε παύει να έχει υιοθετηθεί σε παγκόσμια κλίμακα ως νόστιμη λύση ανάγκης, φέροντας κάποιες φορές και την ταμπέλα του «comfort food», σε σημείο που να μη μπορούμε πλέον να φανταστούμε την καθημερινότητά μας χωρίς τη βοηθητική συνδρομή του μπεργκεράδικου της γειτονιάς μας.
Αν ξέρουμε πάντως μόνο ένα πράγμα για τους Αμερικάνους, αυτό είναι πως αντιπροσωπεύουν επάξια τη φιλοσοφία του «food enthusiast», πράγμα που φαίνεται κι από τις υψηλής ποιότητας υπηρεσίες εστίασης που θα συναντήσουμε σε όλα τα μήκη και πλάτη της χώρας.
Πως αναδύθηκαν λοιπόν οι διατροφικές τάσεις της αμερικάνικης κοινωνίας μέσα από το πέρασμα του χρόνου και ποιοι είναι οι ιστορικοί εκείνοι σταθμοί που τις αναβάθμισαν σε αυτό που είναι σήμερα;
1) H συμβολή των Αφροαμερικάνων
Η σύγχρονη Αμερική χρωστάει πάρα πολλά στους υποδουλωμένους αφροαμερικάνους σεφ του 19ου αιώνα, καθώς οι γεύσεις κατάφεραν να ταξιδέψουν εντός της χώρας αλλά και από το εξωτερικό προς αυτήν, μέσω της δικής του βοήθειας και εφευρετικότητας.
Τεράστια υπήρξε η συμβολή, για παράδειγμα, του αρχιμάγειρα του Τόμας Τζέφερσον, ο οποίος στα ταξίδια του στην Ευρώπη έμαθε την τέχνη του παγωτού δίπλα σε Γάλλους ειδήμονες, και τη μετέφερε πίσω στην πατρίδα του, μαζί με άλλες εικονικές συνταγές όπως οι βελγικές τηγανητές πατάτες και το λεγόμενο mac & cheese (ναι, το μάθατε από μας· είναι ευρωπαϊκής προέλευσης).
Μετά το τέλος του εμφυλίου μάλιστα, οπότε και η μετακίνηση των μαύρων πληθυσμών έγινε ευκολότερη μέσα στις Ηνωμένες Πολιτείες, το φαινόμενο αυτό έγινε ακόμα πιο έντονο, με τους αφροαμερικάνους να φέρνουν τις γεύσεις τους και στα τραπέζια των ανέγγιχτων μέχρι στιγμής περιοχών από την επιρροή τους.
2) Τα κύματα μετανάστευσης στις αρχές του 20ου αιώνα
Ιταλοί, Ιρλανδοί, Εβραίοι και άλλοι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης, κατέφθασαν σε μεγάλα μεταναστευτικά κύματα στην αμερικάνικη ήπειρο από το 1900 και μετά, φέρνοντας μαζί τους μπαγκάζια μιας ολόκληρης πολιτιστικής κληρονομιάς, η οποία ενσωματώθηκε στην ντόπια κουλτούρα, επηρεάζοντας όσο τίποτα άλλο την πορεία των Η.Π.Α μέσα στον 20ο αιώνα.
Οι καταβολές των οικονομικών αυτών μεταναστών έπαιξαν τεράστιο ρόλο και στη διαμόρφωση της αμερικάνικης κουζίνας, καθώς μέσω της προφορικής διήγησης νέων συνταγών που πάντρευαν τις εδώ με τις εκεί γεύσεις, προσθέτονταν νέες, μαγικές πινελιές στα ήδη γνωστά και οικεία.
Η Ιταλία για παράδειγμα πρόσθεσε το σκόρδο, το ελαιόλαδο και το πεπαλαιωμένο τυρί. Οι λαοί της Ανατολικής Ευρώπης τις ξινές γεύσεις. Οι Κινέζοι, παρόλο που δέχτηκαν τεράστιο ρατσισμό και θεσμικό αποκλεισμό από την αμερικάνικη ζωή ως μετανάστες, την εξωτική και άκρως ενδιαφέρουσα κουζίνα τους στο σύνολό της, που ανήγαγε τις έθνικ γαστρονομικές εμπειρίες σε κανονικό trend, το οποίο καλά κρατεί μέχρι και σήμερα.
Όλοι έβαλαν το μεράκι τους για να φέρουν την ανανέωση και την πρωτοτυπία στις αμερικάνικες γεύσεις, αποδεικνύοντας περισσότερο από ποτέ ότι η μετανάστευση ενισχύει τον πολιτισμό της χώρας υποδοχής αντί να τον υπονομεύει.
3. Τα τυποποιημένα τρόφιμα
Η μεταπολεμική περίοδος, γνωστή για την ευημερία και την υλική αφθονία που έφερε στις τότε αμερικάνικες γενιές, χαρακτηρίστηκε από μια στροφή στην διατροφική ευκολία, που είχε ως στόχο να ανακουφίσει τις γυναίκες από το βάρος του νοικοκυριού.
H βιομηχανία του μάρκετινγκ λοιπόν έθεσε τη γυναίκα καταναλώτρια ως πρωταγωνίστρια της στρατηγικής της, πείθοντας την μέσα από τις αντίστοιχες διαφημίσεις πως το προπαρασκευασμένο φαγητό έχει ίδια γεύση και θρεπτική αξία με το φρέσκο, και πως με τη βοήθειά του, θα καταφέρει να γίνει η σούπερ σύζυγος-τρόπαιο που θα κρατάει και τον άντρα της χορτασμένο και την κοινωνική της ζωή στα ύψη.
Συσκευασμένα φασόλια, λευκό ψωμί, jelly beans, έτοιμα μιξ για κέικ, τονοσαλάτες, κονσέρβες και διάφορα άλλα εντυπωσιακά αλλά πολλές φορές άγευστα γεύματα πρωταγωνιστούσαν λοιπόν εκείνη την εποχή στα ράφια των σούπερ μάρκετ- και παρέμειναν τάση μέχρι και σήμερα, παρ’ όλο που στα 70s έγιναν συνειδητές προσπάθειες για πιο φρέσκο, farm-to-table φαγητό.
4. Η αόρατη γαστρονομική πρωτοπορία της Αμερικής
Λογικά διαβάζοντας τα παραπάνω θα σκεφτήκατε «μα καλά που είναι ακριβώς η αμερικάνικη κουζίνα που μας υποσχέθηκε ο τίτλος; Εγώ δε βλέπω καμία γευστική καινοτομία σ΄ όλα αυτά».
Η ερώτηση αυτή θα σχηματιστεί δικαίως στο πίσω μέρος του μυαλού σας, καθώς σήμερα έχουμε ως δεδομένο πως η παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητά μας υπήρχε ες αεί, και πως ο κόσμος ήταν από πάντα ανοιχτός στο να διαβάσει, να επηρεαστεί και να πειραματιστεί με το καινούριο, χωρίς φόβο και πάθος.
Ξεχνάμε όμως πως, όχι πολλά χρόνια πριν, οι χώρες ήταν κλεισμένες μέσα στην περιορισμένης ορατότητας εθνική τους φούσκα, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια σε νέες ιδέες να εισβάλουν στα εδάφη τους.
Ε λοιπόν, τα «αμερικανάκια» το έκαναν πρώτα. Ήταν ο πρώτος λαός που όχι απλά δοκίμασε και αφομοίωσε την ποικιλία (τη γευστική, σ’ αυτή την περίπτωση, αλλά όχι μόνο), αλλά και την χρησιμοποίησε ως ένα ισχυρότατο εργαλείο πολιτισμικής εξέλιξης και αυτοπροσδιορισμού.
Γι’ αυτό τον θαυμαστό λοιπόν λόγο, η Αμερική, όπως έχουμε ξανατονίσει, δεν είναι μόνο ένα πράγμα και δε θα πρεπε να ήθελε να είναι, καθώς είναι αυτή ακριβώς η ανομοιομορφία που την κάνει τόσο μοναδική. Μπορεί στην Ευρώπη οι κλασικές αφηγήσεις που την αφορούν να κάνουν λόγο για μονοτονία και αλλοτρίωση, ωστόσο πρέπει να θυμόμαστε πως και η έλλειψη ενιαίας ταυτότητας αποτελεί κι αυτή μια ταυτότητα.
Την επόμενη φορά λοιπόν που θα φάμε ευλαβικά τις αγαπημένες μας κοτομπουκιές μετά από ξενύχτι, ας αναλογιστούμε έστω και για μια στιγμή αν πρέπει να αναθεωρούμε σιγά σιγά τις παγιωμένες μας αντιλήψεις σχετικά με το τι είναι αυθεντικό, αληθινό και σπάνιο, όχι μόνο στην κουζίνα αλλά και σε ολόκληρη της πολιτισμική μας παρακαταθήκη.
Ντορίνα Παπαγεωργίου
