Συνέντευξη: Γεωργία Σκονδράνη
Η πόλη της Δράμας πέρα από τις φυσικές της ομορφιές φημίζεται και για τους όμορφους τοίχους της που κοσμούν γκράφιτι από ντόπιους καλλιτέχνες.
Ο ζωγράφος και γκράφιτι άρτιστ Tano, μίλησε στο speedynews για την τέχνη της συγκεκριμένης τεχνικής, για την δική του πορεία στο χώρο αυτό αλλά και για την ίδια την Δράμα και τα υπέροχα ελεύθερα καλλιτεχνικά έργα της.
Πως ξεκίνησες την πορεία σου στο γκράφιτι;
Ξεκίνησα τη δεκαετία του 1990. Εκεί γύρω στο 1991 με ’92. Ξεκινήσαμε 4 άτομα και ήμασταν από τους πρώτους καλλιτέχνες γκράφιτι στην Ελλάδα. Ήμασταν μέσα στα πρώτα 50 με 100 άτομα που ξεκίνησαν την συγκεκριμένη τέχνη σε όλη τη χώρα. Να σημειωθεί επίσης πως η Δράμα είναι από τις πρώτες πόλεις μαζί με την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη που εμφανίστηκε το γκράφιτι.
Εγώ ξεκίνησα με το γκράφιτι και έπειτα συνέχισα ως ζωγράφος. Πέρασα και στη Σχολή Καλών Τεχνών και πορεύτηκα έτσι. Επιπλέον ασχολούμαι και με τις διοργανώσεις Φεστιβάλ. Είμαι συνιδρυτής του Φεστιβάλ Κόμικς εδώ στη Δράμα και έχω διοργανώσει και Φεστιβάλ γκράφιτι από το 2000. Μιλάμε φυσικά για μια προσωπική πορεία περίπου 30 χρόνων.
Ποια από τα γκράφιτι που βλέπουμε στη Δράμα είναι δικά σου και ποια έχουν μείνει ακόμη και σήμερα;
Πολλά δικά μου έχουν ξεθωριάσει, έχουν σβηστεί, έχουν γκρεμιστεί τα κτίρια, είναι λογικό με την πάροδο των χρόνων. Δικά μου είναι αρκετά. Όπως αυτό στην Δόξα Δράμας, στην Αγιά Βαρβάρα, παντού γενικά σε όλη την Δράμα. Σε βουνά έχω κάνει, σε εγκαταλελειμμένα κτήρια, σε λατομεία μαρμάρων, σε νησιά ακόμη. Έχω κάνει σε περιοχές όπου δεν φαίνονται στην καθημερινότητα, δεν περπατάς από μπροστά τους όπως τα λατομεία που ανέφερα παραπάνω αλλά έγιναν στο πλαίσιο κάποιας performance ή για την τέχνη την ίδια.
Δημιουργείς γκράφιτι και επί παραγγελία;
Ναι βέβαια, επί πληρωμή. Έχω κάνει αρκετά σε μαγαζιά. Όπως σε κλαμπ, πιτσαρίες και αλλού. Για παράδειγμα το γκράφιτι με την τίγρη ήταν μια δική μου πρωτοβουλία που έγινε σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Μικρών Ταινιών Δράμας. Το γκράφιτι με τον Κόρτο Μαλτέζε έγινε με τη μορφή περφόμανς για το Φεστιβάλ Κόμικς και σε συνεργασία και με τον Δήμο Δράμας. Υπάρχει πρόθεση από τον δήμο να δουλέψουμε σε μια σειρά γκράφιτι αλλά λόγω πανδημίας έχει αναβληθεί προς το παρόν.
Το γκράφιτι τελικά είναι παράνομο; Δεν υπάρχει κάποιο νομικό πλαίσιο γι’ αυτό; Τι γίνετε σχετικά;
Είναι παράνομο προφανώς αν το κάνεις όπου να ναι. Δεν είναι νόμιμο να πηγαίνεις σε όποιο τοίχο θέλεις εσύ και να κάνεις γκράφιτι. Για παράδειγμα στη Δράμα υπάρχουν μέρη όπου καλλιτέχνες μπορούν να εκφράσουν την τέχνη τους νόμιμα. Δεν μπορεί όπου θέλει ο καθένας να ζωγραφίζει. Στην ιδιοκτησία του άλλου για παράδειγμα χωρίς άδεια. Επιπλέον υπάρχουν και αναθέσεις για γκράφιτι. Να σου παραγγείλει ένας φορέας να ζωγραφίσεις σε έναν τοίχο ή οπουδήποτε.
Πως σου φαίνεται όλη αυτή η τρέλα που έχει δημιουργηθεί γύρω από το όνομα του Banksy;
Ο Banksy είναι μια ειδική περίπτωση. Έχει το εκτόπισμα σαν καλλιτέχνης και όλη αυτή την μυστηριώδη αύρα που τον περιβάλλει. Αλλά να πούμε ότι όλο αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει με τον Banksy δεν είναι κάτι καινούργιο. Ξεκίνησε το 1960 με τους UGA, United Graffiti Artists. Ξεκίνησαν να εκθέτουν σε γκαλερί τα γκράφιτι τους και κάπως έτσι άρχισε όλο αυτό που γίνετε μέχρι σήμερα με τον συγκεκριμένο καλλιτέχνη. Αλλά το γκράφιτι σε gallery γίνετε μόνο με συγκεκριμένους καλλιτέχνες. Δεν είναι ο κανόνας για όλους.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου γκράφιτι από αυτά που έχεις κάνει ως τώρα;
Είναι πολλά τα γκράφιτι μέσα σε μια πορεία 30 χρόνων. Αλλά ξεχωρίζω τον «Κινέζο» που έχει παραμείνει ακόμη και σήμερα και είναι ένα από τα αγαπημένα μου. Αλλά πολλά έχουν καταστραφεί με την πάροδο των χρόνων.
Τι γίνετε τώρα με την πανδημία; Δεν υπάρχει ένας τρόπος για να δημιουργήσουν γκράφιτι οι καλλιτέχνες;
Γίνονται τώρα με την πανδημία, αλλά σε περιορισμένο βαθμό.
Ο κόσμος πως βλέπει το γκράφιτι σήμερα;
Είναι εξοικειωμένος πια με το γκράφιτι. Πολλές φορές μας δίνουν συγχαρητήρια, μας χειροκροτούν, υπάρχει μια ευρεία αποδοχή πλέον. Τους έχουμε εκπαιδεύσει εδώ στη Δράμα! Δεν έχουμε αρνητικές αντιδράσεις. Ακόμη και από την αστυνομία. Υπάρχει κατανόηση.
H κυρίως ασχολία σας είναι το γκράφιτι; Ή ταυτόχρονα ασχολείστε και με κάτι άλλο;
Είμαι ζωγράφος. Αυτό είναι το επάγγελμα μου. Βιοπορίζομαι μέσα από το γκράφιτι και τα έργα μου. Έκανα αυτό το πέρασμα από το γκράφιτι στη ζωγραφική και έχοντας δουλέψει πολύ έφτασα στο επίπεδο που είμαι τώρα. Έχω κάνει και αρκετές εκθέσεις σε Αθήνα, Δράμα και Ινδονησία. Τώρα ασχολούμαι κυρίως με λάδια και τελευταία με φύλλα χρυσού στα έργα μου. Έχει αρχίσει και μορφοποιείται το προσωπικό μου ιδίωμα και στα έργα του εργαστηρίου και του δημόσιου χώρου.
Περισσότερες πληροφορίες για τον καλλιτέχνη μπορούμε να βρούμε στο σαιτ του www.tanofinearts.com/ αλλά και στο ινσταγκραμ του.
Όλα τα έργα του άρθρου είναι του ζωγράφου και γκράφιτι άρτιστ Tano.
