Ανάμεσα στα εναλλακτικά είδη τουρισμού που αναδύονται τα τελευταία χρόνια, ως απόρροια της επιθυμίας των ταξιδευτών να γευτούν το κάτι παραπάνω από τα δημοφιλή αξιοθέατα των τουριστικών οδηγών, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει εκείνο του λογοτεχνικού τουρισμού.
Η περιήγηση, παραδείγματος χάριν, σε φεστιβάλ και χώρους όπου διαδραματίζονται -στα πλαίσια του φαντασιακού του συγγραφέως- αστυνομικά μυθιστορήματα με πρωταγωνιστές τους αγαπημένους μας ντετέκτιβ, έχει κερδίσει ιδιαίτερη απήχηση μετά την συντριπτική επιτυχία των σκανδιναβικών θρίλερ τύπου Jo Nesbo.
Η ιδιαιτερότητα του λογοτεχνικού τουρισμού έγκειται στην αξία που παίρνει αυτός μέσα από τα μάτια του επισκέπτη, καθώς είναι εκείνος που θα μετουσιώσει, μέσα από τη λογοτεχνική του ματιά, τη φυσική υπόσταση ενός ανάξιου προσοχής χώρου σε κάτι παραπάνω. Ενδιαφέρον είναι μάλιστα το γεγονός πως συνήθως μια τέτοια μορφή τουρισμού γίνεται οργανωμένη σε ομαδικές ξεναγήσεις, καθώς φαίνεται πως η συλλογική εμπειρία δημιουργεί στο κοινό την αίσθηση την ανήκειν, συσπειρώνοντας ένα fan group στον τόπο του εγκλήματος, κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Είναι αξιοσημείωτο πως η επιθυμία των ανθρώπων για αναβιώσεις τέτοιου τύπου μαρτυρούν μια πηγαία ανάγκη για ρομαντικοποίηση των αστικών τοπίων. Τα αστυνομικά νουάρ, διαδραματιζόμενα συνήθως σε μεγάλες πόλεις, δημιουργούν στους αναγνώστες την αίσθηση πως κάτι διεφθαρμένο και σκοτεινό συμβαίνει πίσω από μια φαινομενικά γκρίζα και ασφαλή ρουτίνα.
Η εντύπωση αυτή ενισχύεται από τέτοιου τύπου ξεναγήσεις· το άτομο αισθάνεται πλέον πως διατηρεί, αυτό και μόνο αυτό, ένα καλά φυλαγμένο μυστικό, καθώς οι υπόλοιποι συνεχίζουν τη ζωή τους μέσα σε μια λήθη, αγνοώντας τις πιο παράδοξες κι ενδιαφέρουσες πτυχές της πόλης τους.
Παράλληλα, η ενεργή συμμετοχή ομοεθνών σε τέτοιες δραστηριότητες υποδηλώνει μια ευδιάκριτη λαχτάρα για τη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας και μνήμης, οι οποίες συχνά βρίσκουν καταφύγιο στις λογοτεχνικές αναφορές για το έθνος και την πατρίδα. Εξάλλου, δεν είναι καθόλου σπάνιο να συναντήσουμε το συγκεκριμένο μοτίβο ως κεντρικό άξονα ενός αστυνομικού μυθιστορήματος, ιδιαίτερα αν κάνουμε λόγο για πιο old-school πονήματα του είδους (Αγκάθα Κρίστι, Σέρλοκ Χολμς κλπ).
Οι «δρόμοι» των ντετέκτιβ
Η βιομηχανία του τουρισμού, έχοντας αντιληφθεί το γόητρο που ασκεί το συγκεκριμένο είδος στους φιλότεχνους, δε θα μπορούσε παρά να μετατρέψει την ιδέα αυτή σε κανονική τάση. Έτσι, οργανωμένοι περίπατοι λογοτεχνικού τουρισμού, καθώς και άλλες δραστηριότητες με έμφαση στο αστυνομικό μυθιστόρημα, έχουν κάνει την εμφάνισή τους και, πλέον, μεσουρανούν.
Ας ανατρέξουμε λοιπόν παρακάτω σε μερικές από τις δημοφιλέστερες εξ’ αυτών, που κατάφεραν να ανάγουν το αστυνομικό βιβλίο σε κάτι παραπάνω και να δώσουν σάρκα και οστά σε λογοτεχνικά αριστουργήματα.
«Στα βήματα του Σέρλοκ Χολμς», Λονδίνο : Στο Λονδίνο, η ξενάγηση που είναι αφιερωμένη στον ιδιόρρυθμο πολυαγαπημένο ντετέκτιβ, ονομάζεται «Στα Βήματα του Σέρλοκ Χολμς» και οργανώνεται από τον οργανισμό «Περίπατοι Στο Λονδίνο». Η δίωρη ξενάγηση επικεντρώνεται κυρίως στην περιοχή Covent Garden του Λονδίνου. Ξεκινάει από τους Βικτωριανούς κήπους δίπλα στον ποταμό Τάμεση, κατευθύνεται βόρεια προς την πόλη και καταλήγει στη παμπ Σέρλοκ Χολμς, δίπλα στους Βικτωριανούς κήπους από όπου ξεκίνησε. Το πιο δημοφιλές σημείο της ξενάγησης είναι ένα μικρό, σκοτεινό, λιθόστρωτο δρομάκι, με το όνομα Η Κλωστή .
«Το Λος Άντζελες του Ρέιμοντ Τσάντλερ: Σ’ ένα Μοναχικό Μέρος», Λος ΄Αντζελες : Στην αντίπερα πλευρά της υφηλίου, η διαδρομή του Ρέιμοντ Τσάντλερ, θεμελιωτή του είδους και πατέρα του ντετέκτιβ Φίλιπ Μάρλοου, διοργανώνεται από τη σχετικά νεοσύστατη εταιρεία EsoTouric. Η ξενάγηση διαρκεί συνολικά τέσσερις ώρες με λεωφορείο ξεκινώντας από τα ανατολικά της πόλης, κατευθυνόμενη προς το κέντρο και το κτήριο Οβιάτ στην οδό Όλιβ και την Έβδομη Λεωφόρο- ή το κτήριο Τρέολαρ όπως ονομάζεται στο βιβλίο «Η 42 Κυρία της Λίμνης». Στη συνέχεια κατευθύνεται βορειοδυτικά της πόλης για να καταλήξει στην καρδιά του Χόλιγουντ.
«Στινγκ Λάρσον: Μιλένιουμ», Στοκχόλμη: Δε θα μπορούσε να λείπει από αυτή τη λίστα ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα της σκανδιναβικής λογοτεχνίας, που έχει μετατραπεί την τελευταία δεκαετία σε είδος-φαινόμενο. Η διαδρομή του Stieg Larsson στη Στοκχόλμη περνάει από το νησάκι του Södermalm, από το σπίτι του ντετέκτιβ Μίκαελ Μπλούμκβιστ στην οδό Bellmansgatan 1, από το μπαρ Kvarnen όπου συχνάζουν οι ήρωες και, φυσικά, το σπίτι της Λίσμπεθ Σαλάντερ στην οδό Fiskargatan 9. Στο Δημοτικό Μουσείο υπάρχει έκθεση-αφιέρωμα στην τριλογία Millenium.
Η μετατροπή των αστικών κέντρων σε διαδρομές περιπέτειας μέσα από τα μάτια των μυθικών μας ηρώων, τους δίνει μια υπόσταση σχεδόν μαγική. Ο λογοτεχνικός τουρισμός ικανοποιεί τη ζωτική ανάγκη του ανθρώπου να βιώσει οπτικοακουστικά, έστω και για λίγο, αυτά που υπάρχουν μόνο στο επίπεδο της φαντασίας του. Είναι ακριβώς η ρομαντική εκείνη πινελιά που φανερώνει πως οι πόλεις που επισκεπτόμαστε ως ταξιδιώτες δεν πρέπει επουδενί να αντιμετωπίζονται σαν τουριστικά λούνα παρκ αλλά σαν ζωντανοί οργανισμοί, φορείς μιας ολόκληρης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ντορίνα Παπαγεωργίου
