Δεν έχει περάσει μέρα από τον Μάρτιο που δε βλέπουμε στο newsfeed μας τουλάχιστον ένα άρθρο την ημέρα σχετικά με τις επιπτώσεις του νέου COVID-19 στο οικονομικό καπιταλιστικό μοντέλο, το οποίο υπεβλήθη για πρώτη φορά στο τεστ μιας υγειονομικής κρίσης παγκόσμιου βεληνεκούς και έχασε κατά κράτος.
Αν επιθυμείτε να καταλάβετε εις βάθος το τι συνέβη στην παγκόσμια οικονομία αλλά δεν έχετε τις βασικές γνώσεις οικονομικών για να διαβάσετε περίπλοκα γραφήματα και εξειδικευμένα κείμενα τεχνοκρατών, συνεχίστε την ανάγνωση.
Το «καταραμένο» σπιράλ
Όταν κάνουμε λόγο για οικονομική ύφεση εννοούμε τις περιόδους εκείνες που χαρακτηρίζονται από ανεπαρκή παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών αντί για συνεχή άνθιση, όπως και προβλέπεται από το καπιταλιστικό μοντέλο. Σε περίπτωση που η ύφεση αυτή κρατήσει μεγάλο χρονικό διάστημα, κάνουμε λόγο για «depression» – όρο που σίγουρα έχετε ακούσει για την περίοδο που ακολούθησε το οικονομικό κραχ των 1920’ στην Αμερική.
Η ύφεση συνήθως δεν προσανατολίζεται μόνο στη ζήτηση, αλλά και στην προσφορά· εφόσον η παράγωγη είναι ανεπαρκής, ο κόσμος δεν έχει τους πόρους προκειμένου να κάνει την αγορά να κινηθεί, το οποίο οδηγεί στο λεγόμενο οικονομικό σπιράλ, τον φαύλο κύκλο του καπιταλιστικού συστήματος· αφού δεν κινείται η αγορά δε παράγονται αγαθά, αφού δεν παράγονται αγαθά δεν πληρώνονται επαρκώς οι εργαζόμενοι και παύουν να είναι δεινοί καταναλωτές, με τον κύκλο να συνεχίζεται ατέρμονα.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση της κρίσης ως αποτέλεσμα του COVID-19, δύο ήταν οι αιτίες που οδήγησαν στο οικονομικό σπιράλ:
1) To lock-down που επιβλήθηκε για μεγάλες χρονικές περιόδους στην αγορά, εμποδίζοντας την κατανάλωση με αποτέλεσμα να εκτιναχθεί η ανεργία στα ύψη
2) Ο φόβος των ανθρώπων για τον ιό, που τους απέτρεπε από το να βγουν έξω και να καταναλώσουν υπό τις δεδομένες συνθήκες
Οι δείκτες ανεργίας του ενεργού πληθυσμού, αν και βελτιώθηκαν ελάχιστα από τον Μάιο και μετά, κατρακύλησαν στα τάρταρα με την εκ νέου λήψη αυστηρών μέτρων των Ιούλιο, αφού τα κρούσματα άρχισαν ξανά να σκαρφαλώνουν με γεωμετρική μέθοδο στην καμπύλη.
Σύμφωνα με έρευνα της Διεθνής Οργάνωσης Εργασίας, μόνο το πρώτο κύμα κορονοιού στάθηκε ικανό να στερήσει την εργασία από 130 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα έχουν μοιραία πολύ λιγότερα χρήματα να δαπανήσουν στην αγορά, ειδικά αν λάβουμε υπόψιν πως πολλοί από αυτούς βρισκόταν και εκ των προτέρων στα όρια της φτώχειας.
Απέναντι στον ιό ΔΕΝ είμαστε όλοι ίσοι
Όπως όλοι γνωρίζουμε, και παρά τις αποτυχημένες προσπάθειες των neo-liberals να μας πουλήσουν τον καπιταλιστικό παράδεισο ως μόνη διέξοδο από την κληρονομική φτωχοποίηση, τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα σε τέτοιες περιπτώσεις δεν ξεκινούν από το μηδέν, αλλά από το μείον δέκα.
Ακόμα και εν μέσω lock-down, τα λεγόμενα «white collars» – δηλαδή τα υψηλόβαθμα στελέχη των εταιριών – μπορούν μια χαρά να διατηρήσουν το status quo τους, καθώς τα περισσότερα αντίστοιχα πόστα μπορούν εύκολα να συντηρηθούν ως έχειν μέσω τηλεργασίας. Καραντίνα ή όχι, μήνας μπει μήνας βγει θα βλέπουν λοιπόν τον τραπεζικό τους λογαριασμό άθικτο.
Αντιθέτως τα «blue collars» αναλαμβάνουν συνήθως εργασίες είτε χειρονακτικές, είτε που απαιτούν φυσική παρουσία. Παράλληλα, ακόμα και για τους λίγους τυχερούς που καταφέρνουν να συνεχίσουν να εργάζονται υπό αυτές τις συνθήκες, μεγάλο πρόβλημα αποτελεί το κλείσιμο των σχολείων· στις μονογονικές οικογένειες κατωτέρων στρωμάτων, για παράδειγμα, είναι πολύ πιθανό ο γονέας να σταματήσει να δουλεύει, καθώς συνήθως δεν έχει την οικονομική άνεση να προσλάβει εξειδικευμένη βοήθεια. Το συγκεκριμένο ζήτημα επηρεάζει σαφώς περισσότερο τον γυναικείο πληθυσμό, αυξάνοντας όχι μόνο τις ταξικές, αλλά και τις ανισότητες σχετικά με το φύλο.
Στον καπιταλιστικό κόσμο, ένα lock-down κηρύσσει επίσης την αρχή μιας μακροχρόνιας λιτότητας για την κοινωνική μέριμνα , διότι συνήθως οι περικοπές που κάνει η κυβέρνηση γίνονται στον προϋπολογισμό των δημόσιων προγραμμάτων και στο δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας. Κάτι που φυσικά για ακόμα μια φορά αφήνει τη μεσαία τάξη ελάχιστα επηρεασμένη, με την κατώτερη να λαμβάνει όλα τα πυρά, καθώς δε δύναται να ανατρέξει σε ιδιώτες ως εναλλακτική λύση.
Μέτρα αντιμετώπισης για ολίγους
Η παρέμβαση της κυβέρνησης στην ελεύθερη αγορά, είναι όπως πάντα στοχευμένη. Το πόσο καλά τα πάει ένα νοικοκυριό, ή μια επιχείρηση εξαρτάται κατά πολύ, λοιπόν, από τις επιμέρους συνθήκες.
Οι αναγκαίες «θυσίες» – απεχθάνομαι τον ηρωισμό που αποδίδουν σ’ αυτή τη λέξη – βαραίνουν αποκλειστικά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενώ οι μεγαλοκαρχαρίες βάζουν στην τσέπη τους τα ίδια ή ενδεχομένως και πολλά παραπάνω απ’ όσα έβαζαν πριν, εάν εκμεταλλευτούν τις συνθήκες σωστά.
Η εξίσωση είναι απλή: όσα πενιχρά πακέτα ενίσχυσης και να δώσει η κυβέρνηση σ’ ένα επαρχιακό, για παράδειγμα, μαγαζί, όσο έχει κατεβασμένα τα ρολά θα αδυνατεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις και να πληρώνει ταυτόχρονα νοίκι κι εργαζόμενους, πόσο μάλλον να βγάζει κέρδος, διότι η ύπαρξη του εξαρτάται αποκλειστικά από τη φυσική παρουσία των πελατών.
Αντιθέτως, οι μεγάλες εταιρίες είχαν κατά πολύ πριν τον COVID αναπτύξει μηχανισμούς αντιμετώπισης αντίστοιχων καταστάσεων, και σε περιπτώσεις όπως αυτή της Amazon, το lock-down ήρθε ως από μηχανής θεός, καθώς η φύση του προϊόντος που πουλάνε ευνοείται από την απομόνωση.
Στο Δαρβινικό σύστημα του καπιταλισμού, ακόμα και στην ύψιστη ανάγκη που δημιουργεί μια ανεξέλεγκτη πανδημία, το οικονομικό μοντέλο θα ρίξει ελαφρά την καρδία τον αδύναμο στον γκρεμό, και θα ευνοήσει αυτόν που έχει τις καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να συσσωρεύουν όλο και μεγαλύτερη δύναμη μέσα από την γενικευμένη κρίση.
Κι ας μην ξεχνάμε πως αυτή η αντιμετώπιση απέναντι στην οικονομική δυσπραγία, επεκτείνεται και σε άλλους τομείς· όταν ακούμε την κυβέρνηση να μιλάει για οριζόντια ατομική ευθύνη στον ιό -λες και κανείς δεν αναγκάζεται να μένει με τους παππούδες της οικογένειας στο ίδιο σπίτι για να τα βγάλει πέρα, λες και οι κανείς δεν υποχρεούται να πάει στη δουλειά του στριμωγμένος σ’ ένα λεωφορείο κονσερβοκούτι- καταλαβαίνουμε πως αγνοεί ΠΑΝΤΕΛΩΣ το γεγονός πως οι φτωχοί είναι πολύ περισσότερο ευάλωτοι, καθώς αναγκάζονται να ζουν υπό συνθήκες που ευνοούν τη μετάδοση του ιού.
Εν κατακλείδι αυτή τη φορά οι φτωχοί δε φταίνε μόνο για τη φτώχεια τους, αλλά και για την αρρώστια τους.
Ντορίνα Παπαγεωργίου
