Μια σύντομη και διπλωματική απάντηση θα ήταν: «Οι Η.Π.Α δε μοιάζουν με κανένα άλλο κυρίαρχο κράτος στον κόσμο». Επειδή όμως οι καιροί είναι χαλεποί, κι ο εκλογικός χάρτης μοίρασε εγκεφαλικά πριν στέψει τον Joe Biden Πρόεδρο, οφείλουμε να καταλάβουμε τα πως και τα γιατί.
Το ιδιότυπο σύστημα εσωτερικής διακυβέρνησης της Αμερικής έχει ανασύρει πολλές φορές στην επιφάνεια τις σημαντικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των πολιτειών· σ’ έναν εξωτερικό παρατηρητή φαίνεται αδιανόητο πως γίνεται, για παράδειγμα, η Καλιφόρνια και η Αλαμπάμα να βρίσκονται κάτω από την ίδια διοίκηση, ενώ είναι εκ διαμέτρου αντίθετες, πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά.
Οι εκλογές της πανδημίας και η πανδημία των εκλογών δεν ήταν το πρώτο περιστατικό που ανέδειξε τις αντιθέσεις, ωστόσο αποτέλεσε ίσως την αφορμή για να εκφραστεί δυνατά αυτό που καιρό τώρα σκεφτόντουσαν πολλοί.
«Ήρθε η ώρα η χώρα να διασχιστεί», έγραφε τον Απρίλιο η Los Angeles Times με αφορμή το πρώτο κύμα covid-19. Και πράγματι, η πόλωση που έφερε ο κορωνοιός , με τον Donald Trump από τη μία να επιβάλλει σκληρό καπιταλισμό, θυσιάζοντας τον άνθρωπο στο βωμό της οικονομίας, και με τους επιστήμονες από την άλλη να προειδοποιούν ότι το τίμημα αυτής της επιλογής θα πληρωθεί με τη ζωή τους, ήταν ίσως η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
Δύο στη συσκευασία του ενός
Το πινκ- πονγκ που γίνεται τις τελευταίες τετραετίες μεταξύ ρεπουμπλικάνων και δημοκρατικών, αντικατοπτρίζεται στα φετινά εκλογικά αποτελέσματα όσο ποτέ άλλοτε.
Οι τέσσερις ολόκληρες μέρες που χρειάστηκαν προκειμένου να ανακοινωθεί ένα αξιόπιστο αποτέλεσμα, μαρτυρούν πως το τελευταίο κρίθηκε στις λεπτομέρειες· η υψηλή συμμετοχικότητα στις εκλογές φανερώνει μάλιστα ότι ο βαθμός αναποφασιστικότητας που εκφράστηκε στις κάλπες είναι μάλλον αρκετά αντιπροσωπευτικός του συνολικού πληθυσμού.
Ο διχασμός εν κατακλείδι, σε πείσμα των δημοσκοπήσεων, αντί να αμβλυνθεί εντάθηκε ακόμα περισσότερο σε σχέση με μια τετραετία πριν. Φευ, κακά μαντάτα για τη δημοκρατία και το εκλογικό σύστημα!
Η Julia Cagé, καθηγήτρια οικονομικών στο ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Sciences-Po των Παρισίων, σε συνέντευξή της στη γαλλική πολιτική εφημερίδα «Libération» αποπειράται να αποδομήσει τα εκλογικά αποτελέσματα: σύμφωνα με τα λεγόμενά της, η Αμερική αποτελείται από δύο χώρες που ζουν παράλληλα και επιλέγουν να αγνοούν η μια την άλλη.
«Όταν δεν επικεντρωνόμαστε στη σύγκριση πολιτείας με πολιτεία, όπου οι κομματικές προτιμήσεις είναι συχνά καθιερωμένες, αλλά στη σύγκριση των κομητειών της ίδιας πολιτείας μεταξύ τους, θα παρατηρήσουμε πως τα κενά μεταξύ των στρατοπέδων έχουν διευρυνθεί απότομα. Όπου είχαμε (για παράδειγμα) 10 έδρες το 2016 διπλασιάστηκαν, και δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπουμε σκορ 70% ή 80%» και στη διπλανή κομητεία το αντίθετο», ισχυρίζεται.
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει πως πλέον δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μόνο το χάσμα «Αλαμπάμα-Καλιφόρνια», καθώς σημειώνονται τεράστιες διαφορές στις εκλογικές προτιμήσεις ακόμα και εντός των ίδιων πολιτειών. Σχεδόν σε όλα τα μήκη και πλάτη της χώρας παρατηρείται ένα αμάλγαμα ρεπουμπλικάνων και δημοκρατικών που ζούνε ίσως και στην ίδια γειτονιά αλλά αδιαφορούν ο ένας για τις ανάγκες – ή ίσως και για την ύπαρξη- του άλλου.
Με βάση λοιπόν αυτή την παραδοχή, δε μπορούμε παρά να αναρωτιόμαστε εάν υπάρχει κανένα νόημα να διαιρεθεί η χώρα, όπως κάποιοι προτείνουν, από τη στιγμή που η γραμμή που πρέπει να τραβηχθεί δεν θα ήταν τόσο γεωγραφική όσο συμβολική.
Εσείς πιστεύετε στη Δημοκρατία;
Τα καλά νέα είναι πως οι Αμερικάνοι πολίτες, μάλλον ναι. Η 70% συμμετοχικότητα στις εκλογές είναι εξ’ άλλου συγκλονιστική, και αναδεικνύει την έντονη επιθυμία των πολιτών να ασχοληθούν με την πολιτική σκηνή της χώρας και να επηρεάσουν αυτά που τους αφορούν άμεσα.
Παρά τα καλά αυτά νέα, η αμερικανική δημοκρατία ως έχειν φαίνεται να έχει φτάσει πολλές φορές στα όριά της. Τα εκλογικά εργαλεία, όπως αναφέρει η καθηγήτρια Cagé κοντά τη λήξη της συνέντευξης της, υπόκεινται συχνά σε ιδιωτικά συμφέροντα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα να αποτελεί η χρηματοδότηση του δημοψηφίσματος στην Καλιφόρνια από τις εταιρίες Uber και Lyft, προκειμένου πολύ βολικά να ξεγλιστρήσουν από την υποχρέωση να πληρώσουν τους εργαζομένους τους.
Και σε περίπτωση που το πρόβλημα του εκδημοκρατισμού των μέσων άσκησης εξουσίας των πολιτών αφεθεί στη μοίρα του, σε συνδυασμό με την τάση της αμερικάνικης κοινωνίας να λύνει πλέον τα προβλήματά της όχι με πολιτικό διάλογο αλλά με εξαγριωμένες πράξεις βίας στους δρόμους, είναι πολύ πιθανό η πολιτική πόλωση που είδαμε στις φετινές εκλογές να οδηγήσει, στο χείριστο βέβαια σενάριο, ακόμα και σε εμφύλιο.
Ας ευχηθούμε να μη γίνουμε μάρτυρες ενός τέτοιου συμβάντος.
Ντορίνα Παπαγεωργίου
