Ήδη από το 1951, είχε θεσπιστεί ο νόμος για τους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς, παρόλα αυτά, χρειάστηκαν 15 ολόκληρα χρόνια για να μπουν τα τηλεοπτικά προγράμματα στη ζωή των Ελλήνων. Ήταν 23 Φεβρουαρίου του 1966, όταν για πρώτη φορά στα σπίτια όσων είχαν κατορθώσει να αγοράσουν μια συσκευή τηλεόρασης, μπήκε το πρώτο τηλεοπτικό ελληνικό πρόγραμμα. Πρώτη εικόνα ήταν το ασπρόμαυρο σήμα του ΕΙΡ, ενώ στη συνέχεια η παρουσιάστρια Ελένη Κυπραίου άνοιξε το πρώτο τηλεοπτικό πρόγραμμα:
“Καλησπέρα σας. Από σήμερα το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας καθιερώνει το νέο του βραδινό ωράριο και τις τεχνικές δοκιμές του πειραματικού πομπού τηλεοράσεως. Κάθε βράδυ από τις 18.30 μέχρι τις 20.00 περίπου, θα μεταδίδουμε μια σειρά δοκιμαστικών εκπομπών με ποικίλο περιεχόμενο. Όσοι από εσάς έχουν συσκευές τηλεοράσεων θα μπορούν να τις παρακολουθούν στο κανάλι 5.”
Ασπρόμαυρη και στην συνέχεια έγχρωμη, με ποιοτικές εκπομπές -ή και όχι-, η τηλεόραση από την πρώτη της εμφάνιση μέχρι και σήμερα κατέχει την πρωτιά στις προτιμήσεις του κοινού για ενημέρωση. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια, είναι πολλοί οι επικριτές της αξιοπιστίας των ενημερωτικών της προγραμμάτων, με έμφαση αυτών που μεταδίδονται από τα ιδιωτικά κανάλια, καθώς αμφισβητούνται τα κίνητρα που οδηγούν δημοσιογράφους και καναλάρχες να προβάλλουν το περιεχόμενο των ειδήσεων. Αυτό το κενό στην πληροφόρηση λοιπόν, φαίνεται πως έρχεται να καλύψει το διαδίκτυο.
Τηλεόραση, μια διαχρονική αξία που αρχίζει να αμφισβητείται
Με την ταχύρυθμη τεχνολογική εξέλιξη τα τελευταία χρόνια, αλλά και το πέρασμα στην εποχή της αυτό-επικοινωνίας όπου το διαδίκτυο ανεβαίνει συνεχώς στις προτιμήσεις του κοινού για ενημέρωση, είτε αποτελεί ένα νέο εργαλείο αναπαραγωγής και παρακολούθησης κάποιας τέχνης (θέατρο, χορός, κινηματογράφος, μουσική), η ενημέρωση και ο χώρος των τεχνών και του θεάματος φαίνεται πως πρέπει να προσαρμόζονται καθημερινά σε νέα δεδομένα παγκοσμίως, καθώς οι πλατφόρμες διαμοιρασμού περιεχομένου, μεταφέρουν πλέον την πληροφορία και την τέχνη σε ένα νέο περιβάλλον, εύκολα προσβάσιμο, σε άριστη ποιότητα και με ελάχιστο κόστος.
Σύμφωνα με την έρευνα της Austin A. Et al. (2016) στην οποία παρατίθενται ευρήματα για την χρήση των μέσων μαζικής επικοινωνίας σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και ανά χώρα ξεχωριστά μέσα στην προηγούμενη δεκαετία, για το έτος 2016 σε παγκόσμιο επίπεδο, η χρήση φορητού διαδικτύου αυξήθηκε κατά 27, 7% ενώ γενικότερα η χρήση των ΜΜΕ αυξήθηκε κατά 1,4%. Ωστόσο, παρ’ όλη την ραγδαία επέκταση της δημοτικότητας του διαδικτύου, σύμφωνα πάντα με την έρευνα της Austin et al. (2016), η τηλεόραση παρέμεινε σταθερά με μεγάλη διαφορά το πιο δημοφιλές μέσο μαζικής επικοινωνίας για το 2015 σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ σύμφωνα με τις προβλέψεις της έρευνας για το 2018, υπολογίζεται ότι η χρήση του, θα έφτανε το 31%, ενώ της τηλεόρασης το 38%.
Όσον αφορά το κοινό της Ελλάδας, το διαδίκτυο έχει διεισδύσει με ταχύτατους ρυθμούς στις προτιμήσεις των Ελλήνων όπου μέρα με τη μέρα αυξάνεται ο χρόνος που το χρησιμοποιούν ενώ η τηλεόραση παραμένει σταθερά στην πρώτη θέση των προτιμήσεων (Austin et al. 2016). Επιπλέον, οι άνδρες που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο είναι περισσότεροι από τις γυναίκες, ενώ οι πιο ενεργοί χρήστες ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 18 με 34.
Όπως προαναφέρθηκε, ένα από τα θέματα που προβληματίζουν την ελληνική κοινωνία έχει να κάνει με την καταστρατήγηση της κοινής γνώμης από τους τηλεοπτικούς σταθμούς καθώς τα fake news, η “επιλεκτική” προβολή των ειδήσεων, των θεμάτων και των πολιτικών προσώπων, έχει αποδειχθεί ουκ ολίγες φορές πως υπάρχουν στην τηλεοπτική πραγματικότητα.
Το γεγονός αυτό, συχνά κλονίζει την εμπιστοσύνη του κοινού για το περιεχόμενο των προγραμμάτων, με αποτέλεσμα να αμφισβητεί την εγκυρότητα τον ειδήσεων, αλλά και να “χρωματίζει” πολιτικά σταθμούς και δημοσιογράφους, νιώθοντας ανασφάλεια για το τί να πιστέψει και τι όχι. Ακόμη, η εμπλοκή των ανθρώπων των καναλιών στα πολιτικά δρώμενα, όπως και οι προσωπικές σχέσεις κορυφαίων δημοσιογράφων με ανθρώπους της πολιτικής, δημιουργούν ένα μεγάλο κενό στην αμερόληπτη και σφαιρική ενημέρωση.
Μπορεί το διαδίκτυο να καλύψει τις ανάγκες του κοινού για πολύπλευρη και αξιόπιστη ενημέρωση;
Μέσα σε αυτήν την κατάσταση λοιπόν, το διαδίκτυο έρχεται για να δημιουργήσει ένα νέο πεδίο δράσης και ενημέρωσης. Η πρόσβαση στην πληροφορία εξαιρετικά εύκολη καθώς όλοι πλέον μπορούν, έχοντας απλά έναν υπολογιστή ή ένα smartphone, να έχουν πρόσβαση σε προγράμματα κάθε είδους, είτε αφορούν την ενημέρωση είτε αφορούν την ψυχαγωγία τους. Μέσα σε αυτόν τον χαοτικό χώρο, με τις αναρίθμητες δυνατότητες, ο καθένας μπορεί να ενημερωθεί και να ενημερώσει, να ασκήσει κριτική αλλά και να προβληθεί.
Με podcasts και διαδικτυακές εκδηλώσεις, βίντεο και ανακοινώσεις, πολιτικοί χώροι, δημοσιογράφοι και άνθρωποι που συχνά “κόβονται” από τους τηλεοπτικούς σταθμούς πλέον αφήνουν το δικό τους αποτύπωμα μέσω του διαδικτύου.
Τέλος, στην εποχή που τα κανάλια συχνά διαμορφώνουν τα ενημερωτικά τους προγράμματα με κριτήρια, που μόνο αντικειμενικά και δεοντολογικά δεν είναι, η ισχυροποίηση της ενημέρωσης μέσω του διαδικτύου φαίνεται να είναι η μόνη λύση για μία σφαιρικότερη και πιο αντικειμενική ενημέρωση.
Άννα Σαϊνίδου
