Ενα νέο διαστημικό τηλεσκόπιο με το όνομα Ευκλείδης, μια αποστολή της ESA (Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία) με σημαντική συνεισφορά από τη NASA, πρόκειται να εκτοξευθεί τον Ιούλιο για να διερευνήσει γιατί επιταχύνεται η διαστολή του σύμπαντος. Οι επιστήμονες αποκαλούν την άγνωστη αιτία αυτής της κοσμικής επιτάχυνσης «σκοτεινή ενέργεια». Μέχρι τον Μάιο του 2027, το διαστημικό τηλεσκόπιο Nancy Grace Roman της NASA θα συμμετάσχει στην αποστολή του Ευκλείδη για την εξερεύνηση αυτού του παζλ με τρόπους, που δεν ήταν ποτέ δυνατοί στο παρελθόν.
«Είκοσι πέντε χρόνια μετά την ανακάλυψή του, η επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος παραμένει ένα από τα πιο πιεστικά μυστήρια στην αστροφυσική», δήλωσε ο Jason Rhodes, ανώτερος ερευνητής στο Εργαστήριο Jet Propulsion της NASA στη Νότια Καλιφόρνια. Ο Rhodes είναι αναπληρωτής επιστημονικού έργου για τον Roman και ο επικεφαλής επιστήμονας των ΗΠΑ για τον Ευκλείδη. «Με αυτά τα τηλεσκόπια, θα μετρήσουμε τη σκοτεινή ενέργεια με διαφορετικούς τρόπους και με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια από ό,τι ήταν προηγουμένως εφικτό, ανοίγοντας μια νέα εποχή εξερεύνησης σε αυτό το μυστήριο».
Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι εάν η επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος προκαλείται από ένα πρόσθετο ενεργειακό συστατικό ή αν σηματοδοτεί ότι η κατανόησή μας για τη βαρύτητα πρέπει να αλλάξει με κάποιο τρόπο. Οι αστρονόμοι θα χρησιμοποιήσουν το Roman και τον Ευκλείδη για να δοκιμάσουν και τις δύο θεωρίες ταυτόχρονα, και οι επιστήμονες αναμένουν ότι και οι δύο αποστολές θα αποκαλύψουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις υποκείμενες λειτουργίες του σύμπαντος.
Ο Ευκλείδης και ο Roman είναι και οι δύο σχεδιασμένοι για να μελετούν την κοσμική επιτάχυνση, αλλά χρησιμοποιώντας διαφορετικές και συμπληρωματικές στρατηγικές. Και οι δύο αποστολές θα κάνουν τρισδιάστατους χάρτες του σύμπαντος για να απαντήσουν σε θεμελιώδεις ερωτήσεις σχετικά με την ιστορία και τη δομή του σύμπαντος. Μαζί, θα είναι πολύ πιο ισχυροί από τον καθένα ξεχωριστά.
Ο Ευκλείδης θα παρατηρήσει μια πολύ μεγαλύτερη περιοχή του ουρανού – περίπου 15.000 τετραγωνικές μοίρες, ή περίπου το ένα τρίτο του ουρανού – τόσο σε υπέρυθρα όσο και σε οπτικά μήκη κύματος φωτός, αλλά με λιγότερες λεπτομέρειες από τo Roman. Θα κοιτάξει πίσω 10 δισεκατομμύρια χρόνια όταν το σύμπαν ήταν περίπου 3 δισεκατομμυρίων ετών.
O μεγαλύτερος πυρήνας έρευνας του Roman θα είναι σε θέση να διερευνήσει το σύμπαν σε πολύ μεγαλύτερο βάθος και ακρίβεια, αλλά σε μια μικρότερη περιοχή – περίπου 2.000 τετραγωνικές μοίρες, ή το ένα εικοστό του ουρανού. Το υπέρυθρο όραμά του θα αποκαλύψει το σύμπαν όταν ήταν 2 δισεκατομμυρίων ετών, αποκαλύπτοντας έναν μεγαλύτερο αριθμό πιο αμυδρών γαλαξιών. Ενώ ο Ευκλείδης θα επικεντρωθεί αποκλειστικά στην κοσμολογία, ο Roman θα ερευνήσει επίσης κοντινούς γαλαξίες, θα βρει και θα ερευνήσει πλανήτες σε όλο τον γαλαξία μας, θα μελετήσει αντικείμενα στα περίχωρα του ηλιακού μας συστήματος και πολλά άλλα.
Το Κυνήγι της Σκοτεινής Ενέργειας
Το σύμπαν διαστέλλεται από τη γέννησή του – γεγονός που ανακαλύφθηκε από τον Βέλγο αστρονόμο Georges Lemaître το 1927 και τον Edwin Hubble το 1929. Αλλά οι επιστήμονες περίμεναν ότι η βαρύτητα της ύλης του σύμπαντος θα επιβραδύνει σταδιακά αυτή τη διαστολή. Στη δεκαετία του 1990, κοιτάζοντας ένα συγκεκριμένο είδος σουπερνόβα, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι πριν από περίπου 6 δισεκατομμύρια χρόνια, η σκοτεινή ενέργεια άρχισε να αυξάνει την επιρροή της στο σύμπαν και κανείς δεν ξέρει πώς και γιατί.
Το γεγονός ότι επιταχύνεται σημαίνει ότι από την εικόνα μας για τον Κόσμο λείπει κάτι θεμελιώδες. Ο Roman και ο Ευκλείδης θα παράσχουν ξεχωριστά συναρπαστικά νέα δεδομένα για να καλύψουν κενά στην κατανόησή μας. Θα προσπαθήσουν να εντοπίσουν την αιτία της κοσμικής επιτάχυνσης με μερικούς διαφορετικούς τρόπους. Πρώτον, τόσο ο Ρωμαίος όσο και ο Ευκλείδης θα μελετήσουν τη συσσώρευση της ύλης χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται ασθενής βαρυτικός φακός.
