Αφιέρωμα: 25 Νοεμβρίου – Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών

Ματωμένα χείλη, μαυρισμένα μάτια και σπασμένα πλευρά από τη μια. Απ’ την άλλη φοβισμένες γυναίκες να κοιτούν χαμηλά, να δέχονται τα βέλη της γλώσσας, την βία της προσβολής. Για τις τυχερές, τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών είναι γνωστά μέσα από την τέχνη, μέσα από το θέατρο και τον κινηματογράφο. Ήταν Δεκέμβρης του 1991 όταν η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αποφάσισε να ανακηρύξει την 25η Νοεμβρίου ως Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των γυναικών, με σκοπό να αναδείξει ένα σημαντικό πρόβλημα με παγκόσμια διάσταση.

Ποιές είναι οι μορφές βίας κατά των γυναικών σύμφωνα με την 1η ετήσια έκθεση της Γ.Γ.Ο.Π.Ι.Φ

• Aκρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων (ΑΓΓΟ)
  Πρακτική μερικής ή ολικής αφαίρεσης των εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων ή τραυματισμού με άλλο τρόπο των γυναικείων γεννητικών οργάνων για μη ιατρικούς λόγους και λόγους που δεν σχετίζονται με την υγεία.
• Βία κατά των γυναικών
  Νοείται ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ως μορφή διάκρισης κατά των γυναικών και σημαίνει όλες τις
  πράξεις βίας βασιζόμενης στο φύλο οι οποίες έχουν ή ενδέχεται να έχουν ως αποτέλεσμα σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή οικονομική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέλεσης τέτοιων πράξεων, του
  εξαναγκασμού ή της αυθαίρετης αποστέρησης της ελευθερίας, είτε αυτή συμβαίνει στο δημόσιο ή τον ιδιωτικό βίο.
• Βία μεταξύ ερωτικών συντρόφων
  Σύνολο επιθετικών και καταναγκαστικών συμπεριφορών, συμπεριλαμβανομένων των σωματικών, σεξουαλικών και ψυχολογικών ενεργειών, καθώς και οικονομικού εξαναγκασμού, το οποίο οι ενήλικες ή οι έφηβοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν κατά των στενών συντρόφων τους χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Τα αισθήματα, που προκύπτουν από την άσκηση αυτού του είδους βίας, η ντροπή, ο φόβος και η αδυναμία, δεν οδηγούν σε γνωστοποίησή της με αποτέλεσμα τις σχετικά λίγες καταδικαστικές αποφάσεις. Πρόκειται για συμπεριφορές που κατά κανόνα έχουν ως στόχο γυναίκες και κορίτσια.
• Γυναικοκτονία
  Αφορά τις δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών εξαιτίας του φύλου τους, οι οποίες διαπράττονται ή γίνονται ανεκτές τόσο από ιδιώτες όσο και από δημόσιους φορείς. Ο όρος περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα άσκησης βίας από ερωτικό σύντροφο, τον βασανισμό και τη δολοφονία γυναίκας ως αποτέλεσμα μισογυνισμού, τη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών ως «εγκλήματα για λόγους τιμής» και λοιπές μορφές δολοφονίας, τη στοχευμένη δολοφονία γυναικών και κοριτσιών στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων, και περιπτώσεις γυναικοκτονίας οι οποίες συνδέονται
  με συμμορίες, το οργανωμένο έγκλημα, εμπόρους ναρκωτικών και την εμπορία γυναικών και κοριτσιών.
• Εγκλήματα Τιμής
  Πράξεις ακραίας βίας που διαπράττονται δυσανάλογα, αν και όχι αποκλειστικά, εναντίον κοριτσιών και γυναικών, στην περίπτωση που τα αρσενικά συνήθως μέλη (χωρίς να αποκλείονται και κατά κανόνα ηλικιωμένες γυναίκες) μιας οικογένειας θεωρούν ότι κάποια υποθετική ή πραγματική θηλυκή συμπεριφορά ντρόπιασε ή πρόκειται να ντροπιάσει την τιμή της οικογένειας ή την κοινότητα.
• Έμφυλη βία
  Bία που στρέφεται κατά ατόμου εξαιτίας του φύλου, της ταυτότητας φύλου ή της έκφρασης φύλου του εν λόγω ατόμου ή που επηρεάζει δυσανάλογα τα άτομα συγκεκριμένου φύλου. Η έμφυλη βία και η βία κατά των γυναικών είναι όροι που
  χρησιμοποιούνται συχνά εναλλακτικά, καθώς έχει αναγνωριστεί ευρέως ότι τα περισσότερα θύματα έμφυλης βίας είναι γυναίκες και κορίτσια.
• Ενδοοικογενειακή Βία
  Σημαίνει όλες τις πράξεις σωματικής, σεξουαλικής, ψυχολογικής ή οικονομικής βίας, οι οποίες συμβαίνουν εντός της οικογένειας ή οικογενειακής μονάδας ή μεταξύ πρώην ή νυν συζύγων ή συντρόφων, είτε ο θύτης διαμένει ή διέμενε στην ίδια κατοικία με το θύμα είτε όχι.
• Καταναγκαστικοί γάμοι
  Ο εκ προθέσεως εξαναγκασμός ενήλικα ή παιδιού να συνάψει γάμο χωρίς την πλήρη, ενημερωμένη και ελεύθερη συναίνεσή του. Στην έννοια του καταναγκαστικού γάμου περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων ο γάμος ανηλίκων θηλυκών παιδιών και κοριτσιών με ηλικιωμένους άνδρες. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για προσυμφωνημένο γάμο, που λαμβάνει χώρα χωρίς τη συγκατάθεση και των δύο ενδιαφερόμενων μερών. Επίσης αφορά και γάμο που συνάπτεται με σκοπό την καταστρατήγηση των μεταναστευτικών κανονισμών, δηλαδή χωρίς πραγματική πρόθεση για σύναψη συζυγικής σχέσης.
  Αξίζει να σημειωθεί ότι οι καταναγκαστικοί γάμοι χρησιμοποιούνται και από ένοπλες ομάδες κατά τη διάρκεια συγκρούσεων ή ως μέσον σωτηρίας ενός κοριτσιού από τη φτώχεια μετά το πέρας της σύγκρουσης.
• Καταναγκαστική Στείρωση
  Διαδικασία ελέγχου από άλλο/α άτομο/α της αναπαραγωγικής συμπεριφοράς μιας γυναίκας ή συγκεκριμένης ομάδας γυναικών.
• Οικονομική βία
  Πράξεις ελέγχου και παρακολούθησης της συμπεριφοράς ατόμου όσον αφορά τη χρήση και διανομή χρημάτων και συνεχής απειλή άρνησης παροχής οικονομικών πόρων. Σε αυτόν τον τύπο βίας περιλαμβάνονται πράξεις όπως: ζημία περιουσίας, κλοπή προσωπικής περιουσίας, περιορισμός της ατομικής ελευθερίας, οικονομική εξάρτηση, άρνηση καταβολής διατροφής, καταναγκαστική εργασία σε οικιακές εργασίες.
• Εξακολουθητική παρενόχληση
  Η μη εμφανής παρακολούθηση ή παρενόχληση. Ο θύτης εμφανίζει εμμονική συμπεριφορά συχνά παρακολουθώντας το σπίτι και την κοινωνική ζωή του θύματος, στέλνοντας ενοχλητικά μηνύματα στο κινητό του, ενοχλώντας τους οικείους του κλπ.
• Σεξουαλική βία
  Η σεξουαλική βία περιλαμβάνει τη διάπραξη μη συναινετικής κολπικής, πρωκτικής ή στοματικής διείσδυσης σεξουαλικού χαρακτήρα στο σώμα άλλου ατόμου με τη χρησιμοποίηση οποιουδήποτε οργάνου του σώματος ή αντικειμένου, τη διάπραξη άλλων μη συναινετικών πράξεων σεξουαλικού χαρακτήρα με άτομο και τον εξαναγκασμό άλλου ατόμου να συμμετέχει σε μη συναινετικές πράξεις σεξουαλικού χαρακτήρα με τρίτο άτομο.
• Βιασμός
  Σύμφωνα με το νέο άρθρο 336 ΠΚ (Ν.4619/2019) νομικά υφίστανται οι εξής περιπτώσεις βιαμού: ο εξαναγκασμός άλλου σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης με τη χρήση σωματικής βίας ή απειλής σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας, το διακεκριμένο έγκλημα του ομαδικού βιασμού, το διακεκριμένο έγκλημα του θανατηφόρου βιασμού και η επιχείρηση γενετήσιας πράξης χωρίς τη συναίνεση του παθόντος (παθούσας).
• Σεξουαλική παρενόχληση
  Αφορά τη συμπεριφορά σεξουαλικού περιεχομένου ή τη συμπεριφορά με έντονη την έμφυλη διάκριση, η οποία παραβιάζει κατάφωρα την αξιοπρέπεια των ατόμων που την υφίστανται. Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί επίσης να λαμβάνει χώρα σε στον εργασιακό χώρο, σε χώρους εκπαίδευσης, αθλητισμού, θρησκευτικής λατρείας, σε κοινωνικά ιδρύματα, καθώς και σε οποιοδήποτε τομέα της κοινωνικής ζωής όπου η ιεραρχία και οι σχέσεις εξουσίας μπορούν να αποτελέσουν παράγοντες ευαλωτότητας και θυματοποίησης και συντείνει στη δημιουργία κλίματος ντροπής, αμηχανίας, περιορισμού, ακόμα και ταπείνωσης ή εχθρικότητας που γίνεται ασφυκτικό για τον/ην παρενοχλούμενο/η, ειδικά στις περιπτώσεις που το ευρύτερο περιβάλλον κάνει αποδεκτές ως αστεϊσμούς αντίστοιχες συμπεριφορές ή στις περιπτώσεις που συμβαίνουν χωρίς το πρόσωπο να έχει μάρτυρες.
• Σωματική βία
  Άσκηση άμεσης και παράνομης σωματικής βίας η οποία μπορεί να προκαλέσει σωματική βλάβη και η οποία συχνά συνδέεται με σεξουαλική και ψυχολογική βία. Συνεπάγεται τραύματα, απελπισία και προβλήματα υγείας.
• Ψυχολογική βία
  Εκ προθέσεως συμπεριφορά η οποία πλήττει σοβαρά την ψυχολογική ακεραιότητα ενός ατόμου, μέσω καταναγκασμού ή απειλών. Στα παραδείγματα ψυχολογικής βίας συμπεριλαμβάνονται πράξεις, όπως η κοινωνική απομόνωση, οι λεκτικές επιθέσεις, οι απειλές, ο εκφοβισμός, ο έλεγχος, η παρενόχληση ή η επίμονη παρακολούθηση, οι προσβολές, η ταπείνωση και η δυσφήμιση.
• Μία νεοαναδυόμενη μορφή βίας κατά των γυναικών η Έμφυλη βία στον Κυβερνοχώρο (Cyber violence)
  Πρόκειται για βία που βασίζεται στο φύλο και διαπράττεται μέσω της ηλεκτρονικής επικοινωνίας και του διαδικτύου. Αν
  και η διαδικτυακή βία μπορεί να επηρεάσει τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες, οι γυναίκες και τα κορίτσια αντιμετωπίζουν διαφορετικές και πιο τραυματικές μορφές βίας στο κυβερνοχώρο. Υπάρχουν διάφορες μορφές διαδικτυακής
  βίας εναντίον γυναικών και κοριτσιών, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, της διαδικτυακής παρενόχλησης, της
  διαδικτυακής παρακολούθησης, της μη συναινετικής πορνογραφίας (πορνογραφίας), της εκδικητικής πορνογραφίας.

Σύμφωνα με έρευνα τoυ Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης του 2014, στην Ευρώπη:

• 1 στις 10 γυναίκες έχει υποστεί κάποια μορφή βίας από την ηλικία των 15 ετών και πάνω
• 1 στις 20 γυναίκες έχει υποστεί βιασμό
• μόλις το 14% αυτών, κατήγγειλε το περιστατικό στην αστυνομία

Τα ποσοστά αυτά είναι τραγικά, αν αναλογιστεί κανείς τι μπορεί να συμβαίνει σε χώρες του τρίτου κόσμου, όπου τα καθεστώτα, τα ήθη και τα έθιμα θέλουν τις γυναίκες στο περιθώριο.

Η βία κατά των γυναικών στο οικογενειακό περιβάλλον

Σε πολλές παραδοσιακές κοινωνίες η οικογενειακή βια αποτελεί μια ιδιωτική υπόθεση. Συχνά οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν τη βία μέσα στο σπίτι τους, επιλέγουν να μην μιλήσουν για όλα όσα βιώνουν καθώς νιώθουν αβοήθητες και πως ο συγγενικός τους περίγυρος θα στραφεί εναντίον τους.

Με αφορμή την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά της Βίας των Γυναικών, η Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, δημοσίευσε την 1η ετήσια έκθεση για την βία κατά των γυναικών, αφιερωμένη στην μνήμη της Ελένης Τοπαλούδη, όπου ανάμεσα σε άλλα, παραθέτει μία κατάσταση ύστερα από ανάλυση στοιχείων για την για την χρονική περίοδο 1η Νοεμβρίου 2019 έως 31 Οκτωβρίου 2020, από την βάση δεδομένων που τηρεί η Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), και από τη βάση δεδομένων που τηρείται από την 24/7 Τηλεφωνική Γραμμή Υποστήριξης SOS 15900.

Το συντριπτικό ποσοστό των κρουσμάτων βίας κατά των γυναικών που λαμβάνει χώρα στο οικογενειακό τους περιβάλλον, όπως το παρουσιάζει και το γράφημα, είναι και η ζωντανή απόδειξη των ανησυχιών του ΠΟΥ και κρατών για την αύξηση της ενδοοικογενιακής βίας κατά τη διάρκεια της καραντίνας.

Η ενδοοικογενειακή βία αυξήθηκε κατά το 1/3 σε μερικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων.

Όπως είναι αναμενόμενο, πολλές γυναίκες οι οποίες βρίσκονται σε προβληματικά οικογενειακά περιβάλλοντα, δέχονταν περισσότερη κακοποίηση εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων που τις ανάγκαζε να περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι. Ακόμη, για τους ίδιους λόγους, η δυσκολία τους να καλέσουν στις ειδικές γραμμές sos γίνεται ακόμα πιο έντονη.

Άννα Σαϊνίδου